Lesbók Morgunblaðsins - 22.02.1948, Blaðsíða 3

engan veginn áburð, enda lwtt gróður-
inn virtist ekki vilja þýðast hann.
Flest hús Grænlendinga voru mjög
lítil — 16—20 ferm. — ein stofu-
kytra og eldhús, eða aðeins ein kompa
og er það algengast. VTið það sparast
eldiviður til upphitunar. IIús þeirra
mintu fremur á hjalla en íveruhús.
Hefi jeg aldrei getað skilið, hvernig
íólk má lífi halda í þeim að vetrarlagi,
því til upphitunar hafa þeir oftast
ekki annað en lyng og mosa. Að húsa-
baki gat víðast að líta háa hjalla, þar
sem fiski og húökeipum var fyrir-
komið, til varnar gegn hundunum.
Við höíðum aðeins skamma dvöl í
Egeðesminde og fjekk jeg því ekki
sjeð mikið af staðnum í það skifti, og
ekki hvarílaði að mjer^þá, að jeg
ætti eftir að vera hjer í tvö ár.
Við heldum áfram norður eítir
sundum skerjagarðsins. Sjór var hjer
spegilsljettur og gráar klappirnar
mynduðu, að því er virtist, órjúfandi
og samfeldan steinmúr framundan, en
altaf opnaðist smuga fyrir stafni, ein-
mitt þegar maður var crðinn viss um
að nú hlyti að verða árekstur Skyndi-
lega komum við út í Diskóflóann og
liðum hægt áfram milli himinhárra
borgarísjaka. Tilsýndar virtist ílóinn
íullur af ís, en það var þó nógu langt
á milli jakanna til þess, að Sverðfisk-
urinn gat komist áfram. Skipstjóri
skýrði okkur frá því, að allur þessi ís
væri kominn frá Jakobshavns skrið-
jöklinum, sem færi stundum alt að
því 20 m. á sólarhring, og kæmi ís-
inn í bylgjum út úr firöinum og fylti
ætíð fjarðarmynnið alveg, en flóinn
væri oftast fær.
Jakobshavn var næsti staöur, þar
sem lagt var að landi. Hjer átti að
taka farþega — læknirinn í Thule,
írú hans og hjúkrunarkonu. Þau höfðu
öll íarið frá Höín háífum mánuði á
undan okkur, og bcðið njer í nær þrjár
vikur. Auk þess hugðist lciðangurs-
stjóri kaupa hjer hunda til vetrar-
ferða leiðangursins. Það kom þó brátt
í Jjós, að læknirinn var ekki í Jakobs-
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ; ~ ' * 95
havn heldur var hann í Godhavn, sem
liggur á luðurströnd Diskóeyju, en
þangað er nálega 10 tíma sigling með
mótorbát frá Jakobshavn. Var nú
verslunarbátur staðarins sendur í hrað
ferð að sækja þetta fólk.
Við undirhásetarnir runnurn þegar
á land að líta á staðinn. Vorum við
ásáttir um, að byggingar Grænlend-
inga væru hjer engu betri en í Eged-
esminde. — Aðalatvinna þorpsbúa í
Jakobshavn, er grálúðuveiðar, sem
einkum eru stundaðar í jökulfirðin-
um. Leggja þeir smá lóðaspottum
milli borgarísjakanna og hendir títt
að alt fer á stað og Grænlendingar
missa lóðir sínar. — Bak við þorpið
eru víðlendir mýraflákár og alimikill
starar- og lynggróður. Fylgdi okkur
þar lengi dags hópur af strákum er
við reikuðum þar um. Skröfuðu þeir
margt, sem við skildum lítið af, utan
hvað þeir bentu á kvensniftir tvær,
sem jafnan hyllti undir á næsta leiti.
Var auðráoið að dreugirnir voru um-
boðsmenn þeirra, sennilega bræður
eða synir. Grænlands stjórn hefur
nefnilega ákveðið, að ef sannast, að
danskur maður er faðir að lausaleiks-
barni, þá skuli faðirinn eöa, ef hann
ekki finst, þá stjórnin, greiða kr. 600,
í framfærslueyri í eitt skipti fyrir öll
(seinna hefur gjaldið verið hækkað).
Aftur á móti greiðir grænlenskur fað-
ir aðeins kr. 15—25 á ári eftir efnum
og ástæðum.
Það er því mjög góður kvenkostur
á Grænlandi, sem hefur verið svo
heppinn að eiga von á 600 kr. auk
barnsins, en börn eru ennþá talin
aðal eignin þar í landi, enda fátt um
aðrar. Þetta skýrir að nokkru leyti
að minsta kosti, að uppi er fótur og
fit hjá kvenþjóðinni, þegar skip ber
að landi, og þar við bætist svo cí til
vijl silkisokkar, súkkulaði og vara
litur, auk þess að kradlunat, eða sunn
anmcnn, eru allir í augum Grænlcnd-
inga höfðingjar, sem altaf geta tekið
peninga í sparisjóðnum, þegar þeir
þurfa á að halda. Verður skiljanlegt
af þessu, að vert er að reyna að elta
slíka höfðingja, þegar pað getur gefið
svo mikið í aðra hönd. — Jeg hef eytt
svo mörgum orðum að þessu, vegna
þess, að flestir haida því fram, að
Grænlendingar hafi engan kynferðis-
þroska, og þess vegna sje ómögulegt
að útrýma kynsjúkdómum meöal
þeirra, en jeg ætla ástandið hafa ver-
ið litlu betra hjá okkur á „Faller-
inga“ öldinni, eða jafnvel nú á her-
námsárunum og viljum við þó ekki
teljast verri en aðrir í þeim sökum.
En áfram með ferðasöguna.
UjM KVÖLDIÐ var nóf mikið hjá
verslunarstjóranum, með mörgum
rjettum matar, víni og L’hombre. Var
mjer seinna skýrt frá því, að nýjendu-
stjóri þessi ætti rjett á því að atja
heima í Danmörku nú, og njóta eftir-
launa sinna þar, en hann var í svo
miklum skuldum við Grænlandsstjörn
að ekki kom til máía, að hann gæti
látið af störfum, þar eð eftirlaunin-eru
mun lægri en embættislaunin. Situr
Knudsen auminginn því enn í Jakobs-
havn og greiðir vexti og afborganir af
veislukostnaði sínum.
Næsta morgun snemma kom lækn-
irinn og starfslið hans til Jakobshavn.
Höfðu þau haft útivist harða í flóan-
um um nóttina, og voru ölj grá í gegn
af kulda og sjóveiki. Læknisfrúin var
tekin að gildna allmikið undir bejlti,
enda kom seinna í ljós að hún skyldi
brátt ljettari veröa.
Röktu þau fyrir okkur raunir sínar.
í Höfn hafði kontóríus einn sagj þeim,
að hvergi í heiminum yrði maðqr slíkr
ar gestrisni aðnjótandi sem á Græn-
landi, og að þeim myndi veröa tekið
tveim höndum, hvar .;em þau vildu
bera niður þessar 3 vikur, sem þau
þyrítu að biða eftir ; )-.ipi. Hugðust
þau því liía í vellystingum praktug-
lcga þcnnan tíma í Godhavn, pn þar
var landíógetasetur í þann tíma,
og fleira stórmenni. En þegar þang-
að kom var þeim sagt að þau gætu
sofið í svefnpokum sínum á gólfi