Dagur - 02.02.1950, Blaðsíða 5

Fimmtudaginn 2. febrúar 1950
DAGUR
5
var erfilt ár fyrir verzlun landsmanna
Nokkur atriði úr ræðu Jakobs Frímannssonar
framkvæmdastjóra, á félagsráðsfundi K. E. A.
síðastliðinn mánudag
En það eru því miður fyrir
okkur, sem við félagið störfum,
að mestu óviðráðanlegar orsakir,
sem valda þessum versnandi hag.
— Allur kostnaður við verzlun-
arreksturinn vex hröðum skref-
um vegna hækkandi dýrtíðar og
þar af leiðandi hækkandi kaup-
gjalds og óteljandi nýrra skatta
og álaga frá ríkisins hálfu. Á
sama tíma er álagningu haldið
niðri í lægsta lágmarki og allri
verzlun gert eins örðugt fyrir eins
og framast má verða.
Við verðum því, góðir félags-
menn, enn um sinn að horfast í
augu við mikla örðugleika og
gera okkur það ljóst, að svo getur
farið, að þeir eigi enn eftir að
vaxa.
Frjáls verzlun:
Þó er ég þess fullviss, nú eins
og eg hef ætíð verið, að eina úr-
ræðið til að komast út úr þeim
ógönguirp sem verzlun og við-
skipti þessarar þjóðar er komin
í, er að gefa verzlunina sem mest
frjálsa, leysa af henni viðjar inn-
flutningshafta, skömmtunar og
verðlagseftirlits og munu sam-
vinnufélögin þá áreiðanlega, í
frjálsri samkeppni, vera fær um
að annast vörudreifingu og halda
niðri verðlagi, betur en nokkrar
ríkisskipaðar, pólitískar nefndir.
í því trausti, að við samvinnu-
menn megum sem fyrst fá tæki-
færi til þess að sýna, hvað við
getum gert í frjálsri verzlun,
kveð eg og árna yður öllum hjart-
anlega góðs, nýbyrjaðs árs og
þakka trausta samvinnu á und-
anförnum árum.“
Helga Fríinaimsdóttir í Baugaseli
MINNINGARORÐ
Eins og greint er frá annars
staðar í blaðinu í dag, var hinn
árlegi félagsráðsfundur KEA
haldinn hér í bænum sl. mánu-
dag. Flutti Jakob Frímannsson
framkvæmdastjóri þar bráða-
birgðayfirlit um rekstur og hag
Kaupfélags Eyfirðinga á sl. ári,
svo sem venja er á félagsráðfund-
um. f ræðu sinni sagði fram-
kvæmdastjórinn m. a.:
„.... Árið 1949 má segja að
hafi verið mjög erfitt verzlunar-
ár. Gjaldeyrisskorturinn var
meiri en nokkru sinni fyrr og
örðugleikar með að fá innfluttar
vörur til landsins þar af leiðandi
stöðugt vaxandi%eftir því sem leið
á árið. Kaupgetan var mikil allt
árið, þar sem kaupgjald fór enn
hækkandi og afurðaverð ýmist
stóð í stað eða hækkaði nokkuð.
Einnig gerði hinn mikli niður-
skúrður á sauðfé hér í sýslunni
sitt til að auka kaupgetuna, sem
aftur kemur bændum í koll á
yfirstandandi ári í minnkandi af-
urða-innleggi.
Vörusalan hefur þó enn staðið
nokkurn veginn í stað hvað
heildar peningaverðmæti snertir
og má sjálfsagt rekja það að
nokkru til aukinnar dýrtíðar og
hækkandi vöruverðs, en salan að
vörumagni farið lækkandi.
Framleiðsla verksmiðjanna hef-
ur aukizt, sérstaklega þó fram-
leiðsla sápuverksmiðjunnar,
kaffibrennslunnar og efnagerðar-
innar. Stafar þetta aðallega af
því, að hrávöruinnflutningur
þessara verksmiðja hefur verið
nokkru meiri sl. ár en 1948.
