Lesbók Morgunblaðsins - 01.06.1968, Blaðsíða 7

/
BILAR
Hann gjóar til augunum.
Stóru gerðirnar af Citroen hafa verið óbreyttar síðan 1956. Þá var bíllinn
tæknileg bylting og enn er óhætt að segja, að hann sé talsvert langt á undan
öllum fjölda bifreiða í tæknilegu tilliti. Citroen er með framhjóladrifi. Það
er hægt að hækka hann og lækka og hann heldur alltaf sömu stöðu, hvort
ökumaðurinn er einn í honum eða við bætast fjórir farþegar. Þetta sama fjöðr-
unarkerfi hefur verið tekið upp á dýrari gerðunum af Mercedes Benz. Hins
vegar er vélin í Citroen nokkuð gamaldags, full hávaðasöm og tæplega nægi-
lega orkumikil eftir nútímakröfum fyrir þetta stóran bíl. Menn hafa verið að
vonast eftir því árum saman að þetta yrði bætt, og nú hefur heyrzt, að Citroen—
verksmiðjurnar hafi samið við ítölsku Maserati—verksmiðjurnar um kaup á nýrri
vél, sem mun væntanlega bæta þennan bíl stórlega. Á meðan beðið er eftir
nýju vélinni hafa Citroenverksmiðjurnar enn riðið á vaðið með nýjung í
ljósaútbúnaði, en hún er á þá lund, að tvær luktir eru sín hvoru megin
að framan og innri luktirnar snúast um leið og stýrinu er snúið. Það þýðir
að geislinn beygir á undan bílnum og er að sjálfsögðu öryggi í þessu, bæði
fyrir bílstjóra og farþega, en ekki síður fyrir gangandi vegfarendur. í tilefni
þessa hefur útliti bílsins verið breytt lítillega að framan, eins og sjá má af
meðfylgjandi mynd.
o
hvetjum til þess að úrskurði Hæsta-
réttar um afnám kynþáttamismunar í
skólum sé framfylgt þá er það ein-
kennilegt að ásaka okkur um lagayfir-
troðslur. Einhver kynni að spyrja: „Er
unnt að hlýða sumum lögum og brjóta
önnur?“ Það eru til tvenns konar lög:
réttlát og ranglát. Ég mundi vera fyrst-
ur manna með að mæla með að réttlát-
um lögum væri hlýtt, slíkt er siðferði-
leg skylda. en hins vegar er líka sið-
ferðileg skylda að óhlýðnast óréttlátum
lögum. Ég er sammála heilögum Ágúst-
ínusi þar sem hann staðhæfir „að órétt-
lát lög séu lögleysa." Hver er svo mun-
urinn á réttlátum og ranglátum lögum?
Hvernig getum við ákveðið hvort lög
eru réttlát eða óréttlát? Réttlát lög eru
mannanna verk, sem samrýmast lögum
Guðs og siðgæðis. Óréttlát lög eru ó-
samrýmanleg siðgæðisboðorðum. Heil-
agur Tómas af Aquinas sagði það þann-
ig, að óréttlát lög væru manna lög
sem ekki ættu rætur sínar að rekja
til eilífra lögmála náttúrunnar. Lög sem
skapa mannlega virðingu eru réttlát.
Lög sem niðurlægja mannlega virðingu
eru ranglát. Öll lög um aðskilnað manna
eru óréttlát af því að þau afskræma
sálina og eyðileggja persónulei'ka
manna. Þau veita aðskilnaðarmanninum
ranga yfirburðarmeðvitund og þeim að-
skilda ranga tilfinningu um að vera
meðiimur heildarinnar. Til eru líka lög
sem eru réttlát í sjálfu sér en röng í
framkvæmd. Síðastliðinn föstudag var
ég handtekinn fyrir það að láta fólk
safnast saman í leyfisleysi. Það er eðli-
legt að yfirvöld vilji láta leita leyfis til
fundarhalda, en þegar yfirvöldin nota
lögin til að viðhalda aðskilnaði og
hindra fólk í því að notfæra sér laga-
legan rétt til friðsamlegra mótmælaað-
gerða þá verða þessi lög ranglát. Ég
vona þið sjóið þennan mismun, sem ég
er að reyna að sýna fram á. Ég er á
engan hátt að predika lagabrot og óvirð
ingu fyrir lögunum eins og æstustu að-
skilnaðarmennirnir. Sá sem verður að
brjóta lög, á að gera það opinberlega
og augljóst, í kærleika og vera reiðu-
búinn að hljóta sína refsingu
fyrir. Einstaklingur sem brýtur þau lög
sem samvizka hans .segir honum að séu
ranglát og tekur út refsingu í fang-
elsi til þess að ýta við samvizku sam-
borgara sinna, er að votta . lögunum holl
ustu sína.
