Lesbók Morgunblaðsins - 05.02.1933, Blaðsíða 4

36
ur, sem veittu 300,000 mönnum
vinnu. 1 sláturhúsunum voru um
30.000 verkamanna, og helmingi
fleiri í málmiðnaðarverksmiðjun-
um. Meðal verksmiðjanna niá
nefna Illinois stálverksmiðju (12
þúsund verkamanna), Pullman-
vagnaverksmiðjuna (5000) og
tvœr verksmiðjur sem árlega fram
leiddu 200.000 uppskeruvjela-
Að einu leyti var borgarstæðið
illa valið. Þar var mýri og því
afar ilt um frárensli. Bn borgar-
búar kunnu ráð við því. Arið
1855 (þá voru íbúar þar 35.000)
var grunnur borgarinnar hækkað-
ur um tvo metra. Húsunum var
lyft upp, án þess að íbúarnir
flyttu úr þeim og þessi breyting
olli ekki verulegri truflun á
daglegu lífi í borginni. Afrensli
var sem áður út í vatnið, en eftir
því sem borgarbúum fjölgaði, því
meira spiltist vatnið vegna þessa
og horfði til vandræða, því að
þangað var sótt alt drykkjarvatn.
Þá fundu borgarbúar upp á því,
að snúa Chieagofljótinu við. Það
var hlaðið upp í ósa þess og
því síðan veitt út í Missi-
sippi. Svo voru lagðar vatnsleiðslu
pípur 4 kílómetra út í vatnið og
þaðan kemur nú drykkjarvatn
borgarbúa.
Árið 1871, hinn 8—0. október
varð stórbruni í Chieago og
brunnu þar eigi færri en 1700
hús. Voru þau flest gömul og illa
bygð og því landhreinsun að þeim.
Á brunan'istunum hafa svo risið
upp stórhýsi og rjettu öll hin
ríkin Chicago hjálparhönd til þess
að byggja upp borgina. Ýmsir
borgarhlutar eru þó enn óvistlegir
mjög og þar eiga heima öreigar
af öllum þjóðflokkum, Svertingj-
ar, ítalir, Sýrlendingar. Kínverj-
ar, Grikkir o. s. frv.
Chicago er öfganna borg. Óvíða
í heimi hefir baráttan verið jafn
hiirð milli auðvalds og öreiga. og
stjórnleysingjar og lögbrotamenn
hafa vaðið þar uppi. Viðbrugðið
er þeirri spillingu, sem átt hefir
sjer stað í stjórn borgarinnar
fram að þessum tímum, og ósvífni
blaðanna þar. Um Chicago hefir
verið sagt, að árásir og rán á götu,
innbrotsþjófnaðir og nánmorð sje
LESBÓK MOEGUNBLAÐSINS
þar jafn titt, eins og hitt sje
sjaldgæft að glæpamönnum sje
refsað. Þó er borgin að mörgn
leyti merk menningarborg. Þar
eru t. d. fyrirmyndar skólar, þrír
háskólar, þar á meðal háskólinn,
sem Rockefeller olíukóngur stend-
ur straum af. Við þann háskóla
eru 200 kennarar og 5000 stú-
„Vesturísinn“ nefna Norðmenn
hafísbreiðuna umhverfis Jan May-
en og alla leið vestur að Græn-
landsströnd. Á þessu svæði hafa
Norðmenn nú stundað selaveiðar
í nálega 100 ár. Pyrst í stað
stunduðu Englendingar og Hol-
lendingar selaveiðar þarna, ásamt
Norðmönnum. Bn um 1880 voru
þessar þjóðir um það bil hættar
þessum veiðum og hafa Norð-
menn verið einir um hituna síðan.
Hvergi á veiðislóðum Norð-
manna þarf eins mikið harðfengi
til, eins og í Vesturísnum- Veð-
urharka er þar gífurleg, stórhríð-
arbálkar oft vikum saman með
nístingskuldum og harðviðrum.
meðan á veiðunum stendur. Eru
það eigi allfá selveiðaskip, sem
þar hafa farist svo engar sögur
hafa farið af afdrifum þeirra.
Pyr á tímum safnaðist selurinn
saman hjer á. einum stað í hundrað
þúsundatali til að kæpa. Þá var
selurinn friðaður fram til 3. apríl
ár hvert, svo hann fengi tíma til
að hópa sig. Nú er það ákvæði úr
gildi numið. Við það hefir veiðin
orðið dreifðari. Selurinn er kvekt-
ur og eltur í byrjun kæpingunnar
áður en hann fær ráðrúm til að
safnast saman í þessa stóru hópa.
Veiðiskipin leggja af stað í bvrj-
un mars. Stundum fylgja skipin
selavöðunum eftir, unst fyrstu
urturnar hafa kæpt á ísnum, og
taka síðan kópana jafnóðum og
þeir fæðast. Á þann hátt er sela-
vaðan hrakin stað úr stað. Jafnóð-
um og nokkrir kópar eru fæddir
er allur selahópurinn hrakinn á
dentar, og er hann einhver fræg-
asti háskóli vestan hafs. Þar eru
líka góð gripasöfn, og bókasöfn
(í háskólabókasafninu er V2 milj.
binda), fjöldi leikhúsa og fjöl-
leikahúsa. Þar kemur út ótöluleg-
ur sægur blaða á öllum tungumál-
um, meðal annars mörg á Norður-
landamálum (öðrum en íslensku.)
flótta, uns aftur nokkrar urtur
fá frið til að kæpa og enn eru
þeirra kópar drepnir, enn flýr
selurinn, og þannig koll af kolli.
Með þessu móti verða veiðiskipin
að eltast við selinn yfir mjög stórt
veiðisvæði, í stað þess, að áður
meðan friðunin var í gildi til 3.
apríl, mátti ganga að selnum vís-
um á tiltölulega litlu svæði. Er
þessi seinni ára veiðiaðferð því
mjög óhagkvæm og erfið. Mundi
það borga sig betur, að taka upp
hina fyrri aðferð, að friða selinn
fram til þess að kæpingin er vel
komin af stað.
Eins og nú er, má telja víst,
að mikið af kópum farist, vegna
þess að urturnar eru hraktar á þá
staði, sem eru óhentugir fyrir kæp-
ingu, og selurinn yfirleitt hrakinn
frá eðlilegum lífsháttum sínum.
Við komum á „Pólbirni'1 til
Jan Mayen í marslok eftir langa
og stranga ferð. Á þeim slóðum
mættum við fyrsta ísnum. Nú er
að finna þá staði, þar sem selur-
inn hópar sig. í hverju stórhríð-
arupprofi er skimað og skygnst
í allar áttir eftir selnum. En
nokkrir dagar líða uns við finn-
um fyrsta selahópinn. — Það er
vöðuselur. Liggur hann allur upp
á ís þegar að er komið. Mikil
alda er við ísröndina, og því erfitt
að ná til hans. Þarna eru því nær
eingöngu nrtur, alveg nýbúnar að
kæpa, og liggja kóparnir með
hvíta dúnmjúka snoðina við hlið
mæðra sinna. Urturnar skelfast,
er skútan kemur i nánd og steypa
Seladrðo í Heriurhilun.
Eftir Per Höst.