Morgunblaðið - 23.11.1999, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 23. NÓVEMBER 1999 B 7
BÆKUR
Meistarar á
magnaðri ferð
Leikmenn Manchester United fagna Evrópumeistaratitlinum í vor
sem leið og þar með þrennunni en liðið varð jafnframt Englands-
meistari og bikarmeistari á keppnistímabilinu
BÆKUR
Íþrottír
RAUðU DJÖFLARNIR
Saga Manchester United 1878-
1999. Eftir Agnar Frey Helgason
og Guðjón Inga Eiríksson. Kápa og
umbrot: Egill Baldursson. Prentun:
Prentsmiðjan Oddi hf. 152 bls.
Bókaútgáfan Hólar.
ENGUM blöðum er um það að
fletta að enska knattspyrnufélagið
Manchester United trónir á hæsta
stalli evrópskrar knattspyi’nu um
þessar mundir. Því er vel við hæfi
að gefa út bók á íslensku um félagið
á þessum tímamótum og ber að
þakka höfundum fyrir viljann og
verkið en þeir hafa ekki ráðist á
garðinn þar sem hann er lægstur.
Manchester United varð Eng-
lands-, bikar- og Evrópumeistari á
keppnistímabilinu sem lauk í vor
sem leið - náði þrennunni fyi'st
enskra liða - og sá árangur einn og
sér er þess virði að vera skráður á
bók. „Rauðu djöflarnir“, eins og lið-
ið er gjarnan kallað, hafa verið í
fararbroddi ensku knattspyrnunn-
ar á líðandi áratug og sú frammist-
aða er tilefni bókar. Fimm sinnum
hafa þeir fagnað enska meistara-
titlinum síðan vorið 1993, fjórum
sinnum hefur enski bikarmeistara-
titillinn fallið þeim í skaut síðan
1990 auk þess sem liðið varð deilda-
bikarmeistari 1992 og Evrópum-
eistari bikarhafa árið áður. Alex
Ferguson var ráðinn knattspyrn-
ustjóri United haustið 1985, og er
sigursælasti stjórinn í ensku knatt-
spyrnunni. Hann var aðlaður
snemmsumars vegna árangursins
og hefur þegar skráð þessa sögu
sína sem er allrar athygli verð. Sir
Matt Busby var annar knattspyrn-
ustjóri sem gerði garðinn frægan í
umræddum herbúðum á sjötta og
sjöunda áratugnum og er rík
ástæða til að halda framgöngu hans
á lofti. Margir knattspymusnilling-
ar hafa leikið undir stjóm þessara
manna og má auðveldlega gera
hverjum og einum skil í sérstakri
bók, eins og reyndar hefur verið
gert á ensku í mörgum tilvikum. Og
svo má lengi telja enda af nógu að
taka á 121 ári.
Á þetta er minnst vegna þess að
merkri sögu eins vinsælasta félags
heims, eins og hér um ræðir, verða
aldrei gerð full skil H52 síðna bók,
þó í stóru broti sé. Óhjákvæmilegt
er að velja og hafna, stikla á stóru,
ekki síst þar sem ekki er um sagn-
fræði í orðsins fyllstu merkingu að
ræða heldur samantekt á því
helsta. Það er það sem höfundarnir
hafa gert en þeir skipta sögunni í
fjögur tímabil; frá 1878 til 1945,
Busby-tímann frá 1945 tO 1971,
1971 til 1986 og Ferguson-tímann
1986 tO 1999 auk þess sem árangur
United er tíundaður í töfluformi og
heimilda loks getið. Fjölmargar
svart/hvítar myndir eru í bókinni
en því er ekki að neita að litmyndir
hefðu prýtt hana til muna.
