Morgunblaðið - 26.09.1989, Page 14

Morgunblaðið - 26.09.1989, Page 14
14 MORGUNBLAÐIÐ’ ÞRIÐJUDÁGUR 26. SEPTEMBER 1989 Réttlæti — hagkvæmni og alþjóðleg samræming: Um skattlagningu fjármagnstekna eftirMá Guðmundsson Nýverið lagði nefnd sem var skip- uð til að gera tillögur um breytingar á skattlagningu f|ármagnstekna fram áfangaskýrslu. Nokkur um- ræða hefur átt sér stað um þetta efni í framhaldi af því, sem hefur þó að hluta byggst á misskilningi á tillögum nefndarinnar. Þar sem und- irritaður er formaður þessarar nefnd- ar tel ég mér skylt að leggja orð í belg þessa.rar umræðu. Ég geri hins vegar ráð fyrir að tillögur nefndar- innar séu nú í meginatriðum orðnar kunnar, þrátt fyrir mikið moldviðri í upphafi, og geri því ekki grein fyr- ir þeim í einstökum atriðum vegna plássleysis. Hvað eru fjármag-nstekjur? Sumir virðast halda að orðið fjár- magnstekjur sé notað sem einhvers konar niðrandi heiti um vaxtatekjur af sparnaði og fjármagn þá sem nið- randi heiti yfir sparnað. Svo er þó alls ekki. Vaxtatekjur af spamaði einstaklinga eru vissuleg fjármagns- tekjur, en fjármagnstekjur eru fleira en vaxtatekjur. Sama á við um sparn- að og ijármagn. Pjármagnstekjur eru einfaldlega ailar tekjur af fjármagns- eign, hvort sem þær taka á sig form vaxta, affalla, arðs, leigutekna eða hagnaðar sem haldið er eftir í fyrir- tækjum. Sumir virðast eiga erfitt með að skilja muninn á fjármagnstekjum annars Vegar og fjármagnsstofni hins vegar, en fjármagnsstofninn er sá spamaður sem hlaðið hefur verið upp á fyrri tímabilum og er myndað- ur aff tekjum þeirra. Þannig er talað um skattlagningu fjármagnstekna sem tvísköttun og jafnvel eignaupp- töku, þar sem þær tekjur sem upp- hafiega mynduðu fjármagnsstofninn í gegnum sparnað hafi verið skatt- lagðar á sínum tíma. Hér er um grundvallarmisskilning að ræða. Fjármagnstekjur era auðvitað nýjar tekjur, alveg á sama hátt og atvinnu- tekjur. Þær era því til ráðstöfunar fyrir þá sem fá þær, hvort sem er í neyslu eða sparnaði, og því jafn eðli- legur skattstofn og atvinnutekjur'. Núverandi skattkerfi Fjármagnstekjur einstaklinga era ekki almennt skattfrjálsar í núver- andi skattkerfi. Hins vegarer skatta- leg meðferð þeirra mjög mismunandi eftir því um hvers konar fjármagns- tekjur er að ræða, og veldur það bæði misrétti og ýmis konar óhag- kvæmni. Enginn skattur er greiddur af vaxtatekjum einstaklinga. Ein- staklingar greiða heldur ekki skatt af arði af hlutafjáreign sem er innan við 10% af uppfærðu nafnverði hluta- bréfa, en fari arðtekjur yfir 90.000 kr., er það sem umfram er skatt- lagt. Greiddur arður er frádráttarbær hjá fyrirtækjum upp að 10%. Greidd- ur arður umfram 10% er því tvískatt- aður, fyrst hjá fyrirtækinu með 50% skatthlutfalli og síðan hjá einstakl- ingnum með tekju- og útsvarspró- sentu. Það segir sig sjálft, að fyrir- tæki greiða jafnan ekki arð umfram 10%. Leigutekjur era að jafnaði skattlagðar. Hér verða tekin tvö dæmi um hvemig skattleg mismunun af þessu Lagi getur birst í augljósu misrétti. Hugsum okkur tvo menn, A og B, sem báðir fjárfesta fyrir 5 milljón- ir króna. A íjárfestir í verðbréfasjóði en B hættir fé sínu í atvinnurekstri með því að kaupa hlutabréf. Eignar- skattlagning er í báðum tilfellum sú sama, svo við getum horft framhjá henni. Á síðasta ári er talið að meðal- raunvextir hlutdeildarskírteina verð- bréfasjóða hafa verið um 12%. Þann- ig fær A 600.000 kr. í skattfrjálsar tekjur. Ef B fengi greiddan 12% arð, þrátt fyrir tvísköttun, fengi hann 445.824 kr. í tekjur eftir skatt, ef fullt tillit er tekið til frádráttar vegna íjárfestinga í atvinnurekstri.1 Ávöxt- un eftir skatt verður því 8,9% hjá B í stað 12% hjá A, sem fjárfesti í