Lesbók Morgunblaðsins - 12.01.1936, Blaðsíða 2

LES6ÓK MORGUNBLAÖSINS
1Ó
varðandi ef þar yfir fyndust veg-
ir frá Suðurlandi til nefndra
sýslna. Fjelagið vill því, að fyr-
nefndum vegaruðningum aflokn-
nm, ef .þess efni leyfa, láta leita
uppi vegi yfir nefndan hluta
lands vors.
Eins og Bókmentafjelagið vill
árlega kosta nokkru til landkorta
yfir bygðir hjer á landi, ætlar
þetta fjelag, þegar áðurnefndar
vegabætur eru skjenar, kosta upp
á að nefndir höfuðfjallvegir verði
rjett settir á íslands kort, ef fje-
lagsins efni þá leyfa það.
Þegar þessu er aflokið, og al-
þjóðarvegirnir millum landsfjórð-
unga endurbættir, mun fjelagið
hyggja að stjdtri fjallvegum
sýslna á ruilli, sem og einnig veg-
um í bygð .... Og þar eð fje-
lagsins hjerbúandi limir ei geta
haft þekkingu á þeim miður kunnu
fjalla- og bygðarvegum í landsins
öðrum ömtum, svo jafnvel óskum
vjer að aukafjelög verði stofnuð í
þessum ömtum-----------
Landkönnunin.
Eins og sjá má á þessu, sem
sagt er um tilgang fjelagsins, ætl-
aði það sjer að færast all mikið
í fang, eigi aðeins vegabætur,
vegavarðanir og sæluhúsbygging-
ar, heldur einnig lan<jkönnun. En
á þeim árum var það mjög erfitt
íyrirtæki, því að menn voru afar
tregir að fara upp um öræfi. Var
það þá almenn trú, að fjöldi úti-
legumanna heldi til á öræfunum
og enginn bygðamaður kæmist lífs
af, ef hann lenti í höndum þeirra.
Kvað svo ramt að þessum útilegu-
mannaótta, að útlendingar áttu ilt
með að fá fylgdarmenn yfir
Kaldadal. Og þá má nærri geta
hvort menn hafi verið fúsir að
koma í námunda við Ódáðahraun,
því að þar átti að vera stórbygð
útilegumanna. Þessi hjátrú styrkt-
ist af því, hve illar voru heimtur
mörg haustin. Var það kent úti-
legumönnum. En orsökin til þeirra
var sú, að hvorki norðlenskir nje
sunnlenskir gangnamenn þorðu að
hætta sjer upp á öræfin, og varð
því margt fje |þar úti á hverjum
vetri.
En stjórnendur Fjallvegafje-
lagsins trúðu ekki á þessar bá-
byljur og tóku öruggir til starfa
og fengu þegar á næsta sumri
hina duglegustu og kjarkmestu
menn til þess að vinna að vega-
bótunum. Voru þeir sendir í tveim-
ur hópum, annar norður á Holta-
vörðuheiði, en hinn til að ryðja
veginn frá Surtshelli yfir Sand.
Fyrstu framkvæmdir.
Hundrað(VÖrður voru hlaðnar á
Holtavörðuheiði og var hleðslunni
þannig hagað, að steinn, sem benti
í norðurátt, var látinn skaga út úr
hverri vörðu, (svo að menn gæti
áttað sig á því. Áttu þessir stein-
ar að snúa í hánorður en verka-
menn voru ekki (vissari á áttum
en svo, að steinarnir sneru allir
til norðvesturs. Þótti það þó ekki
koma að sök, úr því að allir sneru
eins.
I Fornahvammi var bygt sælu-
hús ,úr grjóti og streng, hlaðið
saman í topp, svo að ekkeTt árefti
þurfti, „en með tveim körmum
að innan og fyrir utan þá sitt
gablað hvorumegin innanhúss við
inngaungudymar, sem vera áttu
á hlið hússins miðri, en dyrnar á
gablöðum þessum inn í karmana
með sama hætti upphvelfdar og
sagt var fyrir um sjálft húsið“,
eins og segir í auglýsingu frá fje-
laginu 3. mars 1832. Þessu verki
var öllu lokið fyrir miðjan júlí-
mánuð 1831.
Tveir menn og unglingur voru
til þess ráðnir að ryðja Sand. Byrj-
uðu þeir hjá Surtshelli og fengu
rutt um hálfrar þingmannaleiðar
kafla á því sumri og var þar í
hinn illræmdi Þorvaldsháls. Svo
var fyrir mælt, að vegurinn skyldi
alls staðar vera tveggja faðma
breiður, og var verkið svo af
hendi leyst, að skeiðríða mátti
þennan kafla af norðurvegi, þar
sem áður var naumast hægt að
komast áfram fót fyrir fót.
Sumarið eftir, 1832, unnu enn
þrír menn að þessum vegi og kom-
ust með hann næstum að Hólma-
kvísl sunnan við Sandfell á Hún-
vetningavegi. Síra Jón Jónsson á
Finnastöðum hafði tekið við fjár-
tillögum í Eyjafjarðarsýslu 1831—-
’32 og var því fje varið á þessu
sumri til að ryðja Vatnahjallaveg.
Komust vegabótame'nn með veg-
inn fram að svonefndri Kerlingu
og hlóðu 22 vörður meðfram þeim
vegi.
Leit að vegi að jökla-
baki.
Á þessu ári var leitað fram-
laga í Árnessýslu, Rangárvalla-
sýslu og Múlasýslum, til þess að
standast kostnað við að leita að
vegi milli sýslanna að jöklabaki.
en ekki fekst nóg fje' til þess að
fært þætti að ráðast í þá land-
könnun.
Við árslok 1832 var fjárhagur
fjelagsins ekki góður. Varð það
því að ráði að byrja vegabætum-
ar eins snemma og unt væri næsta
sumar, en hætta þeim fyrir slátt,
svo að verkamennirnir gæti farið
norður í land í kaupavinnu. Var
byrjað í júní að vinna á Gríms-
tunguheiði, þar sem frá var horf-
ið haustið áður og unnið í 4 vik-
ur. Varð vegurinn ekki fullrudd-
ur á þeim tíma. Tveir menn voru
sendir um sama leyti til þess að
byrja á því að ryðja veginn fyrir
Ok.
Á næsta sumri var enn unnið
að báðum þessum vegum, en þó
urðu þeir ekki fullgerðir. Þá var
og byrjað á því að ryðja hinn
svokallaða Sandveg að sunnan-
verðu frá Búðará.
Haustið 1833 hafði P. Melsted
kammerráð fengið tvo menn úr
Norður-Múlasýslu til þess að leita
vegar þaðan um óbygðir vestur í
Árnessýslu. Var það Pjetur Pjet-
ursson bóndi á Hákonarsöðum á
Jökuldal og maður með honum.
Segir í tilkynningu frá Fjallvega-
fjelaginu að sú för hafi tekist
sæmilega og líklegt væri að veg-
ur fyndist milli sýslanna. Var í
ráði að Árnesingar færi rannsókna-
för næsta sumar, en ekkert varð
úr því,
Ferð þeirra Múlsýslunga varð
hin slörkulegasta og er svo sagt
frá henni í Landfræðissögunni:
Fundnar Hvannalindir
og Jökuldalaflæða.
Pjetur fór frá Hákonarstöðum
í byrjun septembermánaðar á
föstudegi upp að Brú og laugar-