Þjóðólfur - 30.10.1918, Blaðsíða 2

126
ÞJÓÐOLFUR
til þess að semja við önnur ríki,
ef utanríkisráðherrann er látinn
vita um samningana. Það hefir
komið í ljós nú á stríðstímunum,
að nauðsynlegt var, að íslendingar
semdu sjálfir við England, og við
megum þakka fyrir, að þeir hafa
gert það.
Myntin á að vera sameiginleg,
og danskir fiskimenn mega fiska
við ísland án þess að þurfa að
eiga þar heima. Hæstiréttur helzt
óbreyttur þangað til þeir vilja
sjálfir stofna hæstarétt. Lagt er til,
að gera megi á öðrum sviðum,
eins og áður, samninga milli land-
anna, og leks var samþykt að
skipa 6 manna nefnd, 3 af hvoru
landi, til þess að semja um ósam-
hljóða atriði og til þess að stuðla
að því að lögin verði svo sam-
kynja sem unt er.
Skuldaskiftamálið hverfur nú úr
sögunni, svo að íslendingar hafa
enga fjárkröfu á Danmörku, og
forgangsréttur íslenzkra stúdenta
við háskólann fellur niður. Hins
vegar á að stofna tvo sjóði til þess
að efla andlegt samband milli
landanna.
Og loks var samþykt, að sam-
bandslögin skyldi endurskoða 1940.
Jafnframt verður örðugt að fella
þau úr gildi. Það er ekki hægt
nema með þjóðaratkvæði, og verða
®/4 kjósenda að greiða atkvæði og
3/4 greiddra atkvæða að vera með
samningsslitum.
íslendingar voru fúsir á að fall-
ast á þetta síðasttalda. Og með
því er þetta orðinn samningur,
gerður af frjálsum vilja, samning-
ur, sem gerir ráð fyrir því, að
hvor þjóð skoði hina sjálfstæða
þjóð. Þegár íslendingar sjá það,
að Danir líta svo á þá, munu þeir
áreiðanlega fara að líta öðruvísi á
málið, en þeir hafa gert til þessa.
Svo á það líka að vera, og von-
andi verður málinu styrkur í því,
að setja á stofn danska skrifstofu
á íslandi.
Nú er það sagt að við höfum
látið undan í ölium atriðum, og
satt er það, að við höfum látið
undan í mikilsverðum atriðum,
en það var þar, sem íslendingar
höfðu á réttu að standa, og sé
hér um glappaskot að ræða, þá er
það það, að það hefir ekki verið
gert fyrir 60 árum.
Eg tel ekki, að af samningnum
þurfi að leiða breyting á stjórn-
skipunarlögum okkar. Fæðingja-
réttur er veittur með almennum
lögum, bæði einstökum mönnum
og hópi manna án þess að nöfn
séu nefnd. Fremur væri það ákvæð-
ið um konunginn, sem gæti gert
grundvallarlagabreytingu nauðsyn-
lega. En í dönsku konungsættinni
eru svo margir karlmenn, að ekki
eru neinar líkur til þess, að kon-
ungskosning fari fram á næstu
100 árum.
Eg mæli fram með samningn-
um við alla Dani og ekki sízt
æskulýðinn. Eg geri það ekki ein-
göngu vegna Danmerkur og ís-
lands, heidur og vegna allra Norð-
úrlanda, af því að samningurinn
kemur að notum norrænni sam-
vinnu. Við sáum dæmi þess á dög-
unum á norræna milliþingafund-
inum. Þar stóð upp norski stór-
þingisforsetinn, Movrinkel, og flutti
ræðu fyrir norrænu þjóðunum fjór-
um, Dönum, Svíum, Norðmönnum
og íslendingum, og hann árnaði
Danmörku heilla út af því, að
henni hefði tekist að jafna deilu-
málið við ísland.
Skemtilegast væri það og okkur
til mestrar sæmdar, ef við segð-
um já og segðum það í samein-
ingu.
Bldg-osid.
Eins og áður var getið um í
þessu blaði, gerði stjórnarráðið
ráðstafanir til þess að hraðboði
yrði sendur austan úr Hornafirði
vestur að eldstöðvunum, til þess
að fá fregnir úr héruðum þeim
sem mest hætta vofði yfir og frétta
hvern usla jökulhlaupið hefði gert.
