Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1961, Blaðsíða 12

12S
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
KJARTAN JÚLÍUSSON:
ÞRÍR SNÁDAR i HÁSKAFÖR
ARIÐ 1909 bjuggu foreldrar mínir,
Júlíus Jakobsson og kona hans Sig-
riður Sigurðardóttir, á Skáldstöðum
í Eyafirði. Þau áttu fimm syni, koma
tveir þeirra hér við sögu, Bjartmar
tíu ára (hann var elztur okkar
bræðra) og Björgvin á sjöunda ári.
í þennan tíma bjó á Jórunnarstöð-
um, næsta bæ sunnan Skáldstaða,
bóndi sá er Tryggvi hét og var Sig-
urðsson og seinni kona hans Lilja
Frímannsdóttir frá Gullbrekku. Hún
var tvígift, átti einn son af fyrra
hjónabandi, hann hét Frímann Karels-
son, átta ára að aldri, kemur hann og
við þessa sögu.
Það var dag einn síðla í október-
mánuði 1909 að Frímann litli kom
í Skáldstaði, ef til vill einhverra er-
inda fyrir stjúpa sinn eða móður,
ellegar einungis til þess að leika sér
við bræður mína (einn þeirra hét
Steinþór, níu ára gamall), en það
gerði hann oft, og svo fóru þeir þá
stundum suður í Jórunnarstaði og
léku sér við börnin þar. Sveinar þess-
ir, einkum þó bræðurnir, voru hraust-
ir og knáir og hugaðir vel, eg held
að þeir hafi ekki kunnað að hræðast.
Slógu þeir tíðum ærið mikið um sig,
flugust á og glímdu og fundu upp
ýmsa leika, suma allhættulega, eins
og til dæmis þá að láta einn og einn
síga niður í tóman brunn sem var á
Skáldstöðum, hyldýpi mikið, fara í
þvottabala út á síki eða kvísl við
Eyafjarðará og fóru þá auðvitað
bali og drengur á bólakaf, og að
klifra í klettum. Eg var þá á fjórða
árinu.
Hálf öld er mikill tími, en þó man
eg hvernig veðrið var og fleira þenn-
an löngu liðna dag, eg man, að loft
var alskýað, veður þurt, stillt og
milt. Eitthvað léku bræður mínir sér
við aðkomudrenginn, en svo kom ein-
hverjum það til hugar, ef til vill
Bjartmar, að fara út og upp á Gull-
brekkuöxl og sjá sig um. Var sú
uppástunga auðvitað samþykkt í einu
hljóði. Fóru þeir Bjartmar og Björg-
Kjartan Júlíusson
vin síðan til föður síns og báðu hann
um leyfi að mega fara för þessa, var
það auðsótt mál, en hann setti það
skilyrði að þeir mættu ekki fara
lengra en upp á öxlina og vera komn-
ir heim fyrir myrkur.
Svo lögðu þeir af stað þrír litlir
menn, en ekki með nesti og nýa skó,
eins og segir 1 æfintýrunum, aftur á
móti fylgdi þeim fjárhundur einn vit-
ur og góður frá Jórunnarstöðum.
Sáðgarður gamall var stutt fyrir utan
og ofan bæinn, þangað elti eg dreng-
ina og bað þá látlaust um að mega
fara með, þóttist víst orðinn maður
með mönnum þó ærið væri eg nú
lágur í loftinu, en þeir neituðu og
skipuðu mér heim harðri hendi. Eg
nam staðar við garðinn og horfði á
eftir þeim unz þeir hurfu niður í
svokallað Ytra-Bæargil, þá sneri eg
við og gekk inn til móður minnar
hryggur í huga.
Drengirnir héldu nú út og upp
fjall, efalaust glaðir í sinni og léttir
í lund. Var Bjartmar fararstjórinn.
Gekk þeim ferðin fljótt og vel, því
þar er bratti ekki mikill. Á háöxl-
inni námu þeir staðar og lituðust
um. Þarna höfðu þeir aldrei komið
áður. Beint niður undan þeim að aust-
an og í norðri blöstu við margir,
margir bæir og mörg tún, bæði stór
og smá, græn að lit; þarna sást Saur-
bær, þar sem gamli presturinn hann
séra Jakob*) bjó, og torfkirkjan og
þinghúsið og kirkjan á Möðruvöllum,
og höfuðbólið Grund með sitt fagra
og fræga guðshús, en einungis örstutt
fyrir vestan þá sá niður í afdal einn
lítinn og daufur árniður barst að eyr-
um þeirra.
Þetta var Gullbrekkudalur og Gils-
árdalur og áin sem þeir heyrðu til
var Gilsáin. Það var gaman að vera
svona hátt uppi fannst drengjunum,
það var eins og loftið væri miklu
léttara og tærara en niður á láglend-
inu og þögnin helmingi dýpri og
sterkari en þar. Þó hlyti það að vera
enn þá skemmtilegra, meira spenn-
andi og æfintýraríkara að fara upp á
Skáldstaðafjall (981 m.), sem gnæfði
hátt til himins stutt fyrir sunnan þá,
með snarbröttum og egghvössum röðli
að norðan. Fjall þetta er veggbratt að
ofan; í brún þess eru smá klettahaus-
ar og stallar og ná þeir dálítið niður
eftir, taka þá við skeiðar með möl og
lausagrjóti, á milli þeirra eru hamra-
bönd eigi allhá. Syðst, uppundan Jór-
unnarstöðum, eru flug mikil og ægi-
leg, heitir þar Tröllshöfði og Trölls-
höfðagjá, þar fyrir utan liggja gil,
fjögur að tölu, ofan frá brún og niður
undir mitt fjall, hömrum girt. Öll eru
gljúfur þessi hrikaleg, dimm og
draugaleg — og þó miklu mest gjáin,
er þar víðast hvar eigi öðru fært
yfir en fuglinum fljúgandi. Ef drengj-
unum tækist að klífa fjallið, sem var
auðveldast vestan frá, að sögn, gæti
verið að þeir sæu ofan á Akureyri,
eða að minnsta kosti sjóinn, og jökl-
ana og kannski austur til Ódáða-
hrauns og suður á Laugafell, en um
hina tvo síðamefndu staði höfðu þeir
heyrt fullorðnu mennina tala af mik-
*) Björnsson prestur í Saurbæar-
þingum 1884—1916.