Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Page 10

Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Page 10
 <:*y I i -i 1 í: l v- D ? 1> v4 A i j ^ . V«iL4Á M'i /*r V 4": I lf iih £?'•*'* ■>• - I riti Yale-háskóla um Yín- landskortið er einn þáttur nefndur Tartarafrásögnin. Inntak frásögu þessarar er skýrsla, sem Fransiskusarmunkur einn, C. de Bridia, ritaði um Tartara eða Mong- óla, árið 1247, að beiðni yfirboðara síns, Boguslausar, æðsta manns Fransiskusarreglunnar í Bæheimi og Póllandi. Efni sögunnar fékk de Bridia frá sendinefnd þriggja munka, sem Innocentius IV páfi sendi til Mongólanna, og komust þeir alla leið til Karakorum höfuðborgar Mongóla, en fóru um Pólland á leið sinni til baka til Lyon, þar sem páfi sat þá. Meginviðfangsefni de Bridia er saga Mongóla og sigurvinninga þeirra, lýsing á siðum þeirra og venjum, lífsháttum, trúarbrögðum og hernaði. Hér á eftir munu fara nokkrir kaflar úr frásögn munksins C. de Bridia í lauslegri þýðingu. í upphafi frásagnarinnar ávarpar C. de Bridia yfirboðara sinn, föður Boguslaus, fögrum orðum, og aðra les- endur ritverksins og lofar dýrð Alföð- ur. Síðar segir: „Það er því kunngert, að Tartarar og ýmsir aðrir álíta veröldina tvískipta, í Austur og Vestur og sé breidd henn- ar afmörkuð með sumri og vetri, sólar- upprás og sólarlagi. Upphaf Vesturs er við Livonía (Eistland, þýð.) og nær frá *rr -f jL| ^ ~ j*: t A.1ÍC. ^ rft HBBBMhBHl Djengis Khan. Letrið t.v. á myndinni er mongólskt, en til hægri kínverskt. Djengis Khan og Tartarar Prússlandi ailt til Grikklands og þaðan lengra og eru þar lönd þau, er yfirráð hinnar heilögu alþjóðlegu Rómversku kirkju taka til. Samkvæmt því viður- kenna Tartarar hin kirkjulegu yfirráð páfans í Vestri. Hinn hlutinn er aftur á móti kallaður Austur, þar er land Tartara, á mörkum Austurs og Norður- heimskautsins, og liggur að heimskauts- hafinu, og er kallað Moal. i, • þessu landi bjó maður nokkur göfugrar ættar, en grimmur að eðli, og var kallaður Djengis, af honum eru Tart- arar komnir. Með hjálp fárra fylgi- sveina hóf hann að rupla og ræna, og er tímar liðu varð hann æ grimmari, rændi hann mönnum og jók þannig flokk misindismanna sinna. Þegar hann hafði aflað sér 30 trúrra förunauta greip hann algjört æði, og lagði hann undir sig föðurland sitt, Moal. Þá hóf hann, að sið dramblátra, að krefjast meira, safnaði að sér her manna og hélt í átt til ná- grannalands Tartara í Austri, sem þeir kalla Zumoal. íbúarnir kalla sig þó sjálf- ir Tartara eftir boðamikilli á, sem nefnd er Tatar, og fellur um lönd þeirra. Það var siður þeirra að kjósa sér leið- toga, og um þessar mundir höfðu þeir valið sér til foringja mann að nafni Cauli, sem Djengis sigraði, og var hinum sigraða her hans bætt við hersveitir Djengisar. Því að hann var vanur að skrá hermenn sigraðs hers í sinn eigin, 42 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS- með það fyrir augum að undiroka hina sigruðu með hinu aukna afli sínu, svo sem eftirmenn hans gera einnig, og leika þeir þar eftir hinu bölvaða og spillta hyggjuviti hans.“ Síðan eru raktar herferðir Djengisar í hverju landinu á fætur öðru, sigrum hans, grimmd og harðneskju lýst frek- ar. Hann ræðst á Norður-Kína, en geld- ur í þeim hernaði mikið afhroð og verð- ur þá nokkurt hlé á herferðum. En Djeng is unir sér ekki lengi í friði og spekt, hann heldur í vesturátt og leggur þar undir sig mikið konungsríki, og fleiri lönd. „En þar eð valdagræðgi hans lét hann ekki í friði, safnaði hann liði vaskra manna og fór aftur með ófrið á hendur keisaranum í Kítai (Norður-Kína. Þýð.) Eftir langt strið, hrakti hann svo loks her keisarans á flótta og settist um herinn við hina traustbyggðu höfuðborg rikisins (Peking, þýð.), þangað til um- sátursmennirnir voru svo aðframkomnir af hungri, að þeir neyddust til að leggja séi til munns einn mann af hverjum tíu, en Djengis var þar undanskilinn. Hinir umsetnu, aftur á móti, hrjáðir af örva- hríð og steinkasti, hófu að varpa silfri á óvinina, aðallega bræddu, því að borg- in var auðug að silfri. Að lokum grófu umsátursmennirnir neðanjarðargöng að miðhluta borgarinnar, gerðu árás að nóttu til, drápu keisarann og embættis- menn hans og slógu eign sinni á allt innan borgarmúranna. Þannig skipaði Djengis málum í þeim hluta landsins, sem hann hafði undir sig lagt (því að sá er hluti landsins, sem Tartarar hafa ekki enn þann dag í dag sigrað og heitir Sung (Suður-Kína. Þýð.), og hélt heim sigri hrósandi. Frá þessari stundu skipaði Djengis, að hann skyldi kallaður Khan, það er keisari.