Framleiðsla
landbúnaðarvara:
í sláturhúsum félagsins var
slátrað alls 38.961 kind og nam
kjötþunginn alls 638.618 kg. —
Nokkuð af þessu kjöti mun verða
að sendast héðan til sölumeð-
ferðar.
Alls voru innlagðar 51.138
gærur, er vógu 171.128 kíló.
Alls voru innlögð 13.178 kíló af
ull.
Kjötbúðin tók til sölumeðferð-
ar, af framleiðendum, landbún-
aðarvörur og fisk, svo sem kjöt,
smjör, egg, ýmiss konar græn-
meti, jarðepli, lax, silung og freð-
fisk fyrir samtals kr. 3.367.256.49.
Mjólkursamlagið veitti mót-
töku alls 7.176.218 lítrum mjólkur
og hefur greitt fyrir það til inn-
leggjenda kr. 8.613.285.76, er ger-
ir kr. 1.20 á lítra.
Mjólkurmagnið hefur enn auk-
izt um rúmlega 8%, og meðal út-
borgun verið rúmum 6 aurum
hærri á Htra en árið 1948. Á árinu
seldust 33.7% af mjólkurmagninu
sem neyzlumjólk, en 66.3% fóru
til vinnslu.
Sjávarafurðir 1949:
ísfiskur: Lítið eitt var flutt út
af ísvörðum fiski frá vorvertíð-
inni, en ekkert um haustið. Var
það Fisksölusamlag Eyfirðinga,
sem hafði þann útflutning með
höndum, en eins og fyrr hafði
Útgerðarfél. KEA framkvæmda-
stjórn þess og bókhald. Alls flutti
samlagið út ca. 560 smálestir, er
seldust fyrir ca. kr. 322.000.00.
Auk þessa fór m.s. „Snæfell“ 2
ísfiskferðir, að mestu með eigin
afla. Voru það alls a. 193 smálest-
ir, er seldust fyrir ca. kr. 140.000-
00.
Hraðfrystur fiskur: Unnið var
á þremur frystihúsum félagsins, í
Hrísey, Dalvík og Ólafsfirði. Nam
framleiðslan alls um 487 smálest-
um af frystum fiski til útflutnings
að verðmæti ca. kr. 1.400.000.00.
Auk þessa var lítið eitt fryst til
neyzlu innanlands.
Saltfiskur: Alls voru saltaðar á
vegúm félagsins ca. 1275 smálest-
ir fullstaðinn fiskur að verðmæti
ca. kr. 2.850.000.00.
Eýsisframleiðsla: Tekið var á
móti ca. 235.000 lítrum lifrar á
bræðslustöðvunum í Hrísey, Dal-
vík og Grímsey. Úr því voru
framleidd 595 föt af lýsi. Verð-
mæti lýsisins er ekki unnt að
tilgreina að svo stöddu.
Saltsíld: Á söltunarstöð h.f.
Njarðar á Siglufirði voru saltaðar
3191 tunnur (uppsaltaðar). Við
pökkun lækkaði tunnutalan nið-
ur í 2865 tunnur í útflutnings-
hæfu ástandi.
Uppbætur frá 1948: Uppbót á
innlagða lifur 1948 hefur ekki
verið gerð upp enn, en mun senni
lega verða frá henni gengið fyrir
reikningslokin 1949.
Söltuð þunnildi: Framleidd
voru 12875 kg. af söltuðum þunn-
ildum að verðmæti ca. kr.
25.000.00.
Verklegar
framk væmdir:
Vegna fyrirsjáanlegra örðug-
leika á útvegun lánsfjár til fram-
kvæmda og mjög óvissrar af-
komu félagsins, hefur ekki verið
ráðist í neinar nýjar framkvæmd-
ir á síðastliðnu ári.
Haldið hefur verið áfram með
þær byggingar, sem í smíðum
voru í byrjun ársins, og er nú
lokið við innréttingu pylsugerð-
arinnar í gamla smjörlíkisgerðar-
húsinu og sú starfsemi flutt
þangað og tekin til starfa.