Tókst Þorleifur alþingismaður Jóns-
son á Hólum á hendur að láta
mann fara í rannsóknarför þessa.
Sendi hann síðan stjórnarráðinu
skýrzlu þessa:
„Þorbergur sonur minn fór sendi-
förina suður að Hlíð í Skaftár-
tungu til að fá fregnir af Kötlu-
gosinu. Kom hann aftur í gær og
skýrir svo frá:
Kötlugosið byrjaði um nónbil
12. þ. mán., með vatns- og jök-
ulhlaupi á Mýrdalssandi austan
Hafurseyjar. Hlaupið geysaði fram
Hólmsá og sópaði burtu Hólms-
árbrúnni með steinstólpum og öllu
saman. Fólkið i Hrífunesi flúði,
en bæinn sakaði þó ekki.
Hlaupið fór í Kúðafljót með
miklum jakaburði og gerði megn-
an usla í Meðallandinu. Eyddust
þar bæirnir Sandar, Sandasel,
Bo/abcer og Melhóll. Fólkið komst
þó alt af; flúði sumt að Leiðvelli.
Talið er að jörðin Sandar eyði-
leggist með öllu. Hross frá Sönd-
um hafa fundist mörg dauð og
mörg vantar. Rúmlega 70 kindur
fundust dauðar, mest frá Söndum
og margt fé vantar. í Álftaveri
gerði hlaupið einnig tjón. í Skálma-
bæjarhrauni fyltist kjallari og flýði
fólkið út í fjárhús. Frá Holtsbæj-
unum flýði fólkið að Herjólfsstöð-
um. 1 kringum Hraunbæ og víðar
eru háar íshrannir, en manntjón
varð hvergi.
Talsvert af vikri, sandi og ösku
hefir fallið yfir Skaftártungu, og
allar sveitir Skaftafellssýslu austan
Mýrdalssands. 111 beit, en fénaður
þó óvíða á gjöf nema i Landbroti.
Þá hefir og fallið mikil aska
innan til í Öræfum, einkum í
Svínafelli; eru þar hagar slæmir.
í Suðuvsveit hefir fallið nokkur
aska, svo fénaður hefir látið illa
við jörð.
Gosið virðist heldur í rénun,
þó vottur af öskufalli í næstu
sveitum við Kötlu alla daga frá
því er gosið byrjaði til 18. þ. m.
Þann dag var þykt loft svo að
ekki sást til Kötlu, en dynkir
heyrðust og þann 20. heyrðust
enn miklir dynkir austur í ör-
æfum.
Ef askan fýkur ekki bráðlega
eðá þvagnar af, er auðsjáanlegt
að eyða verður miklu af fénaði í
Vestur-Skaftafellssýslu með því að
heyskapur er lítill eftir sumarið.
Bjargráða er óskað eftir í skeyt-
um frá hreppsnefndum í Vestur-
Skaftafellssýslu.
í nótt hefir fallið aska hér lítið
eitt og mistur mikið að sjá í suðri.“
Hólum 22. okt. 1918.
Þorleifur Jónsson.
Gosið er heldur að færast í
aukana að sögn nú síðustu dag-
ana í þessum mánuði, en fregnir
eigi ljósar þaðan að austan ennþá.
Ný jökulhlaup hafa komið, en ófrétt
um atfarir þeirra. Öskufall hefir
verið allmikið víða um Norður-
og Austurland undanfarið, því suð-
vestanvindur hefir staðið á gos-
mökkinn þessa dagana.
6ísli pétursson læknir.
Bróðir Gísla var Sigurður heitinn
Pétursson verkfræðingur. Þekti eg
Sigurð mjög vel, þar sem við vor-
um saman í skóla sex ár, og
bjuggum síðan saman á Garði*
Sigurður heitinn var vitmaður
góður, drengur góður, allra manna
skylduræknastur. Hafði hann á
því hinn mesta hug, að vinna það
sem til gagns gæti orðið og er
það skaði mikill er slíkir menn
deyja svo ungir.
