Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1948, Blaðsíða 12

104
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
BARÁTTAN
VIÐ KIRKJUSVEFNINN
í NORSKA tímaritinu „IIeimcn“ birt-
ist nýlega grein um baráttu kirhjunn-
ar manna fyrr á öldum, við svefninn,
cr sótti á kirkjuíólkið. Greinin cr eft-
ir ui'. ried. J. Reichborn Kjernerud.
Segir þar m.a.:
Snemna á 13. öid var m það taiað,
að kirkjunnar rr.enn yrðu að koma í
veg íyrir að fólk soínaði við guðs-
þjónustur. Sagt er írá franska bisk-
upr.um Jacues Vitry er stakk upp á
því við presta sína, að þeir segCu
skemmtilegai' sögur í priedikur.ar-
stólnum, til þess að haltía söfnuðinum
vakandi. Kunnust af þessum sögum,
er þá komst á kreik, er sagan af f jand
anum, er hann sat í kirkjunr.i og skrif
aði upp á kálfskinn nöfn allra þeirra,
sem dottuðu í kirkjunni undir prjedik-
ununni. En þegar skinnpjötluna þraut,
er kölski hafði meðferðis, og hann tók
að teygja skinnið til þess ao koma
þar fyrir fleiri r.öínum, þá datt hann
og meiddi sig illilega. Cegir í grein-
inni, að ýms aíbrigði af sögu þessari,
sem staðsett cr á Spáni, hafi komið
til Noregs á 13. ö!d með Maríusögu,
og síðan haldist í ýmsum myndum
fram á síðustu daga í bygðum Nor-
egs.
Fessi saga um fjandar.n og kálf-
skinnið mir.nir mjög á hina alkunnu
sögu i íslensku þjóðsögunum um púk-
ann á kirkjubiíanum, sem teygði þar
skinnpjötluna til þcss að geta ritað
öll þau flkyrði, er fóru á milli tveggja
kerlinga undir prjedikun prcstsins.
Ennfrcmur segir í greininni *
„Heimen'* að eítir siðabótina haíi
baráttan lialdið áíram við kirkju-
svcfninn og varð til þcss að prcstarr.ir
í Norcgi og Danmörku fengu fyrir-
skipun um það, um 1537, að láta prjr-
dikanir sínar ckki standa yfir meira
en kiukkustund, vegna þess, eins og
sagt er í norsku lögum Kristjáns V.
frá 1687, að hinar löngu stólræður
Notaður var vekjaraharnar
V ekjarahamarinn.
„þreyti almúgann og sjeu síður upp-
byggilegar".
í lok 16. aldar voru sett stunda-
glös á prjedikunarstólana, til þess að
hægt væri að hafa eítirlit með því, að
ræðumar yrðu ekki of langar. En er
fram liðu stundir reyndust hvorki
stundaglösin nje fyrirskipanirnar eir.-
hlítt og þá urðu prestarnir að borga
sekt ef þeir höfðu prjedikanir sínar of
langar.
1645 voru geíin út konungsbrjeí í
Danrrörku til birkupa og Ijensmanr.a,
með kröfum um það, að kirkjuþjónar
ættu að ganga um í kirkjunum á með-
an á prjedikunum stæði og klappa á
kollinn á þeim með hamri, er sofnuðu
undir prjedikuninni.
Ileimildir eiu fyrir því, að sjer-
stakir kirkjuþjónar hafa haft þetta
starf á her.di, bæði í Svíþjóð og Eng-
landi. En engar fyrirskipar.ir voru
gcfnar um þetta í Norcgi, svo kunn-
ugt sjc. Allt fyrir það er víst að í
Lyngen í Norður-Noregi, hefur slíkur
hamar verið notaður. Er hamar siíkur
í þjóðminjasaíninu í Tromsö. Hamar-
inn er ljettur og lipur, skaítið allt að
þvi tvcir mctrar á lengd.
Kirkjufólkið sjálft hcfur lika fyrr
á tímum haft ýms ráð til þess að
halda sjer vakandi, undir löngum og
leiðinlegum prjedikunum. Sagt er t.d.
frá bændum á Sunnmæri í Noregi, að
vani þcirra var á 18. öld að tyggja
fíílarót rr.eoar á mes.sugjörðir.ni stóð,
til þess að halda sjer vakar.di.
Rölf Nurhagen segir frá því, að á
æskudögum Iians í Heiðmörk, hafi
gamlar bændakonur haft þann sið, að
hafa með sjer malurt í sálmabókinni,
þegar þær fóru í kirkju, og lykta af
henni sjer til hressingar.
yt yi yi
HungraOur þýskur borgari hafði
heyrt það að vel vœri fariö meö þá,
scm teknir voru höndum fyrir grun
um nasista undirróður, þcir fengi nóg
að borða og sœti í hlýjum húsakynn-
um. Hann ákvað að nota sjer þctta og
láta taka sig fastan. Hann byrjaði á
því aö fara inn til bakarans og segja
hátt: „Heil Hitler!“ Bakarinn skipaði
honum að þegja, en hvíslaöi svo:
ert þá einn af oss. Hjerna hefurðu
brauð handa þjer“.
Na-st fór liann til slátrarans og
hcilsaði þar á sama hátt. Slálrarinn
grenjaði: „Þegiðu fíflið þitt“. Svo
hvíslaði liann: „Hjerna fœrðu kjöt-
bila, Sieg hcil!“
i þriðja sinn gckk sögulictjan beint
framan að lögreglumanni og hrópaöi:
Jleil Hitler“. —- Lögregluþjónninn
horfði á hann um stund. og sagði si'o.'
„Það cr bannað að tala þannig“. Sro
bœtti liann viö í lœgri nótunum: „Það
cr fundur í kvöld, komdu þangaö“.