hlutdeildarskírteinum verðbréfa- sjóða. Þetta dæmi er hins- vegar fremur óraunsætt, þar sem fyrir- tæki greiða að jafnaði ekki hærri arð en 10% vegna tvísköttunar og þar sem eðlilegt er að dreifa frá- drætti vegna kaupa á hlutafé á lengra tímabil, þegar ávöxtun er reiknuð út. Ef tillit er tekið til þessa, og miðað við að B eigi hluta- bréfin ekki nema í 3 ár, verða tekj- ur eftir skatt 364.128 kr. og ávöxt- un 7,3% í stað 12% hjá A. Ef laga á þetta misrétti, sem brýna nauðsyn ber til ef takast á að örva eiginíjár- myndun í atvinnulífinu, verður það ekki gert nema að gera arð að fullu skattfijálsan eins og vaxtatekjur, eða taka upp skattlagningu vaxta- tekna. Aðeins seinni leiðin samrým- ist því að uppræta það misrétti sem felst í mismunandi skattlagningu launatekna og fjármagnstekna, og næsta dæmi sýnir hvernig getur birst. Hugsum-okkur tvo ellilífeyris- þega, Pétur og Pál, sem báðir hafa sömu tekjur, þ.e. 56.000 kr. á mán- uði, þar af fá báðir 36.000 kr. á mánuði frá lífeyrissjóði. Pétur fær hins vegar 20.000 kr. á mánuði fyrir hlutastarf, en Páll fær 20.000 kr. raunvaxtatekjur á mánuði af t.d. einingarbréfum í verðbréfa- sjóði. Samkvæmt núgildandi regl- um fær Pétur aðeins grannlífeyri, þ.e. 10.599 kr. á mánuði, en Páll fær einnig 9.060 kr. í tekjutrygg- ingu, -þar sem raunvaxtatekjumar teljast ekki með í tekjuviðmiðun- inni. Páll fær því 108.720 kr. meira á ári úr almannatryggingunum heldur en Páll, þótt tekjurnar séu nákvæmlega þærsömu. Þetta dæmi er auðvitað hægt að gera mun hrikalegra, því það skiptir engu máli hve raunvaxtatekjurnar eru miklar, að þær skerða aldrei' tekju- trygginguna. Þannig gæti sá sem hefði 100.000 kr. á mánuði í raun- vaxtatekjur eða 1,2 milljónir á ári, en ekkert annað, fengið grunnlíf- eyri, fulla tekjutiyggingu og heimil- isuppbót, eða nær hálfa milljón á ári úr almannatryggingakerfinu, en hinn sem hefði t.d. aðeins 25.000 kr. á mánuði úr lífeyrissjóði, fengi ekki nema rúm 300 þúsund krónur á ári. Það dæmi sem hér hefur verið nefnt varðandi ellilífeyrinn mætti yfirfæra á allar bótagreiðslur og réttindi sem eru tekjutengd, hvort sem það eru barnabótaauki, vaxta- bætur o.s.frv. Staðreyndin er sú, að það verður aldrei fullt réttlæti í þessum tekjutengingum nema að fulit tillit sé tekið til fjármagns- tekna. Það verður hins vegar ekki gert nema að skattlagning ijár- magnstekna og launatekna verði samræmd. Hvers vegna skattlagning? Rökin fyrir því að taka upp skatt- lagningu raunvaxtatekna einstakl- inga ættu nú að vera að nokkru leyti augljós, en þau era: ■ Réttlæti. Dæmin hér að ofan nægja til að sýna fram á að mikið óréttlæti felst í núverandi tilhögun og tími er kominn til að afnema það. ■ Hagkvæmni. Færa má sterk rök að því að það geti haft óheppileg áhrif til lengri tíma litið, ef tekjur af mismunandi upprana eru skatt- lagðar með misjöfnum hætti. Það Már Guðmundsson „Breytingin jaftigildir því lækkun raunvaxta úr 3,5% í 2,4%, sem er innan þeirra marka sem vextir kunna að breytast af ýmsum öðrum orsökum. Að halda því fram að breyting af þessu tagi leiði til hruns í sparnaði er auðvitað ekkert annað en draugasaga. Hættan er auð- vitað sú að fólk trúi drauga- sögunum. Það verður þó aldrei lengi. Fljótlega áttar fólk sig á því að draugarnir eru ekki til.