Kirkjublaðið - 01.05.1897, Síða 3
67
svo hefir ekki getað verið. Þrátt fyrir alla óáran og
kúgun, hjátrú og ofsóknir hafði sú öld eins og hver önn-
ur sína kosti, sína fegurð og gleði, sem ekkert ánauðar-
farg og ekkert hjátrúarmyrkur hefir megnað að kefja.
Sólin rann þá, eins og áður og siðar, sina braut dag ept-
ir dag, fögur og ljómandi. Vorið kom þá, eins og áður
og síðar, í sinni dýrð og hjúpaði landið í blómskrúði.
Hlíðarnar brostu við, lindirnar niðuðu, fuglarnir sungu.
Og mennirnir elskuðu og vonuðu, glöddust og ljeku sjer
og hlógu, allt eins þá og áður og síðar. Það er raunar
mjög líklegt, að menn hafi þá ekki haft jafnnæma til-
finningu fyrir fegurð náttúrunnar sem á þessari öld. En
þrátt fyrir öll hin mörgu ský, sem þá dró opt fyrir gleði
lífsins og fegurð náttúrunnar, þarf enginn að fmynda sjer,
að líf manna á þeim tímum hafi verið gjörsnautt af gleði
og fegurðartilfinningu, og allt hafi verið eintómur »grát-
ur og gnístran tanna«. Til þess að líta þannig á, gefur
hinn háttvirti höfundur heldur ekkert beinlínis tilefni; og
það er misskilningur, ef menn vilja draga slfkt út úr frá-
sögn hans. Hann lætur og þessa öld njóta þess sann-
mælis, að húu hafi verið fróðleiksöld mikil, þó að fróð-
leikurinn væri raunar opt æði mikilli hjátrú blandinn.
Og þar sem hann lýsir svartast, getur hann þess jafn-
framt, þjóðinni til afbötunar, að ekki hafi ástandið hjá
öðrum þjóðum verið betra um þær mundir.
Það, sem hjer kann einkum að geta valdið misskiln-
ingi, sjer í lagi hjá lftt menntuðum mönnum eða ósjálf-
stæðum unglingum, er það, að höf. leggur töluvert meiri
áherzlu á myrkari hliðina en hina bjartari, telur fremur
brestina en kostina og minnist miklu rækilegar þeirra
manna, er seyrðir voru af hjátrú aldarinnar en hinna,
sem að miklu leyti gátu hafið sig yfir hana. En þetta
stendur beinlinis í sambandi við tilgang ritsins, sem helzt
lýtur að því, að skýra náttúruþekkingu manna á þessu
tímabili. Hefði höfundinum komið í hug, að rit sitt yrði
misskilið eða rangfært öldinni til ófrægðar eða til að
niðra trúnni, hefði hann án efa, um leið og hann minnt-
ist á hjátrúarofsann, einnig hafa minnzt nokkuð rækileg-
ar á hina lifandi og sterku trú, sem hjálpaði þjóðinni til