“ Enn hyggur Djengis Khan á stríð. Hann gerir út þrjá heri til hinna þriggja hluta jarðar og er ætlunin að leggja gjörvallan heiminn undir yfirráð Tart- ara. Sjálfur heldur hann í átt til Kaspia- fjallanna (Kákasusfjalla). Ferðast hann í þrjá mánuði um auðnir og óbyggðir. „Þegar hann nálgaðist Kaspiafjöllin, þar sem Gyðingar segja, að Alexander mikli hafi lokað ættmenn þeirra Gog og Magog inni, þá gerðust þau undur, að allt það er var úr járni gjört, örvar úi örvamælum, hnífar og sverð úr slíðr- um, ístöð frá hnrkkum, méla af beizlum, skeifur af hestahófum, brjósthlífar af brjóstum, hjálmar af höfðum, þutu af miklum krafti og ógnar hávaða í átt að fjallinu....... Menn álíta fjöll þessi segulmögnuð. jengis flýði fullur ótta ásamt her sínum, og hélt í norðaustur, með fjöllin á hægri hönd. Loksins eftir þriggja mánaða erfitt og hvíldarlaust ferðalag, skipaði hann mönnum sínum, þar eð fæði var af skornum skammti, að leggja sér til munns einn mann af hverjum tiu. Eftir þessa þrjá mánuði kemur hann að fjalli einu miklu í land- inu Narayrgen........Þegar þeir finna þar troðnar slóðir en enga íbúa verða Djengis og menn hans furðu lostnir. Brátt verður þó fyrir honum maður einn og kona hans, og er sá spurður með aðstoð fjölmargra túlka, hvar landsmenn haldi sig. Djengis kemst að því, að þeir búi í neðanjarðarbyrgjum undir fjallinu, sendir hinn handtekna til að spyrja þá, hvort þeir vilji koma út og berjast, en heldur konunni sem fanga. Þegar mað- urinn var á leiðinni til baka rann dag- ur, og Tartararnir köstuðu sér til jarðar við óminn frá hinni rísandi sólu og lét- ust þar margir samstundis. Landsmenn sáu fjendurna og gerðu árás að nætur- þeli, drápu fjölda Tartara, en þá flýði Djengis Khan og aðrir sem af komust. En hann tók samt sem áður hina hand- teknu konu með sér. fX ð því er Tartararnir sjálfir sögðu munkunum, dvaldist hún meðal þeirra lengi eftir þetta og fullyrti afdráttar- laust að hið fyrrnefnda land lægi á endimörkum heimsins, og handan þess fyndist ekkert land, en aðeins úthafið eitt........ ...... Á hraðri heimför sinni frá þessu landi, eftir ósigurinn, sá Djengis Khan Kaspia-fjöll, en fór ekki nærri þeim vegna fyrri tormerkja. Hann sá þó, að menn höfðu komið út úr fjöllunum vegna áðurgreinds hávaða, þegar járn- hlutir Tartara skullu á þeim, og vildi hann reyna krafta sína við menn þessa. Þegar fylkingarnar tvær nálguðust, sjá hvílík furða, reis upp ský eitt mikið milli þeirra og stuggði hvorum frá öðr- um, svo sem var um náttúruundur þau er aðskildu Egypta og börn ísraels forð- um daga. Þetta rennir stoðum undir þá skoðun, að þetta hafi verið Gyðingarnir, sem Drottinn verndaði og varaði við með táknum. í hvert sinn sem Tartararnir nálguðust skýið blinduðust þeir, og nokkrir voru helteknir, enda þótt þeir sæju hver annan ógreinilega í skýinu. En, þar sem þeim tókst ekki að komast hjá skýinu, eftir að hafa ferðazt í tvo daga á báða bóga, héldu þeir áfram ferð sinni. Fótgangandi og þjáðir af hungri, fundn þeir hálf-úldinn maga eða iður skepnu, sem Tartararnir álitu, að þeir hefðu skilið eftir að loknum snæðingi á útleið- inni. Iður þessi voru færð Djengis Khan, sem skipaði, að þau skildu matreidd, eftir að þeir höfðu með höndum þrýst út mestum saurnum án nokkurrar klígju eða viðbjóðs. Djengis Khan og menn hans tóku til matar síns, nær dauða en Jífi úr hungri. Djengis Khan tilkynnti nú, að engu skyldi framar fleygja af innyflum, nema mestum saur, er í þeim leyndist......... Að svo búnu komst hann heim og var að dómi Guðs sleginn eldingu". Af öðrum herferðum Tartara fer svip- uðum sögum. Rata þeir í hin furðuleg- ustu ævintýri á endimörkum jarðar. Seg- ir de Bridia munkur frá herferðum þeirra, en þar lýkur frásögninni er þeir komast til Ungverjalands árið 1242 og ógna gjörvöllum hinum kristna heimi, en þá sneru þeir til baka vegna láts höfðingja síns, Ogedei Khans. Kaflar úr Tartara-frásögn C. de Bridia frá 1247 24. desexnber 1965

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.