Borgaraleg óhlýðni er ekki ný af nál-
inni. Gyðingar óhlýðnuðust lögum Ne-
búkadnesar af því að þeir hlýddu æðri
siðgæðislögum. Hinir fyrstu kristnu
menn og konur vildu heldur standa
andspænis hungruðum óargadýrum og
þola ólýsánlegar þjáningar heldui' en að
gangast undir óréttlæti vissra róm-
verskra laga. Að nokkru leyti á aka-
demískt frelsi rætur sínaf að rekja til
þess að Sókratés iðkaði borgaralega ó-
hlýðni. Við skulum ékki gleymá því að
allt sem 'Hítler lét gera í Þýzkalandi var
„löglegt“, og allt sem frelsisunnendurn-
ir gerðu í Ungverjalandi var „ólöglegt".
Það var „ólöglegt" að hjálpa og hlynna
að Gyðingum í Þýzkalandi Hitlers.
Tvennt verð ég að játa fyrir ykkur,
bræður mínir bæði kristinnar trúar og
gyðingatrúar. í fyrsta lagi játa ég að
ég hef orðið fyrir miklum vonbrigðum
á síðastliðnum árum með hvíta menn
sem eru hægfara. Ég hef komizt á þá
skoðun að hinn mikli skari blökku-
manna sem berst fyrir frelsi eru ekki
dómárar hvítra manna né Ku Klux
Klan gagnvart þeim, en það virðist sem
hinir hægfara hvítu menn og frjáls-
lyndu sé meir fylgjandi „röð og reglu“
en réttlæti, vilji heldur neikvæðan
frið spennulausan, heldur en jákvæðan
frið réttlætisins. Til eru þeir sem segja
sífellt: „Ég er sammála markmiðum
ykkar, en felli mig ekki við mótmæla-
aðgerðir ykkar“, og halda af föðurlegri
umhyggju að þeir geti ráðið þeirri
stund er annað fólk öðlist frelsi sitt,
lifa í blekkingu og boða blökkumönn-
um þá kenningu að þeir verði „að bíða
þangað til betur stendur á“.
Ég hafði vonað að hægfara og frjála-
lyndir hvítir menn mundu rísa upp
gegn þeirri blekkingu að tími okkar
væri ekki kominn. Núna í morgun fékk
ég bréf frá hvítum bróður í Texas og
þar stendur skrifað: „Allir kristn-
ir menn vita að blökkumenn munu ná
jafnrétti, en er ekki mögulegt að þið
farið of geist í sakirnar? Það hefur
tekið kristnina 2000 ár að verða það
sem hún er í dag. Lærdómur Krists
þarf langan tíma til að ná til jarðar-
innar.“ Allt sem hér er sagt sprettur
af hörmulsgum misskilningi á tímanum.
Það er undarlegt að halda að til sé
eitthvað í rás tímans sem lækna muni
öll mein. Tíminn er hlutlaus í sjálfu
sér, en við getum notað hann til niður-
rifs eða uppbyggingar. Mér finnst
stundum að illviljað fólk hafi notað tím-
ann betur en góðviljað. Við verðum að
gera okkur ljóst að okkur eru ekki á-
sköpuð forlög, við smíðum gæfu okkar
sjálf í þrotlausu starfi þeirra sem vilja
verða samstarfsmsnn Guðs, en sé það
starf ekki innt af hendi verður tíminn
bandamaður þjóðfélagslegra kyrrstöðu-
afla. Við verðum að nota tímann upp-
byggilega, og skilja að aldrei er of
snemmt að ástunda réttlæti. Núna er
tími til kominn að draga þjóðfélag vort
og stjórnmál upp úr kviksyndi kýn-
þáttafordóma og ranglætis og reisa það
á traustu bjargi mannlegs virðuleika.
Þið sögðuð að atferli okkar í Birm-
ingham hefði verið öfgakennt. Ég varð
fyrir vonbrigðum að sjá starfsbræður
. mína fella þennan dóm yfir baráttu sem
háð er án valdbeitingar og óeirða. Mér
var hugsað til þess að ég stend milli
tveggja andstæðra fylkinga blökku-
manna. Annars vegar eru þeir blökku-
menn, sem vegna auðmýkinga og þján-
inga aðskilnaðarins, hafa misst aila sjálfs
virðingu, gefizt upp fyrir óréttlætinu
og hins vegar þeir blökkumenn sem
misst hafa trú á Bandaríkjunum og
kristinni trú og komizt að þeirri niður-
stöðu að hvítir menn séu ólæknandi
„djöflar“. Ég hef reynt að standa á
milli þessara fylkinga, og boðað frið-
samlegar mótmælaaðgerðir. Ég er sann-
færður um að hefði þessi stefna ekki
náð fram að ganga hefðu borgir Suð-
urríkjanna flotið í blóði. Og ef hvítir
menn sýna ekki þessari stefnu skiln-
ing og umburðarlyndi, þá munu milljón-
ir negra ganga samtökum svartra mú-
hameðstrúarmanna á hönd, og það hefði
hræðilegar afleiðingar í för með sér.
