Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1955, Blaðsíða 4

632
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Var hann fundinn sekur fjrir að
hafa veitt séra Ólafi aflausn, en
þó einkum fyrir bréfið til vinnu-
konunnar. Var honum dæmt að
greiða henni 1 hundrað á landsvísu
í rétt sinn, en Einari prófasti IV2
hndr. í málskostnað. Og öllum
þeim prestum, er eigi höfðu viljað
dæma með Einari prófasti, var
dæmt að greiða sekt eða fébætur í
sjóð fátækra prestsekkna.
Biskup birti séra Jóni dóminn
þegar í stað og réði mann til þess
að gegna prestakallinu fram til
hausts. Kvaðst hann þó mundu
leyfa séra Jóni að skíra börn og
þjónusta sjúka menn um veturinn.
Næsta vor gæti hann svo fengið
Berufjarðarþing, ef hann vildi
sækja um þau. Kvaðst biskup vera
honum svo mildur vegna þess, að
hann kvaðst kenna í brjósti um
hann, gamlan og öreiga.
Þegar séra Jón fekk tilkynningu
biskups, hætti hann þegar öllum
prestsverkum, og virtist sætta sig
við þetta. Liðu svo tveir mánuðir.
En þá fær séra Jón bréf frá þeim
Oddi lögmanni og Páji Beyer. Var
það dagsett á Leirá 3. september
1712. í bréfi þessu skipuðu þeir
presti að hafa dóm biskups og
prestastefnunnar að engu, þjóna
prestakallinu áfram, eins og ekkert
hefði í skorizt og hirða af því allar
tekjur.
Eigi verður annað séð en að fyr-
irskiþan þéssi hafi komið séra Jóni
algjörlegá á óvart, og hafi hann
ekki-átt neinn hlut þar að sjálfur.
Mun þar ekkert annað hafa ráðið,
en gremja Páls Beyers út af því
að biskup vildi eigi láta hann sitja
prestaréttinn, og svo mikilmennska
O.dds lögmanns, er gjarna vildi
hnekkja biskupsvaldi í landinu.
Sams. konár fyrirskipan sendu þeir
inum öðruM prestum, er dæmdir
hofðu vérið um sumarið, að þeir
skýldi'hafa’þá dóma að engu. Fæst-
ir þeirra munu þó hafa hlýtt því,
heldur greitt það sem þeim var
dæmt að greiða, til þess að missa
ekki hylli biskups.
UPPHAFIÐ AÐ FJANDSKAP
BISKUPS OG ODDS
En séra Jón Sigmundsson fór
öðru vísi að. Hann þóttist nú alveg
óhultur í skjóli inna æðstu valds-
manna. Tók hann þegar upp prests-
þjónustu aftur og tilkynnti pró-
fasti að hann bannaði öllum að
vinna prestsverk í sinni sókn. Varð
þetta tiltæki hans afdrifaríkt, því
að út af þessu hófst fullur fjand-
skapur milli Jóns biskups og Odds
lögmanns, er stóð meðan báðir voru
á lífi. Þetta var eigi aðeins fjand-
skapur milli tveggja manna, hér
var um alvarlegan árekstur að
ræða milli kirkjuvaldsins og ins
veraldlega valds í landinu. Með
skaplyndi þeirra beggja, biskups og
lögmanns, kom ekki vonum fyrr
að þessu. En það var séra Jón Sig-
mundsson, sem hleypti öllu í bál
og brand, er hann neitaði biskupi
um hlýðni og gaf sig undir vernd
inna veraldlegu embættismanna.
Séra Jón sendi nú konungi bæn-
arskrá um mál sín, og naut þar að-
stoðar Páls Beyers. Jafnframt hafði
hann að engu boð og bann biskups
og kvaðst mundu gegna embætti
sínu þangað til svar konungs kæmi.
Gekk svo í þessu þrefi fram til 1715.
Þá skyldi mál séra Jóns koma fyrir
prestastefnu á Alþingi. Páll Beyer
bauðst þá til þess að halda uppi
vörnum fyrir prest, en Oddur lög-
maður tók af skarið og gaf þann
úrskurð að málið mætti ekki takast
fyrir, þar sem prestur hefði þegar
lagt það undir konung, og biskup
væri þar sakaraðili. Var svo málinu
frestað til næsta þings.
Oddur lögmaður kom ekki til
þings 1716, því að hann var þá er-
lendis, en Páll Beyer helt þar uppi
vörn fyrir séra Jón. Þá var Lárus
Scheving umboðsmaður Odds og
úrskurðaði hann, að séra Jón skyldi
gjalda Klausturhólaspítala 1 hndr.
á landsvísu fyrir yfirsjón sína, vera
hlýðinn biskupi og gera ekki neitt
af sér, og mætti hann þá halda
embætti. En biskup og prestastefnu
menn dæmdu séra Jón algerlega
frá embætti; skyldi hann sviftast
hempu og teljast upp frá því í
veraldlegri stétt. Þessum dómi
áfrýaði séra Jón með tilstyrk Odds
lögmanns, til hæstaréttar. Fekk
hann leyfi til þess og auk þess gjaf-
sókn. Var biskupi birt hæstaréttar-
stefna 1719. En biskup fekk þá kon-
ungsleyfi til þess að þurfa ekki að
gegna þeirri stefnu, nema því að-
eins að séra Jón setti honum áður
fulla tryggingu fyrir öllum máls-
kostnaði, ef hann skyldi tapa mál-
inu.
Séra Jón átti ekkert til og gat
því ekki sett neina tryggingu. Ef
til vill hefði honum þó tekizt það,
með aðstoð vina sinna, Odds og
Beyers. En til þess kom ekki, því
að Jón biskup fell frá sumarið 1720,
og þar með fellu þessi mál niður.
En er séra Jón var sloppinn úr
þessum vanda, kvað hann þessa
vísu:
Eftir lifir áttræð mold
ein af stríði þessu,
syngur enn á Svanafold
sínum guði messu.
Ber vísan þéss' ljósan vo'tt, að í
presti hlakkar út af því að hafa
alltaf haldið prestskap, þrátt fyrir
stríðið við biskup, og standa nú
áttræður yfir höfuðsvöfðum hans.
(Svanagrund er s. s. Álftaver). En
þó orkti prestur erfiljóð um biskup,
„mjög guðrækileg“ og kenndi þar
einkis kala í garð hans út af því,
sem á undan var gengið.
Séra Jón gegndi síðan prestverk-
um þangað til hann dó 25. okt. 1725,
þá 85 ára að aldri og hafði verið
prestur í 65 ár.
Séra Jóní var ekki laginn bú-