Þá er lokið við byggingu ketU-
stöðvarhússins og verið að koma
fyrir gufukötlum og vélum og
útbúnaði þeim tilheyrandi. Fiski-
mjölsverksmiðjan á Dalvík má
heita fullgerð ,en hún getur þó
ekki tekið til starfa fyrr en nýja
ketilstöðin er komin í gang, þar
eð hugmyndin er að nota þar
gufuketil, sem nú er notaður hér
á Akureyri, en losnar, þegar nýju
kaltarnir taka til starfa.
Tala félagsmanna —Nýtt
kaupfélag í Ólafsfirði:
Tala félagsmanna var í árslok
4.765, en sú breyting verður á
félaginu nú frá áramótum, að
Ólafsfjarðardeild gengur úr fé-
laginu og stofnsetur nýtt kaup-
félag í Ólafsfirði. Fækkar félags-
mönnum KEA þá um ca. 200
manns, sem teljast gengnir úr
Kaupfélagi Eyfirðinga um leið og
Deir gerast félagar hins nýja fé-
lags.
Fullt samkomulag varð um
skipti milli gamla félagsins og Ól-
afsfjarðardeildar, og árnar Kaup-
félag Eyfirðinga hinu nýja félagi
allra heilla og vonar, að stofnun
þess megi verða Ólafsfirðingum
til farsældar.
Lakari útkoma:
Eins og eg gat um í upphafi
þessarar skýrslu, get eg ekki enn
neitt sagt um efnalega afkomu
ársins 1949. — Þykist eg þó sjá,
að hún muni verða mun lakari
en ársins 1948, og eru það óneit-
anlega mjög alvarlegar horfur, ef
afkoma félagsins fer stöðugt
versnandi, eins og raun hefur
borið vitni um undanfarin síðustu
3 ár.
V iðskiptasamnmgar
Rússa og Spánverja?
Fréttastofufregn frá Madrid,
sem birt er í blöðum á Norður-
löndum nú skömmu fyrir mán-
aðamótin, hermir að Spánverjar
séu að leita fyrir sér um við-
skiptasamninga við Rússa. —
Fregnir eru á kreiki um að dipló-
matískir sendimenn Franco-
stjórnarinnar og Moskvustjórn-
arinnar eigi í samningum um
þessi efni í Cairo og París. Rúss-
ar ætli að láta Spánverja fá
hveiti, en fái í staðinn wolfram
og olífuolíur. Sagt er að samn-
ingar þessir fari fram með milli-
göngu pólska sendiráðsins í París.
r
Utflutningur s. L árs
nam aðeins 289 millj.
króna
Heildarverðmæti útflutnings
þjóðai'innar á sl. ári nam aðeins
289,2 millj. ki'óna, segir í skýrsl-
um hagstofunnar, en innflutn-
ingsins 423,9 millj. kr. Viðskipta-
jöfnuðui'inn varð því óhagstæður
um 134,7 millj. kr. Þess ber að
gæta, að á árinu voru flutt inn
skip fyrir um 40 millj. — Minna
má á í þessu sambandi, að „ný-
sköpunar“-stjói'nin áætlaði að
innflutningur þjóðai'innar mundi
komast í allt að 800 millj. kr. á
áiá. Virðist sú áætlun byggð á
jafntraustum grunni og lýsis-
geymarnir í Siglufirði.
Hinn 6. janúar sl. var til graf-
ar borin ekkjan Helga Frímanns-
dóttir frá Baugaseli, að Myi'ká í
Hörgárdal, og sungin til moldar
af sóknai-prestinum, síra Sigurði
Stefánssyni á Möðruvöllum.
Helga var háöldruð kona, eða
á níunda aldursári hins tíunda
tugar, er hún lézt. Hún var fædd
á Ásgerðarstöðum í Hörgárdal,
dóttir Þóru Tómasdóttur, er síð-
ar bjó með manni sínum, Jóni
Sigurðssyni, að Hálfdanartung-
um í Norðurárdal. Helga var ekki
hjónabandsbarn. Faðir hennar
var Fi'ímann Ágústsson Jónsson-
ar prests að Grundai'þingum,
Jónssonar prests, er þar var áð-
ur og auknefndur var hinn lærði
og þjóðkunnur er. Helga ólst eigi
upp með móður sinni og stjúpa,
heldur í Baugaseli, hjá Sigfúsi
Sigui'ðssyni, er þar bjó á 19. öld.
