Eimreiðin - 01.05.1896, Page 59

139
elzta skeiðarþings (Glenfaba Skeading) allt hið sama upp á Manar-mál-
lýzku (Manx). Er það keltneskt mál og náskylt írsku. Þegar hann
hefur lokið þessu, ris jarl af stóli sínum og er þá leikið lagið vGod
Save the Queen«, en þingmenn ganga aptur í röð til kirkju. Setjast þeir
nú í kórinn og byrja umræður. Jarl setur þingið og áð,ur en tekið er
til starfa, eru hin nýju lög undirskrifuð og gerð að i>Act of the Tynwald
Court«. Þinghúsið sjálft er í Douglas, höfuðborginni, og þangað fara
þingmenn á járnbraut samdægurs. Þingvöllur og Lögberg (Tynwald Hill)
eru nær miðri Mön og rúmar 8 milur enskar frá Douglas. Norðmenn
hafa kosið sjer þingstað á Mön eins vel og á Islandi, og er ekki hægt
að finna stað á eynni betur hentan til þess.
íslendingum mun þykja gaman að vita, hvernig sambandi Manar
við Bretastjórn er varið. Hermál, flotamál, póstmál, telegrafmál og toll-
mál Manar heyra Bretastjórn einni. Manarþing ræður, hvað gert er við
hinn árlega tekjuafgang eyjarinnar. Samþykki jarls þarf til að bera upp
frumvörp á þingi. Frumvarp afgreitt frá þingi (Bill) verður ekki löggilt
(Act) fyr en fjallað hefur verið um það í Lundúnum. Jarl hefur fullt
neitunarvald og beitir því, eptir ráðum Bretastjórnar, með hógværð og
stillingu. Enskir lagamenn segja, að ensk lög, afgreidd á Lundúnaþingi
og samþykkt af drottningu, hafi gildi á Mön, ef þingið skýtur inn »Me
of Mam í laga textann, en lagamenn Manar neita því. E)7jarskeggjar
þola engin lög, er þeim geðjast illa að, og hafa stundum látið kenna á
því. Fyrir nokkrum árum voru lesin upp lög á lögbergi, sem sjómönn-
um Manar mislíkaði. Gerðu þeir óp mikið að lögbergi og lýstu yfir,
af hálfu þingheims, að aldrei mundu þeir hlýða þeim lögum, er nú voru
upp lesin. Ætluðu þeir slikt vera ólög, en ekk lög. Sá jarl sjer ekki
annað fært, þó herlið væri til taks, en að láta undan eyjarskeggjum, þvi
þeir höfðu allir vopnazt, en herliðið sat i kvíum og gat illa vörn við
komið. Þótti Englendingum þetta drengilegt bragð og íjetu lögin niður
falla, eins og þeirra var von og visa.
Landslag er fagurt á Mön. Helzta fjallið á eynni heitir Snaefell
(Snæfell). A annað hundrað þúsund »túrista« (ferðamanna) sækja
þangað og dveljast á sumrurn. Er það hin mesta auðsuppspretta fyrir
eyna, enda gera þeir Manarbúar margt til að hæna ferðamenn til að
dveljast þar. Gladstone gamli hefur dvalið á Mön og er haft eptir
honum þar, að öll börn, sem eru fædd i sjávarsýn, sjeu bláeyg. Kemur
það vel heim á Mön, þvi þau eru svarteyg upp til sveita. Walter Scott
ferðaðist á Mön og er ein skáldsaga hans af eynni.
Thomas Wilson biskup er Jón Arason Manar. Hann var biskup i
58 ár, ráðríkur rnaður og siðavandur, og rjeði lögum og lofum á eynni,
meðan hann lifði. Hann bætti hag Manarbúa og kom á aptur lögum
Guðröðar konungs, sem áður er nefnt að barðist við Njálssyni. Er
Wilson talinn einn af höfuðskörungum Manar, þó hann væri harðráður
og óbilgjarn.
Aðalskörungur Manar á vorum dögum er Hallur Caine. Hann hefur
ritað þrjár skáldsögur frá Mön, The Deemster (lögsögumaðurinn), The
Bondman (bandinginn) og The Manxman (Manarbúinn). Fyrsta sagan fer
fram i byrjun 18. aldar, önnur sagan i byrjun 19. aldar — nokkur hluti
hennar heima á Islandi — og hin síðasta á vorum dögum, og er hún