Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1949, Blaðsíða 6

242
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
borið sitt barr síðan. Norrænir vík-
ingar herjuðu á landið um meira
en tveggja alda skeið, brenndu og
rændu kirkjur og klaustur og eyði-
lögðu firn handrita og bóka, enda
var þeim lítt sýnt um bóklega
menningu.
Alt um það varð víkingaöldin
írum lærdómsrík á margar lundir.
Verkleg menning íra stóð verk-
menning víkinga skör lægra. Vík-
ingar reistu borgir á hafnvænleg-
um stöðum, svo sem Dyflinni,
Veðrafirði og Hlvmrek, og bljesu
nýju lífi í verslun og viðskifti. —
Norræn tunga hefur eflaust verið
töluð í borgum þessum framan af,
og leifar þess eru allmörg norræn
tökuorð, sem koma fyrir í írskum
bókmentum og jafnvel talmáh alt
fram á þennan dag.
Heimsókn næstu vágesta til ír-
lands varð þó miklu örlagaríkari,
en í þetta sinn. Komu þeir frá
Normandi og Englandi, á síðari
hluta elleftu aldar. Kúgun Eng-
lendinga á írum er fræg að endem-
um, og er sú harmsaga löng og
átakanleg. Englendingar hafa jafn-
an átt erfitt með að skilja menn-
ingu þeirra þjóða, sem þeir hafa
ráðið yfir, og hafa írar goldið þess
þröngsýnis öðrum þjóðum fremur.
Um margar aldir lögðu Englend-
ingar alt kapp á að uppræta írska
tungu, og bar sú viðleitni þeirra
svo ríkan árangur, að nú er hún
hvergi töluð nema í fáum afskekt-
um og hrjóstrugum sveitum.
Það hefur því fallið í hlut fá-
mennrar bændastjettar og fátækr-
ar að selja menningararf feðra
sinna í hendur þeirri kynslóð, sem
nú byggir frland. Er það hið mesta
undrunarefni og aðdáunar, hve
miklu hún hefur haldið til haga,
svo illa sem írsk þjóð var leikin
undir enskri áþján.
Tvent er það, sem mest er um
vert af því, er staðist hefur tímans
tönn, og írsk sveitamenning getur
enn miklast af: tungan og alþýð-
legar bókmentir. írsk tunga er forn
að stofni, elstu leifar ritmálsins frá
áttundu öld. En hún hefur tekið
harla miklum stakkaskiptum síð-
an, beygingarkerfið riðlast, fram-
burður gerbreyst, og setningar-
skipan er nú mjög frábrugðin. Rit-
aðar bókmentir íra, eldri en frá
dögum Skáld-Sveins, eru nútíma-
manni lítt skiljanlegar, nema hann
hafi sjerþekkingu á þróunarsögu
írskrar tungu til brunns að bera.
Málið á eldri bókmentum þeirra er
enn óskyldara nýírsku, svo að ó-
lærður leggur ekki í að lesa Fer-
skeytlu-saltárann, kristilegt ’ kvæði
frá dögum Hallfreðs vandræða-
skálds, og er það þó ort undir ein-
földum hætti og í látlausum stíl.
Bókmentir íra hafa þó ekki ver-
ið þeim lokaður fjársjóður. Þær
hafa lifað á vörum þjóðarinnar um
þúsund ár, meðan handrit voru
brend og önnur flæktust ólesin um
meginland Evrópu. — Ennþá má
heyra aldraðan sagnaþul vestur í
Kjarríki segja sögur, sem gerðust
löngu á undan atburðunum í Hamð
ismálum Eddu. Sögur frá dögum
heilags Patreks, atburðir úr umróti
víkingaaldarinnar og frásagnir af
hinni löngu baráttu íra undir
breskri harðstjórn stytta mönnum
ennþá stundir norður í Bláfjöll-
um í Konálslandi. Og aldagömul
ástaljóð eru ennþá sungin á hrjóstr
unum í Kunnáttum.
— Svo langminnugir eru írar á
forn afrek og horfna gullöld. Menn
ingu þeirra var synjað um eðlileg-
an þroska af erlendu ofbeldi. Það
reyndu þeir að bæta sjer upp með
því að leggja sem besta rækt við
fornan arf, ávaxta hann og varð-
veita. írsk tunga og þjóðleg menn-
ing á enn í vök að verjast, fyrir
ásókn enskrar tungu og ofurmagni
erlendra áhrifa. Til þess mun draga
fyrr eða síðar, að enginn sagna-
þulur nje söngvamaður sje moldu
ofar á írskri grund. Og vel má
svo fara að hin hljómfagra írska
tunga hverfi af vörum þjóðarinn-
ar.
Hið risavaxna handritasafn
írsku þjóðsagnastofnunarinnar
mun þó enn geymast, óbrotgjarn
minnisvarði um hina auðugu sagna
list, sem dafnaði með írum fram
um miðja tuttugustu öld. — Hitt
munu engin verðmæti fá bætt, ef
hin forna rödd þagnar að fullu og
öllu.
V V V V V
Einar stopp' segir við Árna biblíu,
sem var að flangsa fullur: „Láttu mig
vera, Árni, lestu í biblíunni."
Árni biblía: „Þa-þa-það get jeg ekki,
je-jeg stoppa allsstaðar í henni.“
__hi__
Eyólfur stormur og Jón hoppótrítill
voru sinn á hvoru skipi í bendu (en svo
var kallað, þegar margir færabátar
voru svo þjett saman að veiðum að
menn gátu talast við milli báta). Þá
kaliar Jón:
„Hvernig líst þjer á hann, Eyvi,
heldurðu ekki að hann ætli að gera
storm?“
Eyvi: „Það er jeg hræddur um, lasm,
mjer sýnist hann svo upp genginn á
trítilinn.“
__!!!_
Arni strompur: „Nú er lognið, Jón
minn.“
Jón lognhattur: „Það fjúka þá ekki
stromparnir."
V V V V V
Oft þarf að reka nagla í vegg til
þess að hengja upp myndir. En þar sem
flestir veggir eru nú úr steinsteypu, þá
er hætt við að molni úr henni um leið.
Gott ráð til að koma í veg fyrir það
er að líma ofurlitla pjötlu á vegginn,
þar sem naglinn á að vera. Þegar lím-
ingin er orðin þur og hörð er naglinn
rekinn í gegn um pjötluna, og þá moln-
ar ekki úr veggnum.