“ veldur því að einstaklingar og fyrir- tæki taka ákvarðanir sem ráðast að miklu leyti af skattalegu hagræði, en þær þurfa ekki endilega að vera þær sem stuþla best að efnahags- legri velferð. í raun og veru er skatt- frelsi raunvaxtatekna ekkert annað en ákveðið form á niður á niður- greiðslu, þar sem aðrar tekjur eru skattlagðar. Allar tekjur myndast í framleiðslustarfseminni, en þar telst með framleiðslu á opinberri þjónustu. Þessar tekjur fara síðan til einstakl- inganna í formi launa, vaxta, arðs eða leigutekna, eftir því hvað hver og einn hefur lagt fram. í dag eru það aðeins vextirnir sem era skatt- fijálsir. Þetta skattfrelsi veldur því að verðhlutföll vinnuafls, lánsfjár- magns, hlutaíjár og fjármuna verða önnur en þau væra án skattlagning- ar eða með samræmdum skatti. Fyr- ir þessari niðurgreiðslu era engin efnahagsleg eða félagsleg rök. ■ Alþjóðleg samræming. Vaxta- tekjur era víðast hvar skattlagðar eins og aðrar tekjur. ísland er eina aðildarríki (OECD) sem hefur enga skattlagningu á vaxtatekjur einstakl- inga. Víða era þó töluverðar undan- þágur, t.d. varðandi ríkisskuldabréf, bankareikninga eða ákveðnar lágar upphæðir. Yfirleitt era það nafn- vextirnir sem era skattlagðir, þannig að skattlagning raunvaxta getur orð- ið mjög þung, nema að verðbólga sé mjög lítil. Það er hæpið að það muni líðast að ísland verði með allt aðrar reglur í þessum efnum, ef fjármagns- flutningur milli t.d. íslands og Evr- ópulandanna yrðu án takmarkana. Sá misskilningur virðist hafa komið upp í þessu sambandi að umræðan um staðgreiðsluskatta á vaxtatekjur innan EB snúist um hvort skattlegja eigi vaxtatekjur eða ekki. Stað- greiðsluskatturinn snýst um formið á skattlagningu annars vegar og hins vegar er hann skattur á vaxtatekjur íbúða EB sem þeir hafa utan heima- landsins, en í öðrum EB ríkjum. V- Þjóðveijar hafa nýverið lagt slíkan staðgreiðsluskatt niður. Vaxtatekjur eru eftir sem áður skattskyldar í V-Þýskalandi með ákveðnum undan- tekningum. í Ijósi þess sem hér hefur verið sagt, kann það að virðast mjög ein- kennilegt að raunvaxtatekjur ein- staklinga hafa ekki verið skattlagðar fyrir löngu síðan. Fyrir því eru þó ákveðnar _ skiljanlegar sögulegar ástæður. I fyrsta lagi voru vextir hér á iandi lengi vel neikvæðir, nema kannski á einstaka skuldabréfaform- um. Það var því ekki um neinn skatt- stofn að ræða. í öðru lagi getur ver- ið snúið að einangra raunvaxtaþátt- inn í vaxtagreiðslum sem skattstofn. Báðar þessar ástæður heyra nú sög- unni til. Verðtryggingin kom 1979 og raunvextir fóra að hækka veru- lega í framhaldi af því að vaxta- ákvarðanir vora færðar út á markað- inn, fyrst í takmörkuðum mæli 1984 og síðan að fullu 1986. Það var á ýmsan hátt eðlilegt að gefínn væri umþóttunartími skattfrelsis eftir hið langa tímabil neikvæðra raunvaxta. Það umþóttunartímabil er hins vegar orðið óhóflega langt. Verðtryggingin auðveldar ákvörðun skattstofnsins, auk þess sem mikil framþróun hefur orðið á þessu sviði erlendis, sérstak- lega í tengslum við skattaumbæturn- ar í Bandaríkjunum, þegar Ijármála- ráðuneytið bandaríska kynnti hina svokölluðu hlutdeildaraðferð. 2 Áhrif á vexti og sparnað Sú spurning vaknar eðlilega hvaða áhrif skattlagning vaxtatekna ein- staklinga kunni að hafa á vexti og sparnað. Sumir vilja halda því fram að vextir muni hækka verulega, og jafnvel sem skattinum nemur, aðrir spá því að verulega dragi úr sparn- aði. Rétt er að benda á í upphafi, að hvort tveggja getur ekki verið satt. Ef vextirnir hækka sem skattin- um nemur, verða vextirnir eftir skatt óbreyttir og sparnaður breytist ekki. Ef veralega dregur úr sparnaði, þá hlýtur það að stafa af því að vextir hækka nánast ekkert við tilkomu skattlagningarinnar. Sannleikurinn liggur að líkindum þarna á milii, þ.e. að vextir fyrir skatta hækki eitthvað en að vextir eftir skatta lækki eitt- hvað. Áður en fjallað er nánar um þessi atreiði, er hér tekið dæmi, sem gefur lesandanum tilfinningu fyrir stærð- argráðum í þessu sambandi. Rétt er að taka fram að ekki hefur verið „Mannréttmda-“dagur heyrnarlausra eftir Gunnar Salvarsson Við erum ógnarsmá ef litið er á