Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1938, Blaðsíða 2

170
LESBÖK MO’RGUNBLAÐSINS
þeirra A'ar Bárður hinn digri á
Upplöndum, sem •rlímt hafði í
fullu fjöri við Þorvald tosalda.
svsturson Yíga-Glúms, hreysti
mann frækinn.
*
Sveitaharnið í mjer rumskast
jafnan og vaknar. þegar líður að
Hvítasunnu. Þá rifjast ]>að upp
fvrir mjer, að jeg var fermdur
á þeim degi. A þeirri hátíð var
veðráttu þannig háttað, að um
sveitina bl.jes og um Norðlend-
inginn næddi kaldur heiðnvrð-
ingur, sem Bólu-Hjálmar nefnir
svo. Með öðrum orðum sagt: ,Jeg
v .r úti á þekju, e. t. v. að hugsa
um fmrla. sem áttu við kaldan
gust að búa í dyngjum sínum og
lambær föður míns — í auðri jörð
að vísu, en gróðurlausri þó. ísa-
árin gengu yfir landið á þeim
missirim. fjenaður fjell víðsveg-
ar, ekki þó í minni sveit, og fjöldi
fólks varð laiulflótta . . . Eitt-
hvert úrfelli hrökk úr auprum mín
um við altarisskörina — regn eða
hagl. Þá hafði jeg fvrir þrem ár-
um lesið ..Kristilep: smárit“ sr.
Jóns lærða í Möðrufelli, sem hót-
aði eilífri útskvifun mannanna
börnum með svo harkalegu orð-
færi o<r grimmri raust, að jeg
misti alla matarlyst það kvöld, er
je<r' las þessar ógnir. Nú við ferm-
ingnna var je<r nokkurnveginn
búinn að ná mjer eftir það áfall.
Grðræknin á þeim dögum var
mislynd. Bóndi einn í grend v-ifS
mig las eigi húslestra, þegar illa
viðraði — hörkukarl, sem liafði
valsaugu undir loðnum briinum
og svo fóthvatur, að hann hljóp
uppi stekkjarliimb á un<ra aldri.
Svo sagðist honum frá, er Við
ræddumst við. Jeg skil karlinn
J>ann. Jeg er t. d. trúhneigðari
maðrr þegar betri flöturinn snýr
upp á náttúrunni. heldur en þeg-
ar ranghverfan veit út á henni.
Trúarbrögð allra þjóða hafa bor-
ið blæ af náttúrunni, sem þær
liafa átt í höggi við. Jafnvel kenn
ing Krists grípur í streng náttúr
unnar, svo sem í dæmisögunum.
Og eilífð Múhameðs gerir ráð fyr
ir pálmalunda farsælu og yngis-
meyja dvrð, eða ásjálegum val-
kvendum — þar efra.
★
Hallgrímur karlinn, sem ekki
vildi lesa í harðindum, mun hafa
haft veður af því, að Jave var
forðum í storminum og í þrum-
nnni. Því skyldi J>á eklci drott-
inn vorra daga vera í stórhríð-
inni — eða )>á a. m. k. lofa henni
að láta sínum illu látim. 11 veð
um það! Jeg húkti við gráturn-
ar og gaut hornanga til mann-
fjöklans, sem fylti kirk.juua, sumt
úr ökðrum sóknuni, komið þangað
af forvitni til að ,,vita hvernig
börnin stæðu sig við staðfesting-
t ija, er j>au væru tekin í krist-
inna manna tölu“. Að kveldi Jiessa
dags lagði .jeg Helgakver upp á
hillu í baðstofu bæjarins, þar
sem fermingin fór fram, og hefi
eigi snert Jiað síðan. Jeg mundi
hafa getað lært latínu á |>eiin
vetrum, sem jeg neyddist til að
læra kverið. Lífið rjettir sumum
höggorm fvrir fisk. Vera má, að
jeg hefði getað gefið Guði hjarta
mitt á hátíðinni, Jiegar jeg var
fermdur, ef betrr hefði blásið.