Höfundarnir fara hratt yfir sögu
en frásagnirnar verða ýtarlegri eft-
ir því sem nær dregur í tíma og nær
helmingur bókarinnar fjallar um
tímabil Fergusons. í þeirri frásögn
eru átta leikmenn sérstaklega
dregnir fram í sviðsljósið en fram
að því era kaflarnir brotnir upp
með stuttum innskotsgreinum um
sex leikmenn, nafnbreytingu fé-
lagsins í byrjun aldarinnar, bækist-
öðvar þess, „föðurinn“ og heims-
þekktan mann sem valdi sér annað
hlutskipti en að leika knattspyrnu.
Frásögnin er skemmtileg og lif-
andi og ástæða er til að hrósa höf-
undum fyrir lipran texta á góðu
máli. Þeir falla ekki í sömu gryfju
og alltof margir gera sem fjalla um
íþróttir, að hoppa á milli kynja í
tíma og ótíma, sbr. þegar sagt er að
United hafi unnið 1-0 og þeir hafi
verið betri í stað þess að segja að
það, liðið, hafi verið betra. Gengi
liðsins í einstökum leikjum í átt að
titlum er víða rakinn og þar stingur
í stúf þegar höfundar skrifa að liðið
hafi unnið eða tapað 0-1,1-2, og svo
framvegis, þegar rætt er um leiki á
útivelli. Nokkrir íþróttafréttamenn
hafa tönnlast á þessu um nokkurt
skeið en það er ekki til eftirbreytni.
Lið vinnur 1-0 á heimavelli og líka
1-0 á útivelli en 0-1 hljómar illa og
fer ekki vel á prenti.
Saga Manchester United er löng
og merk, margir hafa lagt hönd á
plóg og bókin Rituðu djöflarnir
varpar ljósi á það helsta. Vissulega
hefði verið gaman að sjá meira um
erfiðleikana í byrjun, uppbygging-
una, stjórn félagsins og nánari út-
skýringar á veldi þess, ýtarlegid
frásögn um einstaka snillinga eins
og Duncan Edwards, Denis Law,
Bobby Charlton og George Best,
svo dæmi séu tekin, en ekki verður
á allt kosið. Ástæðulaust er að setja
út á það sem ekki er heldur geta
þess sem vel er gert og bókin á allt
gott skilið, svo langt sem hún nær.
Steinþór Guðbjartsson
Líf og dauði
í sátt
BÆKUR
Ljóð
MARARBÁRUR
eftir Elías Mar. Mál og menning,
1999-91 bls.
LJÓÐ Elíasar Mar í ljóðabók
hans, Mararbár, bokkur fremur
ljúfa sýn. er á ferð-
inni úrval ljóða hans
frá 1946 -1998. Mest
eru þetta frumort
ljóð en í bókinni eru
einnig þýðingar.
Bókin er eins kon-
ar sáttargjörð því að
Elías hefur komist að
því að jörðin sé fögur
„hljómur tungunnar
nýr / haustið jafnfag-
urt vori / líf og dauði í
sátt // þegar maður
elskar".
Samt sem áður eru
ljóð Elíasar af marg-
víslegum toga spunn-
in enda prt á löngu
tímabili. í elstu ljóð-
unum má finna leik að talmáli líkt
og einkenndi skáldsögur hans á
tímabilinu:
í Landakoti lifir
lítill sköllóttur karl
einn í ofnkyntri stofu
utan við heimsins svall;
bænir í hljóði biður,
brosirviðþérogmér:
Dro-dín han elskar a-dla,
ei-hnig míg, sjái tér...
Máríabýrtilmatinn,
Máría gólfm þvær,
Máríamjólkarkúna,
Máría sólin skær.
í seinni ljóðum sínum lítur Elías
gjarnan yfir farinn veg og undrast
m.a. að leiksystkinin sem uxu upp í
skjóli fjölskyldunnar skuli horfin á
braut en hann „sem hvorki átti
pabba né mömmu“ hjari enn. Stórt
og mikið kvæði fjallar um bernsku-
jól sem lifa enn í huga hans.
Raunar einkennir leikur með
mál, myndir og þverstæður skáld-
skap Elíasar og honum lætur vel að
draga upp smámyndir úr lífinu.
