Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1961, Side 14
130
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
Nafngiftir jurta og dýra
hátt uppi. Þaunig héldu þeir áfram
lengi, lengi, óratíma að þeim fannst
Oftar en einu sinni sáu þeir ljósið
niðri í dalnum, það var leiðarstjarna.
Þeir fóru yfir marga staði þar sem
einungis var hársbreidd á milli lífs
og dauða, mjökuðust æ neðar og neð-
ar með hverja taug spennta, rýnandi
í kringum sig og út í myrkrið, sjá-
andi þó ekkert, méð sárar hendur og
fætur, heyrandi látlaust grjóthrun.
Enginn veit hvaða hugrenningar hafa
bærzt í sálum þessara ungu og ó-
reyndu fjallagarpa er þeir klifu niður
hina snarbröttu hamrahlíð, sem ein-
ungis er talin geng færustu kletta-
mönnum í björtu, en að allra áliti
gersamlega ófær í myrkri næturinn-
ar. En ekki er ósennilegt að þeim
hafi orðið hugsað til föður og móður
og að svo gæti farið að þeir sæu þau
aldrei framar; það er og trúlegt, að
þeir hafi beðið skapara sinn heitt og
innilega að leið sig heila á húfi heim.
— O —
Nú víkur sögunni aftur til Skáld-
staða. Þegar drengimir komu ekki
heim á tilsettum tíma, var farið að
ganga út og hyggja að þeim og jafn-
vel kalla, en enginn anzaði, og þá er
liðið var fram um fjóstíma og myrkr-
ið skollið á, biksvart hlákumyrkur,
eins og það getur mest orðið í októ-
ber á snjólausri jörð, fóru foreldrar
mínir að óttast um þá. Verið gat áð
einhver þeirra hefði dottið og meitt
sig eða veikzt, ellegar þeir farið
lengra en þeir máttu, villzt og anað
til öræfa. En svo vaknaði vonarneist-
inn aftur, faðir minn sagði, að skeð
gæti að drengimir væru að slóra á
bæum. Það var borið út ljós nokkrum
sirmum, ef ske kynni að þeir sæu það,
og svo var hóað og kallað aftur og
aftur, en eigi bar það árangur. Og
tíminn leið í nagandi óvissu og
kvíða. Þegar nær dró háttatíma var
guðað á glugga á Skáldstöðum, var
þar kominn maður frá Jórunnarstöð-
um, Aðalsteinn Tryggvason að nafni,
ungur og all-atall, var hann að
grennslast um Frímann litla, sagði að
fólkið heima hjá sér væri orðið
hrætt um hann. Gekk þá faðir minn
út. Ræddu þeir Aðalsteinn litla
stund um hina löngu burtveru
drengjanna, hvað henni valda mundi,
síðan lögðu þeir af stað tveir saman
ÞEKKING manna á hinni lífrænu
náttúru, byggist fyrst og fremst á
flokkun tegundanna, og tegundun-
um síðan skipað í smærri deildir
og hópa, þar sem hver hefir sitt
nafn. Þessari flokkun er svo lýst
í „Flóru íslands“, eftir Stefán
Stefánsson: „Allir einstaklingar,
sem í öllum aðalatriðum eru gagn-
líkir hver öðrum, teljast til sömu
tegundar (species). Líkum tegund-
um er skipað saman í ættkvísl
(genus), ættkvíslunum í ættir
(familia), ættunum í ættbálka
(ordo), bálkunum í flokka (class-
is) og flokkunum í fylkingar (seri-
es). Þessum aðalskipulagsdeildum
að leita. Komu þeir fyrst að Kol-
grímsstöðum, næsta bæ norðan
Skáldstaða og spurðust fyrir um
drengina, en þar höfðu þeir ekki
komið. Var svo leitinni haldið áfram
í norður til Gullbrekku. A leiðinni
voru þeir alltaf annað slagið að kalla
ef hugsast gæti að drengimir væru
þar einhversstaðar eigi langt í burtu,
en enginn svaraði. Fyrir sunnan tún-
ið á Gullbrekku eru móar miklir og
holt, nær óslétta þessi allt suður
undir Kolgrímsstaðaland, yfir hana
fóru þeir, vegleysu, beinustu leið á
bæinn. Voru þeir látlaust að hnjóta
og detta um þúfnakollana; sagði faðir
minn svo frá síðar, að þá hafi hann
verið úti í mesta myrkri ævi sinnar.
Á Gullbrekku hafði enginn orðið
drengjanna var. Sló óhug miklum á
fólk þar og varð margrætt um hvarf
þeirra. En leitarmenn sneru við og
hröðuðu för sinni sem mest þeir
máttu sömu leið heim, hóandi og
kallandi sem áður og stundum fall-
andi til jarðar. Er þeir gengu inn í
baðstofuna á Skáldstöðum voru þeir
Bjartmar og Björgvin komnir, sátu
þeir uppi í rúmi sínu berfættir, voru
þeir búnir að ganga niður úr skóm
og sokkum og orðnir allþrekaðir, en
ómeiddir, utan dálítið hruflaðir á
má svo aftur skipta í fleiri eða
færri deildir“.
Öllum tegundum verður að gefa
nöfn, og eins öllum ættkvíslum,
ættum, ættbálkum, flokkum, fylk-
ingum o .s. frv. til aðgreiningar,
svo hægt sé að gera skrá um hina
margbreyttu lifandi náttúru. Og
það var Linné, hinn frægi sænski
náttúrufræðingur, er fyrstur byrj-
aði á þessu fyrir tveimur öldum.
Hann skrásetti þannig um 12.000
tegundir dýra og jurta. Er slíka
skrásetningu að finna í bókum
hans „Spesies Plantarum" sem
kom út 1753 og „Systema Nature“
sem kom út 1758. Þar lagði hann
höndum og fótum. Höfðu þeir fylgt
Frímanni alla leið heim á Jórunnar-
staðahlað. Varð faðir minn harla
feginn, eins og nærri má geta, að sjá
drengina sína og Aðalsteinn að frétta
að Frímann væri heim kominn og
móðir mín ljómaði af gleði. Þegar
bræður mínir höfðu sagt ferðasöguna
þóttist fólkið þá úr helju heimt hafa.
Eins og áður segir fylgdi hundur
drengjunum í fjallgöngunni, hann
varð eftir í klettunum og kom eigi
heim fyr en daginn eftir. Saga þessi
flaug víða og undruðust menn mjög
og dáðust að hukrekki, viljastyrk og
þrautseigju drengjanna, og foreldrar
minir trúðu því og fleiri, að æðri
máttur hefði stutt þá og styrkt á
hinni lífshættulegu göngu niður
björgin, forðað þeim frá kvölum og
dauða.
Það var og síðar, nokkrum árum
eftir að atburður þessi gerðist, að
síra Þorsteinn Briem á Hrafnagili
(prestur í Grundarþingum, 1911—
1919) messaði í Hólum. Minntist
hann þá í ræðu sinni á drengina
þrjá sem farið höfðu á öræfi upp og
síðan gengið niður veggbratt hamra-
fjall á niðdimmri nótt og komist lífs
af úr þeim ægilegu ógöngum. Taldi
hann, að þar hefði gerzt kraftaverk.