Mótblástur auðmýkir sum iildur-
menni, en varla börn. Hann set
ur á þau skráp oftast nær, altjend
drengi, sem verða að berjast við
óblíða náttúru ,,upp á líf og
dauða“. Veturinn áður en jeg var
fermdur, Arai' jeg á ferð úti í ís-
rekastórhríð og kól þá á kinn-
arnar, svo að þær flögntiðtl á eft-
ir. I slíkum barningi skapast eigi
sunnudagaandlit. Og þegar lík-
amann kelur, er hætt við að setji
hroll að sálinni. Annars eru þessi
mál órannsökuð. En ætla má, að
hlýjuskorturinn í ræðu og riti
flestallra íslenskra rithöfunda
stafi frá }>eim kulda, sem um þá
bljes á barnsaldri.
Það er algeng trú og gömul í
hettunni, að veður breytist um
páska — tiI ills eða góðs. Sumir
sjómenn hafa þá revnslu, að afli
glæðist í }>eirri helgu viku. V.jer
landkrabbarnir höfum }>á sögu
að segja, að veður spillist |>á eða
um'hvítasunnu, ef' gott hefir geng
ið. Það er nefnt hvítasunnuhret,
Aftur á móti batuar tíð, ef illa
hefir viðrað. Eitt haust, undan
miklum snjóavetri, dreymdi
bónda í minni sveit undarlegan
draum. Hann þóttist sjá illilegan
karl með fúlgu mikla af sauð
fjárgærum fyrir framan sig og
hjelt hann á gæruhníf. Bóndinn
spurði þenna karl, hvað hann
ætlaðist fyrir með gærurnar.
Hann svaraði á þá leið, að gier
urnar ætlaði hann að raka. En
því verki myndi hauii eigi geta
lokið fyrri en um hvítasunnu, þó
að liaun hefði sig allun við. Bóndi
rjeði drauminn þannig, að |>á
myndi batna veðrátta. Og }>að
rættist. Þá hafði verið 30 vikna
innigjöf í sumum sveitnm norð
anlands. Þetta var um 1910. Þa
kvað einn nágrauni minn þetta
minnilega stefjamál:
Þungt er að s.já og þramma mót
þrjátíu vikna jeli.
*
Þetta vor var hvítasunnubat-
inn kærkominn. Og hann brást
eigi. Jeg held að engin hvíta-
sunna hafi átt annríkara en liá-
tíðin sii, síðan lan'dið bygðist, við
að ski{>ulegg,ja og hefja þá leys-
ingu, sem þörfin krafði og þráin
lieimtaði.
Hún byrjaði með sólbráð. Það
orð er heil'aglega indælt og býð-
ur af sjer fagurfræðilegan þokka.
Sólbráð — hvítasunna — hvíta-
sunnusólbráð. Og lóa komin upp
úr kafinu. Stelkur við bæjarlæk-
inn, eða lindina, veður þar í rauð-
um sokkum. Og jörðin tekur til
að ilma og anga, ef guð er í blæn-
um. En ef hvítasunnuhret gerir,
er öllu ungviði lífsháski búinn.
Blómskrúð í görðum borgabúa I it
verpast, verða hnípin og álút, og
lömbin í haganum leita sjer
skjóls. Jeg hefi fundið lóu á eggj-
um eftir Hvítasunnu áfelli þann-
ig stadda, að hún lá í hreiðri sínu,
hálffent; barmur snævarins }>Arei’-
handar þykkur kringum dyngj
una. Æður hljóta samskonar bú-
sifjar í vörpum. Þegar svo fellur,
er heilagur andi nokkuð langt of-
an við }>á jarðnesku Hvítasunnu.
Svo finst þeiin a. m. k., sem veð-
ur verjulaus krapann í heima-
högum. Mjallhvíta áfellanna býð
ur að vísn af s.jer þokka, en ekki
góðan þokka nje hugljúfan. Þá
andar fegnrðin köldu, og minnir
}>á á líkklæði.
*
Vjer skulum nú ekki dvelja
við mjallhvítu hátíðarinnar, en