Morgunblaðið - 23.10.1988, Blaðsíða 2

MORGÖNBDiÐlÖ,0 Stí fíNUDÁCltFíí' 2áí ÍO<fcTÖBfiK*sÍ@áí&
Aðrar átta dœtur
eigðu svo með mér
að hann og Jón Ólafsson snerust
og hann brást pabba. Eftir það
greri aldrei um heilt milli þeirra
máganna," segir Þórunn. Enn ekki
var óvildinni fyrir að fara milli
móðurömmunnar og föðurömmunn-
ar á heimilinu, sem báðar höfðu
verið giftar sama manninum, Pétri
Havstein amtmanni. Þvert á móti,
segir Þórunn. Sigríður Thordersen
var önnur kona amtmannsins og
sagt að hann hafi sagt við föður
hennar er hann fiutti hana aftur
heim í Viðey, að hann skilaði henni
eftir veturinn eins og hann fékk
hana. Kristjana var þriðja kona
Péturs amtmanns og móðir bama
hans. „Ég var orðin stálpuð þegar
ég vissi um þetta," segir Þómnn.
„Ommu Sigríði og ömmu Kristjönu
kom mjög vel saman og bám um-
hyggju hvor fyrir annarri. Amma
Kristjana sagði: Emð þér viss um
það, fröken Katrín, að það sé nógu
heitt hjá henni frú Sigríði? Þær
þémðust alltaf og kölluðu hvor aðra
frú Thordersen og frú Havstein.
Hvemig líður yður, fm Havstein?
spurði amma Sigríður. Ég varð aldr-
ei vör við að þær sætu saman hvor
inni hjá annarri, en þeim var annt
hvorri um aðra.“
Harkan í stjómmálunum á fyrstu
ráðherraárum Hannesar og aðdrag-
anda þeirra var með ólíkindum,
þegar litið er til baka og því er
Þómnn spurð hvort það hafi ekki
komið niður á heimilinu og þá böm-
unum. Hún kveðst ekki muna eftir
því. Til dæmis skyggði það ekkert
á vináttu þeirra systra og dætra
Kristjáns Jónssonar þótt heimilis-
feðumir deildu. Þó skýst upp úr
henni saga sem oft hafði verið hleg-
ið að. Þegar einhvetjar deilur vom
um áfengismál varð elstu systur
hennar að orði eitthvað á þá leið,
að hún vildi að hún gæti sagt sig
úr stúkunni, svo hún gæti dmkkið
bjór og bölvað honum Skúla Thor-
oddsen! í þessu sambandi minnist
Þómnn þess líka þegar systir henn-
ar kom heim skelfíngu lostin og
sagði: Mamma, mamma, það er
búið að setja hann pabba í fang-
elsi! Þá hafði verið slegið upp_ í
fregnmiða, líklega hjá Isafold: Is-
landsráðherra í fangelsi! Það var
þá danski ráðherrann Alberti og
fyrrverandi íslandsráðherra sem
hafði verið handtekinn. Fyrrverandi
var með svo litlu letri fyrir neðan
að telpan sá það ekki.
Tóku á móti kónginum
Konungskomuna 1907, þegar
Friðrik VIII heimsótti ísland ásamt
öllum ríkisþingmönnum Dana, man
Þómnn, því þær systur vom ásamt
öðmm telpum uppábúnar og
hvítklæddar með stráhatta niðri við
Steinbryggju og stráðu blómum
fyrir fætur konungs þegar hann
gekk upp bryggjuna við hlið Hann-
esar Hafstein.„Adda systir stóð
fremst og afhenti konungi blóm-
vönd og ég man hvað við stríddum
henni af því að í danskri frétt af
atburðinum var sagt að hún hefði
staðið þama „paa sine stolte ben“.
Hún var alltaf hlédræg og feimin
og ég man hvað henni var illa við
þetta," segir Þómnn og hlær dátt.
„Fyrir konungskomuna var fenginn
balletmeistari frá Danmörku til að
kenna stúlkunum vandasama
dansa, Lancé og Fran?aise, fyrir
veisluna miklu í Miðbæjarskólanum,
en við vomm auðvitað of ungar til
að vera þar. Talað var um að kóng-
urinn hefði orðið svo hrifínn af
Bertu Johannessen að hann dansaði
mikið við hana. Hann bjó í Mennta-
skólanum, en J.C. Christensen for-
sætisráðherra gisti hjá okkur. Ég
man að hann var eins og sveitamað-
ur, hafði það fyrir sið að nudda
lærið á sér. Við stelpumar tókum
auðvitað eftir því. Svo vomm við
aftur mættar stelpumar, í matrósa-
kjólum og með stráhatta, við veit-
ingahúsið Norðurpólinn fyrir innan
bæ til að fagna kónginum þegar
þeir komu ríðandi úr austurferðinni
til Gullfoss og Geysis."
