Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1955, Page 9
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
637
Tveir menn að bisa við stein á íseynni
jökuls. En hvar mundi slíkur skrið-
jökull vera? Gamlar frásagnir
norðurfara gáfu upplýsingar um
það.
FYRRI FRÁSAGNIR
Pelham Aldrick, sem var i brezka
heimskautaleiðangrinum 1875—6,
Hér sést hváð brún iseyarinnar
er hæxri en rekísinn
sem kenndur er við Sir Georg
Nares, sá íshellu mikla við norður-
strönd Ellesmere-eyar, og skagaði
hún langt á haf út. Robert E. Peary
sá þessa sömu íshellu 30 árum
seinna. Hér var auðsjáanlega um
að ræða skriðjökul, kominn úr
jökulfeldi þeim, er einu sinni þakti
þessa ey, líkt og jökull sá, er þek-
ur Grænland nú. Þessi íshella vakti
undrun Pearys og hann lýsti henni
nákvæmlega.
Nú er það kunnugt, að í sjálfu
íshafinu eru engir borgarísjakar.
Hinir miklu borgarísjakar, sem
stundum koma suður í Atlantshaf,
hafa brotnað framan af skriðjökl-
um, sem enn eru á hreyfingu. ísey-
arnar eru mörgum sinnum eldri og
þær eru komnar frá inum horfna
jökli á Ellesmere-ey. Mikil breyt-
ing hefir þó orðið á síðan um alda-
mót, því að íshellan, sem Peary lýs-
ir, er nú mörgum sinnum minni,
og ber það vott um aukin hlýindi
á norðurhveli jarðar.
Frá sjónarmiði landfræðinga er
þessi ■ uppgötvun íseyanna ef til
vill merkilegust fyrir það, að hún
útskýrir hvernig á því stendur, að
„ný lönd“ hafa fundizt, en horfið
jafnskjótt aftur. Árið 1906 þóttist
Peary hafa fundið ey, sem hann
nefndi Crocker land, og rnerkti
hana á landabréf. Árið 1914 sann-
aði Donald B. MacMillan að þessi
ey væri ekki til, og hlýtur því að
hafa verið um ísey að ræða.
Sama máli mun vera að gegna
um Keenan Land, Presidents Land
og Sannikov Land. Og með vissu
var Takpuk-ey ekki annað en ísey.
Sá sem hana fann, var Eskimói og
hét Takpuk. Hann gekk þar „á
land“ 1911, tók þar nokkrar ljós-
myndir og var sannfærður um að
hann hefði fundið nýa ey. En ljós-
myndirnar sýna að þetta hefir
verið ísey.
Mönnum er engin niðrun að því
þótt þeir hafi látið þessar íseyar
blekkja sig, því að ganga um þær
á sumardegi er alveg eins og mað-
ur sé á gangi á föstu landi.
TVENNIR TÍMAR
Allt fram á þessa öld var það
háskasamlegt að hætta sér inn í
hafísinn. Engin skip geta brotizt
í gegn um hann. Sumum hefir þó
Hreindýrshorn standa upp ur
ísnum á einum staó