Myndgerð hans er kapítuli út af
fyrir sig. Hann yrkir nokkur ljóð
þar sem myndin umbreytist fyrir
augum okkar á órökrænan hátt.
Nautið fræga úr höfuðáttum
heimslistarinnar „ummyndast í /
lítinn og meinlausan kött“ eftir
mikil umbrot. Slíkur er máttur
draumsins. Og í kvæði sem Elías
nefnii' Enn ein heimsmynd líkir
hann heimssýn okkar við skipsferð
í skipi sem er haldið þeirri áráttu
„að nema staðar fyrirvaralaust / og
rísa upp á skutinn“.
Þetta getur staðið lengi
uns skipinu þóknast að
halda ferð sinni áfram.
Kvæðið er ort 1998 og
speglar eflaust þá hug-
myndalegu upplausn
sem þá var yfirvofandi.
Það er líka sannar-
lega margræð merking
fólgin í kvæði á borð við
Skáldið mikla og þá
ekki síst Ur hafi sem er
á sinn hátt herhvöt
þeirra sem koma úr fel-
um:
Þeir týndust í hafið,
hafþagnarmnarog
gleymskunnar
undir svörtuloftum fordómanna.
En hvaðeina hefur sinn tíma,
og jafnvel haf þagnar og gleymsku
skilarfengsinum
á þessa ókunnu strönd
í dögun nútíma og framtíðar.
Hér stíga þeir upp úr bylgjunum
síungir
síkvikir í skini morgunsins.
Ljóma nýrrar aldar
slær á brosmild andlit þeirra.
Hönd í hönd leiðast þeir í átt til okkar
til að búa hjá okkur
alltaf héðan í frá,
endurheimtirúrhafí.
Nokkrar þýðingar eru í bók El-
íasar. Fyrirferðarmestar eru Sjö
víetnömsk ljóð eftir Thanh Hai.
Eru það stríðsljóð. Þýðingar Elías-
ar sýnast mér vandaðar og á góðu
máli.
Sama má raunar segja um skáld-
skap Elíasar Mar. En umfram allt
er bók hans indæl lesning. Stfllinn
er ljúfur og lipur og alltumfaðm-
andi og ljóðin miðla sátt við tilver-
una.
Skafti Þ. Halldórsson
Elías
Mar
Misjöfn fyndni
BÆKUR
Ljóð
KORNIÐ SEM FYLLTI
MÆLINN
eftir Harald S. Magnússon. Gefin út
af höfundi. 1999 - 74 bls.
TILVISTARSPURNINGAR,
náttúrusýn eða glíma við félagsleg-
ar spurningar og mannlega
breytni,allt eru þetta gjaldgeng
efni í ljóð. Haraldur S. Magnússon
fjallar mest um mannlega breytni í
bók sinni Kornið sem fyllti mælinn.
Um það efnisval er ekkert nema
gott að segja. Ljóðin í bókinni eru
flest stutt. Ýmsar þverstæður og
mótsagnir í mannlegri breytni
verða honum að yrkisefni og minni
kvæði hans sum á aforisma. Kjarni
kvæða hans eru þó gamanmál.
Sannast sagna finnst mér þó
Haraldi nokkuð mislagðar hendur í
sumum kvæðanna, ekki síst í því
hvernig hann nálgast viðfangsefn-
in. Innan um eru þó nokkur fram-
bærileg ljóð. Þau einkennast af
orðaleikjum, út-
úrsnúningi og gráu
gamni:
Bósinn leit
haukfránum augum
yfirsalinn,
dansgólfið,
borðogbekki,
til að finna einnai'
næturgaman.
Bráðin er étin
aðeins einu sinni.
Á stöku stað er þó
eins og lítið sam-
hengi sé á milli
kenniliða og myndl-
iða í Kkingum Hara-
ldar. I kvæðinu Ör-
yrki segir:
Líktogbílhræ
semerfjarlægt
af slysstað
er farið með öryrkjann.