Gísla lækni kyntist eg miklu
minna en Sigurði bróður hans, en
þó nokkuð. Virtist mér þeir bræð-
ur, einsog við mátti búast, líkir
um margt, og ólíklegt hefði mér
þótt, að menn mundu amast við
Gísla sem embættismanni. Hefði
hér verið ástæða til að minna á,
að með ranglátu vantrausti vinna
menn ógagn eigi einungis þeim
sem vantreyst er heldur einnig
sjálfum sér. Og ekki sízt mun
þetta þannig reynast, þar sem
læknir á í hlut. Því að svo góður
læknir er ekki til né hefir verið,
að honum verði ekki meira ágengt
í baráttu sinni gegn eymd og
þjáningu, ef hann á trausti að
mæta heldur en vantrausti.
Helgi Pjeturss.
Þeir
af kaupendum Þjóðólfs
sem ekki hafa enn greitt andvirði
blaðsins, eru vinsamlegast beðnir
að gera það hið allra fyrsta.
Til hœgðarauka kaupend-
um austanfjalls mun eftirleiðis
verzlun Andrésar Jónssonar á
Eyrarbakka og haupféhgið
„Hekla“ veita móttöku borgun
fyrir blaðið.
Loftskeyti.
(Einkaskeyti til dagbl. í Reykjavík).
(Talsvert stytt.)
Brezbar fréttir 14. ott.
Her Breta er á vestur-úthverf-
um Douai og heflr tekið borgina
að vesturbakkaSensée-skurðs.----
Á Cateau-vígstöðvunum hafa Bretar
sótt fram til Haspres og brúað
Selle í nánd við Solesmes.
Síðan 15. sept. hafa Bandamenn
á Balkanskaga tekið 90.000 fanga
og yfir 2000 fallbyssur. Frakkar
hafa tekið Nish, er óvinirnir höfðu
skipun um að verja hvað sem
það kostaði. Stjórn Breta hótar
Þjóðverjum hörðu, ef þeir bæti
ekki úr meðferð herfanga sinna
og fylli ekki upp viss skilyrði í
því efni innan mánaðar. Bretum
þykir svar Þjóðverja grunsamlegt.
Komist vopnahlé á, verði Foch
hershöfðingi að ráða, hversu hag-
að verði um það. Öll blöðin heimta
tryggingu fyrir því, að Þjóðverjar
noti sér ekki vopnahléið til að
búa um sig á bakstöðvum, þar
sem þeir séu nú á stöðum er
hætta vofir yfir. Ennfremur krefj-
ast þau alment, að Þjöðverjar
hætti kafbátahernaði meðan vopna-
hlé standi.--------Annar Banda-
ríkjaherinn hófst handa á laugar-
daginn undir forustu Bobert Bull-
ard hershöfðingja.
Pérshing verður há-yfirhershöfð-
ingi alls Bandarikjahers, en við
forstu fyrsta hers þeirra tekur í
hans stað Hunter Legget hers-
höfðingi.
ítalir eru nú 15 enskar mílur
frá Durazzo og Bandamenn eru
komnir í suð-austurhluta Monte-
negró. — — — Fótgönguliðsor-
ustu'r á vesturvígstöðvunum. Sunn-
an Cateau hafa Frakkar hrakið
á norðurbakka skurðsins síðustu
leifar óvinanna, er enn veittu við-
nám.
Spánverjar leggja hald á þýzk
skip í spánskum höfnum.
Algleymingsfögnuð vekur það í
blöðunum, að Frakkar hafa tekið
Laon og hásléttuna þar. Þykir sá
sigur hinn þýðingarmesti.-------
Brezbar fréttir 15. obt.
Flanderu hefi alt í einu fengið
hina mestu hernaðarþýðingu. Belg-
ár hafa tekið Roulers og sótt
fram til Isegham 4 mílum suð-
austan Roulers og eru komnir til
Lendeleds 4 míl. sunnar. Hafa
Belgar þar náð flugvélastöðum
þeim er Þjóðverjar héldu frá í
flugferðir til Bretlands. Bretar og
Bandamenn eiga nú tæpar 4 míl-
ur ófarnar að járnbrautinni miklu
og vegamótunum hjá Courtrai.
Dynur nú stórskotahríð á henni
svo að óvinunum er hún gagns-
laus. --------
Frá Balban.
Sameinuðum her Serba og
Bandamanna miðar drjúgum að
frelsa Serbíu. Tekur og herlið
Bandamanna á Grikklandi þátt í
því. Einnig unnu þeir að því að
vinna aftur Makedóníu, — þann