Var hann barnlaus og afhenti
próventu sína Lofti og Þor-
björgu, foreldrum Guðnýjar á
Þúfnavöllum. Var Helga vinnu-
kona hjá þeim í mörg ár. Um
nokkurra ára skeið bjó hún í
Baugaseli með manni sínum,
Zophóníasi Sigurðssyni, og eru
báðar dætur hennai', Una og Sig-
urlaug, fæddar þar. Síðustu ára-
tugi ævi sinnar dvaldist hún í
Baugaseli á vegum tengdasonar
síns, Friðfinns Sigtryggssonar.
Af þessu stutta ági'ipi er ljóst, að
Helga gerði ekki víðreist um dag-
ana, heldur dvaldi alla ævi í
Hörgárdal og lengst af í Bauga-
seli.
Baugasel í Bai-kárdal er af-
slcekktasta býli Skriðuhrepps,
sem nú er í ábúð. Mun þaðan
vera um klukkutíma fei'ð til
næstu bæja, sem nú eru byggð-
ir. Ætla rná af þeim aldax-anda,
sem nú ríkir, að lífið þar þyki
ekki eftirsóknai'vei-t eða margt
þar um þau menningai'vei'ðmæti,
sem nú eru mest á orði. Gera má
sér í hugarlund aðstöðu þeirra,
sem þar ólust upp fyrir nærri
heilli öld. Umkomulaus stúlka á
slíkum stað á öldinni sem leið,
varð að vinna fyrir sér strax og
kraftar leyfðu, og ekki hefur ver-
ið mikill tími afgangs til bóknáms
né önnur tækifæri. Mætti af þessu
ætla, að Helga hafi verið fáfróð,
en því fór fjari'i. Hún var prýði-
lega gx'eind kona og vel lesin.
Andlegum kröftum sínum hélt
hún furðu lítt skertum fram til
hinztu stundar.
Viku fyrir andlát hennar ræddi
ég mai'gt við hana og kom þá
glöggt í Ijós, að hún mundi margt
fi’á fyrri tíð og ræddi um það.
Voru líkamskraftar hennar þá
mjög þrotnir. Rifjuðum við í þetta
sinn upp nokkur vei-s úr passíu-
sálmunum og þurfti ekki að
minna hana á.
Helga var alla ævi vel hraust,
en rúmföst mun hún hafa vei'ið
þi’jú síðustu æviárin sökum elli-
hrumleika. Hinn háa aldur bar
hún vel, og ekki var hún um-
kvörtunarsöm. Að líkum lætur
þó, að þeir, er ná svo háum aldri
sem hún, verði engu fegnari en
hvíldinni þegar þeir sjá og finna,
að starfsþrekið er farið og þeir
verða frekar til byrði en léttis
fyrir aðra. Ekki mun þetta sízt
eiga við um fólk, sem unnið hef-
ur öll sín stöi’f af dugnaði og
stakri trúmennsku, eins og Helga
Frímannsdóttir gerði.
Allir, sem kynntust Helgu,
Ijúka upp einum munni um að
hún hafi verið sérlega vönduð og
góð kona, viðmót hennar var að-
laðandi, glatt og hlýtt og aldi'ei
mun hún hafa átt óvildarmann,
en margir áttu henni gott að
þakka og þó enginn meira en ég.
Á ég enga betri ósk böi'num mín-
um til handa, en að þau megi
erfa þá miklu og góðu mann-
kosti, er hún bjó yfir.
Hinn 21. desember sl. kom
sendimaður frá Baugaseli að
Flögu og flutti andlátsfregn
Helgu. — Jólaundii'búningurinn
stóð þá sem hæst. Helfregn er
aldrei aufúsugestur og þó sízt á
jólum. En andlátsfíegn þessarar
háöldruðu konu var samt gleði-
fx-étt. Við vissum, hvað hún þráði
heitast og hvei-nig hún óskaði að
halda þessi jól.
Blessuð sé minning hennar.
Aðalsteinii Guðmundsson.