Hannerfrystur
með þögninni.
Mér er ekki kunnugt um að bíl-
hræ séu fryst svo að ég á erfitt með
að botna líkinguna þó að ég skilji
merkinguna. Hitt finnst
mér þó sýnu verra þegar
Haraldur skýtur svo yfir
markið með tilfýndni
sinni að kvæðin verða á
mörkum smekkleysu.
Dæmi um þetta eru
kvæðin Rómeó og Júlía
og Jólahald. Jólahald
fjallar eins og nafnið
bendir til um gleði jól-
anna, pakkana, guð-
spjallið en einnig um inn-
viði okkar:
Uppþembdir magamir
emja af átökum
og ræpan rennur liðugt
í gegnum holræsin
sem menga sjóinn
útíhafsauga.
Einhvern veginn finnst mér slík-
ur kveðskapur lítið erindi eiga í
Ijóðabók. Þótt innan um í bók Hara-
ldar sé að finna frambærilegan
kveðskap er margt þar sem þyrfti
betri íhugun og fágun.
Skafti Þ. Halldórsson
Haraldur S.
Magnússon
Litfögur skeyti
BÆKUR
Ljóð
MÉR LÍÐUR VEL. ÞAKKA
ÞÉR FYRIR
eftir Inga Steinar Gunnlaugsson.
Hörpuútgáfan, 1999 - 64 bls.
FÁGUN einkennir ljóð Inga Stein-
ars Gunnlaugssonar í nýrri ljóða-
bók hans, Mér líður vel. Þakka þér
fyrir. Sjóð hans hafa yfir sér keim-
líkt yfirbragð vandaðrar mynd-
gerðar og eru kankvís á hljóðlátan
hátt. Vísu skortir í bókina átök og
glímu við hin erfiðari viðfangsefni
lífsins og sannast sagna finnst mér
að höfundur mætti vera örlítið
metnaðarfyllri fyrir hönd listar
sinnar því mér þykir sýnt að hann
hafi burði til þess að gera enn bet-
ur.
Mörg falleg ljóð eru í þessari
bók. Ingi dregur upp mynd ljóð-
mælanda í jafnvægi við góð borgar-
aleg skilyrði. Hann er greinilega
áhugamaður um laxveiðar og fugla-
veiðar en umfram
allt náttúruun-
nandi og ekki síst
fjölskyldumaður.
Kvæðið Silfur-
brúðkaup er fallegt
og rómantískt með
ástleitnum undir-
tónum:
Þann dag
hélstublómunum
þéttaðbijóstiþínu
þann dag
ogsagðir já
Síðan þá
hafa brjóst þín
verið mér blómakn-
appar
morgunferskir
daghvern
Fyi'sta ljóðið í ljóðabók Inga
Steinars, Árátta, birtir margt af því
sem segja þarf um ljóðagerð hans.
Styrkur ljóðsins felst í myndgerð-
inni eins og hún liggur fyrir á yfir-
borðinu en í því er að mér sýnist
fólgin einhvers konar stefnuskrá
um listina og ljóðið. Það er auðskil-
ið og einfalt og myndin
skýrogtær:
Það er undarlegur leikur
árátta
að blása sápukúlur
alla daga
sitja
við opinn glugga
og senda þessi litfógru skeyti
útíbláinn
Flestar springa við gluggann
enörfáar
hverfa úr sjónvídd augans
út í óvissuna
og gefa ímyndunarafli
ogdraumum
byrundirvængi
Ljóð í líkingu við sápu-
kúlur eru falleg og gefa ímyndunar-
aflinu byr undir vængi að vissu
marki. En hætt er við að þau skilji
of lítið eftir sig þegar þau svífa
fram hjá okkur. En á móti mætti
svo sem spyrja sig hvort ljóð ættu
yfir höfuð að skilja svo mikið eftir
sig.
Skafti Þ. Halldórsson
Ingi Steinar
Gunnlaugsson