Það er ekki hægt að kúga fólk enda-
laust, krafan um frelsi hlýlur að koma
fram, og hún hefur gert það hjá blökku-
mönnum í Bandaríkjunum. Ég verð að
minnast á annað sem valdið hefur mér
vonbrigðum, en það er kirkja hvítra
manna og leiðtogar hennar, að fáum
undanteknum.
Ég hef heyrt fjölda hvítra presta í
Suðurríkjunum hvetja sóknarbörn sín
að virða kynþáttaaðskilnað af þvíþann
ig séu lögin, en ég hef beðið árang-
urslaust eftir því að heyra hvíta presta
fordæma þau af því slík lög væru sið-
ferðislega röng og segja söfnuðinum að
blökkumenn væru kristnir bræður. Og
á meðan voldug hreyfing berst fyrir fé-
lagslegu og fjárhagslegu réttlæti hef ég
heyrt marga hvíta presta segja: „Þetta
eru þjóðfélagsleg átök sem ekkert
snerta guðspjöllin. Ég hef vitað marg-
ar kirkj udeildir játa trú sem er fram-
andi þessum heirni, og skilur á milli
líkama og sálar, hins andlega og verald-
lega á du'l’arfulian hátt. Ég hef ferðazt
um Alabama, Missisippi og öll Suður-
rikin, og séð fagrar kirkjur reisa turna
sína mót himni, og ég hef oft spurt
sjálfan mig: Hver starfar hér? Hver er
guð þeirra? Hvar heyrðist rödd
þeirra þegar Barnett ríkisstjóri talaði
um aðskilnað og útrýmingu? Hvar
heyrðust raddir þeirra til stuðnings
þreyttum blökkumönnum og konum sem
hristu af sér slenið og tóku að krefj-
ast réttar síns með uppbyggjandi mót-
mælaaðgerðum?
Nú verð ég að slá botninn í þetta
bréf. En áður verð ég að minnast á
nokkuð í bréfi ykkar sem olli mér al-
varlegum heilabrotum. Þið minntust
hlýlega á lögregluna í Birmingham, fyr-
ir að hafa reynt. að „halda uppi lög-
um“ og „forðast ofbeldi". En ég býst
við að þið hefðuð komizt öðru’vísi að
orði hefðúð þið séð lögregluna siga
grimmum hundum á sex óvopnaða að-
gerðarlausa negra: ef þið hefðuð séð
lögregluna hrinda og formæla ungum
sem gömlum blökkukonum: ef þið hefð-
uð séð þá ómannúð'legu meðferð á hör-
undsdökku fólki hér í fangelsinu. Mér
þykir leitt að geta ekki tekið undir
lof ykkar um lögregluna.
Ég hafði vonað að þið munduð Ijúka
lofsorði á hugrekki þeirra sem tóku
þátt í mótmælaaðgerðunum, fórnfýsi
þeirra og undravsrðan sjálfsaga þrátt
fyrir ómannlegar ögranir. Sá dagur
mun koma að Suðurrikin þekkja hetj-
ur sínar. Þær munu verða eins og Jam-
es Meredith, sem með tiginni mark-
vissu og hugrekki stóð andspænis óð-
um fjandsamlegum múg, og eins og 72
ára blökkukona í Montgomery í Ala-
bama, sem tók þátt í þeim aðgerðum
að nota ekki strætisvagna þar sem
kynþættir voru aðskildir. Hún var
spurð hvort hún væri ekki þreytt og
hún svaraði: „Fætur mínir eru þreytt-
ir, en sál mín hefur fengið hvíld“.
Sé nokkuð ofsagt í þessu bréfi, hafi
komið fram óréttlát óþolinmæði þá bið
ég yk’kur að fyrirgefa mér. En hafi
ég lumað á sannleikanum og sé þolin-
mæði mín svo mikil að ég vænti ein
hvers annars en bræðralags þá bið ég
Gu_ð að fyrirgefa mér.
Ég vona að aðstæður leyfi að ég hitti
sérhvern ykkar sem fyrst, ekki sem
foringi í baráttu fyrir borgaralegum
réttindum heldur sem samstarfsmaður
og bróðir í Kristi. Látum oss vona að
hin myrku ský kynþáttafordóma hverfi
sem fyrst á braut, og þoku misskiln-
ingsins muni létta af borgum vorum og
sveitum, og að í náinni framtíð muni
hin geislandi stjarna kærleikans og
bræðralags allra manna skína yfirhina
miklu þjóð vora í allri sinni ljómandi
fegurð. Stytt og laus. þýtt
Atli Heimir Sveinsson.
1. júní 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7