Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1992, Side 105

FRÁ STEPHANI GUTTORMSSYNI
105
að ráða, mundu einstaklingarnir umhverfast í tannhjól og ása, er
mundu snúast sínar andlausu hringferðir innan mannfélagsheild-
arinnar. Við að lyfta björgum stælast vöðvarnir, en hjartað verður
þá oft að steini. Sama hlið mannsandans, er þreif sér í hönd beizli
gufunnar, mundi, ef hún væri þess orkandi, gera fjallsgnýpur að
reykháfum, blómlegar hlíðar og sléttur að sótugum smiðjugólf-
um, sólarylinn að aringlæðum og hin hljómþýðu andköst hláku-
þeysins að fýsibelgjum. - Það þarf ekki langt að fara til þess að sjá
merki þessa: jafnvel inn í eigið hugskot vill aldarandinn seilast með
sótugum krumlunum; og allt í kring eru öskuhrúgur og blásin
brunahraun.
Hér í höfuðborginni er annars fátt, sem lýtur í uppbyggingarátt-
ina. Landar eru að veslast upp úr samkomu- og prógrammssýki.
Engin andleg tilþrif. Allt stælt, lánað. Söngurinn, sem ætti og gæti
verið þjóðlegur, skælir sig í framan, fettir og brettir sig og
afmyndar kokið eftir enskum mælikvarða. (Sá yrði samt krossfest-
ur, sem léti sér slíkt um munn fara á prenti.) Undantekningar, og
þær nokkuð góðar, eru til; enda finnst hérlendum smekkmönn-
um, sem þó eru nokkrir til, til um það sem minnst er stælt. Svíar
hér í bænum, þó þeir séu margfalt fámennari en landar, skara
langar leiðir fram úr þeim, hvað sönglist snertir. Það sem gengur
að landanum, er þetta gamla: ef hann getur gargað á harmoníku
„ræl“ eða „polka“ rykkjalítið, þá hallar hann undir flatt og leggur
árar í bát. Þykist svo hafinn upp yfir þá, sem ekkert garga. Þetta
ætti þó að lagast og mun lagast. — Það er með herkjum, að hægt er
að heyra leikin fræg lög. „Waldstein-sónötu" Beethovens heyrði
ég nýlega leikna vel. Hrikalegri og stórfelldari fegurð er víst ekki
hægt að hugsa sér. En svo er með hana eins og vígahnött, sem
brunar um loftið í allri sinni tign. Hún skilur eftir í huganum óljósa
minningu um eitthvað ægilegt og mikilfenglegt, en hafi varað
aðeins skamma stund. Til þess að slík lög hafi áhrif, þyrfti auðvitað
að heyra þau leikin oft. Sú unun veitist þeim aðeins, sem hafa
skildinginn. Hvað sem annars þessu líður, þá finnst mér sönglög
Skandínava taka öllu öðru söngkyns fram að þessu leyti, hvað þau
eru einföld, en um leið frumleg og mergjuð. I einu óbrotnu
sönglagi hjá þeim felst oft margfalt meira en í hávaðasömum og
langdregnum lagsmíðum annarra. Bellmann t.d. er snillingur að
þessu leyti. — En svo er um hina „krítísku“ hæfileika mína eins og
annað, þeir hafa ekki haft annað til að nærast á en það sem ég hefi
getað gripið á hlaupum. Bækur á ég engar nema lærdómsskræður