verödina alla og Island aðeins lítill punktur á jarðarkringlunni. Tæpast þjóð miðað við höfðatölu. Engu að síður hefur okkur tekist með viljann og stoltið að vopni að halda hér ,uppi menningarsamfélagi og staðið vörð um það sem okkur er dýrmætast: tunguna. En einmitt vegna smæðar okkar og þeirrar reynslu sem við höfum af yfirgangi stórþjóða ættum við að hafa öðram þjóðum meiri skilning á minnihlutahópum og einkanlega málminnihlutahópum. Veruleikinn sýnir því miður annað. Táknmáli heyrnarlausra hefur hér á landi verið lítill sómi sýndur og hefur fráleitt þann sess eða virðingu sem því ber. Kennsla í táknmáli fyr- ir heyrnalausa nemendur, móður- málskennslan, er skammt á veg kom- in í Heymleysingjaskólanum og menntamálaráðuneytið synjar skól- anum ár eftir ár um stöður til að ráða bót á táknmálskennslunni. Kennarinn minn skilur mig ekki Ég tel mig vita nokkurnveginn hver yrðu viðbrögð foreldra heyrandi barns sem kæmi heim úr skólanum og segði: Hvorki kennarinn minn eða skólastjórinn skilja mig almennilega. Ég skil þá líka illa. Þeir tala lélega íslensku. Engir foreldrar heyrandi barns myndu una þessu. Þeir myndu setja hnefann í borðið. Ráðherrann færi að ókyn-ast í stólnum. Og þeir myndu öragglega færa bamið í annan skóla. í skóla þar sem íslenskan væri höfð í öndvegi, tjáskiptin gengu greiðlega, samræður væra snurðulausar. En foreldrar heyrnarlausra barna? Þeir eiga ekkert val. Heyrnleysingja- skólinn er eini skóli heyrnarlausra. Til lítils að setja hnefann í borðið. Og foreldrarnir vita að það er ekki við kennarana að sakast þó tákn- máiskunnáttan sé ekki eins góð og æskilegt væri, sjálfir hafa þeir árum saman óskað eftir því að fá tækifæri til að læra mál barnsins síns og hafa af því stöðugar áhyggjur að tjá- skiptagjáin verði sífellt stærri. Og geta þeir varist þeirri hugsun:- Hvenær kemur sú stund að ég hætti að skilja barnið mitt? Og barnið mig? í haust gerðist það í fyrsta sinn að Kennaraháskólinn bauð upp á táknmálsnám fyrir kennara að beiðni Heymleysingjaskólans, en „aðeins í þetta eina sinn“ eins og segir í pésa um tilhögun námsins. Og þessu til- boði hafa kennarar Heymleysingja- skólanum tekið feginshendi; ellefu kennarar við skólann eru í þessu námi í allan vetur og það mun ótvír- Gunnar Salvarsson ætt verða til þess að bæta tjáskiptin í skólanum. Foreldrarnir bíða hins vegar enn eftir táknmálsnámi. Skilningur meiri í orði en verki Síðastliðinn sunnudag, 17. sept- ember, var Dagur heyrnarlausra haldinn hátíðlegur um víða veröld. Á þessum degi minna heyrnarlausir á sig og sína sérstöðu í samfélagi sem skilur þá ekki — nema að litlu leyti. Helstu baráttumál heyrnleysingja hafa lítið breyst á síðustu árum. Enn er verið að fara fram á fyrstu rann- sóknir á íslenska táknmálinu, viður- kenningu á táknmáli sem móðurmáli heyrnarlausra, samskiptamiðstöð, betri félagslega aðstöðu með túlka- þjónustu og túlkanámi, textasíma- miðstöð, meiri táknmálsfréttir í sjón- varpi, svo fátt eitt sé nefnt. Skilningurinn hjá stjórnvöldum hefur aukist á síðustu árum og eink- anlega þó á síðustu misserum. Enn er skilningurinn þó meiri í orði en verki. Of margir líta á kröfur sem þessar með þeim augum að hér sé enn einn þrýstihópurinn á ferðinni með gæluverkefni fyrir sig og sína. Því fer fjárri. Baráttumál heyrnarlausra snúast nánast um frumþarfir, mannréttindi. Þau snúast um það sama og ís- lendingar vora að beijast fyrir áður fyrri: að halda í tungu sína, menn- ingu, sögu, sérkenni. Heyrnarlausir berjast líka fyrir réttlæti. Þeir vilja sömu tækifæri og aðrir, jafnrétti til náms og starfs, og greiðan aðgang að upplýsingum í þessu svokallaða upplýsingaþjóðfélagi.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.