Eimreiðin


Eimreiðin - 01.05.1896, Síða 39

Eimreiðin - 01.05.1896, Síða 39
ef það væri tekið í tíma, þá gagnar það ekki, ef eitt eða fleiri af þörfnstu lífíærum hennar eru þegar'eyðilögð. Ekki er samt svo að skilja, að þetta sje öldungis ný uppgötvun, því að það vissu menn fyrir löngu, að varast mátti ýmsa þá sjúk- leika, er orsakir þekktust til. En í því lá ógæfan, að menn þekktu svo lítið til sjúkdómsorsakanna, og stöndum vjer nú miklu betur að vígi í því efni. Það er fyrst á síðustu 2—3 áratugum, að vís- indamenn hafa komizt að raun um, að fjöldi sjúkdóma hefur rót sína að rekja til ýmsra smákvikinda, er menn höfðu ekki áður hugmynd um, og hugðu því sína orsökina í hvert skiptið valda sömu veikinni, er vjer nú þekkjum eina ákveðna aðalorsök til. Vjer vitum þannig, að fjöldi veikinda, bæði manna og dýra, stafar frá því, að ofurlitlir snikjugestir taka sjer bólfestu i þeim eða á, og gjöra þar ýmist, að eyða fæðu líkamans eða framleiða ýms banvæn efni eða þá hvorttveggja, og að þessar smáverur sjeu hin sanna orsök, sjest á því, að sjúkleikurinn kemur og hverfur með þeim. — Þessar snikjuverur geta verið bæði dýrakyns, svo sem kláðamaur, bandormar o. fl., og jurtakyns, svo sem bakteríur. Flestir munu kannast við kláðamaurinn, sem svo að segja sýgur og etur skepnurnar upp lifandi, og það vita menn, að hezta og eina ráðið við kláða er, að forðast eða drepa maurinn. Eins vita víst flestir, að sullaveikinni veldur bandormur einn, er lifir í görn- um hundanna og að annar bandormur hjá hundum veldur höfuð- sótt í fje, og geta menn því varast veikina að mestu, ef þeir hirða um. En þótt það sje mjög títt, að sníkjudýr valdi kvillum, þá eru þó bakteríuveikindin miklu tíðari, og má óhætt segja, að tala þeirra fari sifellt vaxandi, þvi að nær árlega finnast nýjar bakteriur valdar að sjúkdómum, er menn áður hugðu af öðru komna, og þar eð allflestir hinir skaðlegustu húsdýrasjúkdómar á Islandi munu vera þessarar tegundar, þykir vel til fallið, að fara hjer nokkrum al- mennum orðum um bakteríur og þýðingu þeirra fyrir dýrin, og helztu ráð og meðöl, er vjer höfum til að verjast skaðsemi þeirra. En því miður getur greinarstúfur þessi rúmsins vegna eigi orðið nema örstuttur og efnið því meira eða minna í molum. Bakteríur telja menn almennt til jurtaríkisins, en þó vilja sumir setja þær mitt á milli dýra og jurta, þar eð opt er torvelt að segja, þegar um lægstu verur er að ræða, til hvors flokksins heimfæra skuli. Eigi eru þær sem æðri dýr og jurtir byggðar af mörgum frumlum, heldur eru þær ein einstök frumla hver fyrir sig. Að stærð og lögun geta þær verið mjög mismunandi; eigi er þó unnt að sjá þær nema í sjónauka, og verður hann að stækka mörg hundruð sinnum og þarf þó opt að lita þær áður, þar eð hinn eðlilegi litur þeirra er vatnslitur eða lítið eitt gráleitari, og því illt að greina þær frá þeim vökva, sem þær eru í. Sumar þeirra eru hnöttóttar (Mikrokokker, hnoðlur), aðrar eru eggmyndaðar (ovale Bakterier, egglur), enn aðrar eins og smáþræðir (Baciller, þvenglur) eða þá undnar upp eins og tappatogari (Spiriller, snurðlur), og er opt hægt að ákveða af lögun þeirra og litun — sumar litast allar

x

Eimreiðin

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Eimreiðin
https://timarit.is/publication/229

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.