Lesbók Morgunblaðsins - 08.05.1949, Blaðsíða 2

238
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
bjó þar þangað til Þorsteinn Tóm-
asson járnsmiður, tengdasonur
hans, ljet rífa það til grunna og
byggja smiðju þar sem kotið hafði
staðið. Sumarið 1874 (Jón Þor-
kelsson snikkari mun þá enn hafa
búið í kotinu) barði Kristján TX.
Danakonungur að dyrum í Lækj-
arkoti og vissi húsmóðir ekki af
fyr en jöfur var kominn inn í eld-
húsið. Beiddist hann þess að mega
sjá bæinn og var honum það veitt.
En er konungur kom að stiganum
upp á loftið, áræddi hann ekki að
fara þar upp. Mundi sá góði kon-
ungur hafa komið í ljelegri híbýli
um sína daga?
Frásögn Páls Jónssonar
SAGAN um heimsókn Kristiáns
konungs IX. í Lækjarkot flaug um
allt land eins og fiskisaga og dr.
Jón Helgason biskup ljet hana í
stóru bókina sína um Reykjavík
með nokkrum ónotalegum orðum,
en ekki eins og hún var.
Þegar jeg heimsótti biskup í Is-
landsferð minni 1942, mintist hann
á þessa sögu við mig. Jeg gat ekki
still mig um að segja við hann,
að hann hefði ekki þurft að segja
að þetta kot hefði verið þau bág-
ustu hibýli, sem konungur liefði
konuð inn í, þvi að sjálfsagt hefðu
verið bágbornari híbýli í Dan-
mork. Hann varð dálítið hvumsa
við, en rjettlætti sig með því, að
konungur hefði máskc aldrei kom-
ið inn í þau. —
Bærinn okkar, þó úr torfi og
steini væri bygður að mestu levti
að utan, eins og hver annar ís-
lenskur sveitarbær, var ekki ó-
sómasamlegur þegar inn í hann
var koinið Skjaldþil var á veggj-
um í heibergi okkar og herbsrg'
v&vt”
urstoíu:'.:'.:. Fjöhg:r. vs? slegið á
loítbita. Alt var hroir.t og þriía-
legt, og nvan ví*t er*g.n>> efi^t un;
þa5 sá, er'þekk:. móó'ur'mína. Hún
hafði verið innnanhúss stúlka hjá
Hilmari Finsen landshöfðingja áð-
ur en hún giftist föður mínum,
og frú Finsen hefði ekki liðið hjá
sjer aðrar stúlkur en hreinlátar.
Móðir mín var og dóttir eins af
fyrirmyndar bændum íslands,
Jóns á Elliðavatni, sem verðlaun
fekk frá konungi og öðrum — gull-
pening og bikar — fyrir atorku-
semi í almennings þarfir.
Ólíklegt tel jeg, að Oddgeiri
Stephensen, sem var í fylgd með
konungi, hafi ekki verið kunnugt
um alla hætti á heimili okkar áð-
ur en hann tókst á hendur að ráð-
ast með hans hátign inn í bæinn.
Það má vera að hann hafi hugs-
að sem svo, að óvíst væri að hann
gæti sýnt konungi annan þrifalegri
bæ.
Hvernig hefoi fínu frúnum í
fínu timburhúsunum orðið við, ef
konungur hefði komið inn í þeirra
hús fyrirvaralaust? Ætli að alt
hefði þá verið í góðu lagi hjá
þeim, eða jafnvel þær sjálfar ver-
ið upp á það fínasta?
Móðir mín var alls ekki feimin
og afsakaði ekki neitt. Hún bauð
konungi lúklausl inn í bæinn,
sýndi honum allt hátt og lágt og
svaraði ölluni spurningum hans.
bauð honum lil sætis og skegg-
ræddi við hann. Þótti liouum
vænt um sð hun gat talað
dönsku.
Latínuskólinn, sein konungur hjó
eins hefir skeð. Jeg er lýðræðis-
sinhaður maður og gef lítið fvrir
konunga og hátt standandi valds-
menn, og þess vegna gremst mier
það þegar íslendingar niðra því
sem íslenskt er, sinni eigin þjóð-
menningu.
Heimsóknin.
MÓÐIR mín sat í austurstofunni
og var víst að sauma. Jón bróðir
minn, tveggja ára, svaf í rúminu
og jeg var að leika mjer á gólfinu.
Nú var sunnudagur og fólk var að
koma úr kirkju.
Skuggar komu á gluggann. Móð-
ur minni varð litið upp og sá hún
þrjá menn ganga fyrir gluggann.
Þekkir hún einn manninn og seg-
ir við sjálfa sig: „Guð minn góð-
ur, það er konungurir,n“.
Þá var barið að dyrum. Móðir
mín gekk til dyranna og jeg með
henni. Einn komumanna sagði við
hana á íslensku:
„Þetta er konungurinn. Hans
hátign langar til að líta inn í bæ-
inn“.
Maðurinn, sem talaði, var Odd-
geir Stephensen. Þriðji maðurinn
var ofursli.
Mamma hneigðx vist höfuðið í
áttina til konungs og minnir mig
að hún tælu í hendina á honum.
Hnjábeygingar voru þá vist ó-
kunnar. Syo bauð hun gestina vel-
komna og bað þá að ganga í bæ-
inn á eftir sjer.
í og landshöfðingjaluisið voru vísf
einu húsin sem hann kom inn í í
Reykjavík, auk Lækjarkots. Mier
er ekki grunlaust um að þaö haíi
vakið gremju og öfund hjá sumu
fína fólkinu, að hann skyldi ekki
koma til sín, en heimsækja fátæk-
an handiðna r.iótnann Þ&sr.
Til vinstri liandar við bæjar-
dyrnar var geymsluhús. Þar hengu
skinníöt föður míns. Spurði kon-
ungur til hvers þetta væri notað,
en mamma svaraði, að þetta væri
sjóföt sem maðurinn sinn væri í
•þegar hann reri til fiskjar. K<>n-
ti'.tturðaði á þvi að inanmia svar-
--»••--•»'» -*i-
ciolfcoaf O *». dcnsku r.~
bæ:v4m Og hair.;- Ol-'iw'^'i Lv/rm l»*iw 1» bC -v. .... ----- ^ -V -- y
Z svo hgfi ar.i: ... xi
stjórna.ð xj-í x ■» -ji. vfr:*. c g af
penna herra b.skupsihs. Ahnað' bókalestr'svarað hxin.