Annar stór atburður á þessum
ámm var símamálið, sem deilt var
um af hörku, þegar bændur komu
ríðandi í bæinn til að mótmæla
símanum, sem Hannes Hafstein
hafði samið um og átti að fara að
leggja.„Okkur þótti þetta bara
spennandi. Ég var auðvitað á Aust-
urvelli þegar hersingin kom ríðandi
og ógurleg læti í körlunum," segir
Þómnn þegar hún er spurð um
þennan atburð.
Þómnn minnist góðra æskuára.
1907 lét Hannes reisa ráðherrabú-
staðinn við Tjamargötu, fékk
norskt hús frá hvalveiðistöð Ellef-
sens í Önundarfirði og flutti viðina
suður. Fluttu þau hjónin þangað
Systurnar, dætur Hannesar og Ragnheiðar Hafstein, talið frá hægri: Ástríður, Þórunn, Sigríður, Sofía,
Elín og Ragnheiður. Af börnum þeirra vantar á myndina yngstu bömin, Kristjönu og Sigurð.
með sína stóm fjölskyldu. „Þar vom
herbergin út frá ganginum í röð á
efri hæðinni. Yngstu systumar, Ellí
og Haidí, vom hjá ömmu Sigríði
innst og svo við hinar í herbergjun-
um út eftir ganginum. En þegar
pabbi hætti að vera ráðherra í það
sinn 1909 seldi hann landssjóði
húsið og reisti hús beint á móti við
Tjömina, Tjarnargötu 33, sem hann
svo aftur seldi 1912, er hann varð
aftur ráðherra og við fluttum í ráð-
herrabústaðinn. Svo við vomm lengi
á þessum slóðum. Þau ár var ég í
menntaskólanum, byrjaði 1909 og
varð stúdent 1915. Og nú er ég
orðin elsti stúdent landsins, allir
samstúdentamir og þeir sem vom
á undan mér fallnir frá. Við vomm
átta stelpur í bekknum, höfðu aldr-
ei verið fleiri. Besta vinkona mín
þá og síðar var Áslaug Zoega, sem
giftist Hallgrími Benediktssyni. Svo
var Ásta Jónsdóttir, síðar sendi-
herrafrú og gift Bjama frá Reykj-
um, þá Ingibjörg Guðmundsdóttir,
sem giftist Þotyaldi Ámasyni bæj-
argjaldkera, Ólafía Einarsdóttir,
sem giftist Pétri Lárassyni, skrif-
stofustjóra Alþingis, þá Friðrika
Halldórsdóttir ritari sem fór til
Danmerkur og svo Katrín Thor-
oddsen læknir, dóttir Skúla, sem
seinna varð heimilislæknir hjá okk-
ur.
„Þetta vom mjög skemmtileg ár.
Mamma lét okkur stelpumar alltaf
hafa ball heima einu sinni á ári,
meðan hún lifði, þar sem boðið var
unglingum. Og svo vom skólaböllin.
Ég get ekki hugsað mér elskulegri
móður en móður mína. Meðan hún
var á lífi var eðlilegt að leita alltaf
til hennar. Ég man að nokkm eftir
að hún dó þurfti að biðja um leyfí
til að fara á ball og ég var send til
pabba. Hann sagði að ekki þýddi
annað en veita leyfíð, því „betra
er að passa 100 flær á hörðu skinni
en píkur tvær á palli inni“.
Hestamaður og prílari
„Pabbi og mamma áttu alltaf
góða hesta og ég man að við eldri
stelpumar fómm 3-4 sinnum með
þeim í útreiðartúr austur fyrir Fjall.
Þá var gist á Kolviðarhóli eða Kára-
stöðum. Pabbi var mikill hestamað-
ur og fór vel með hestana sína.
Hann lét Glæsi sinn aldrei bera sig
upp Kambana, sagðist vera of
þungur til að leggja það á hann.
Hann varð þó að gera það þegar
hann 1907 reið þar upp við hliðina
á kónginum. Auðvitað fór hann allt
á hestum þegar hann var sýslumað-
ur á ísafírði. Einhverju sinni var
þar fjósamaður, sem átti að sækja
hestana en fann þá ekki. Pabbi fór
Sigríður og Geir Thorsteinsson, Sofía og Haukur
Tog Ragnar Kvaran og Ástríðurög Þórarinii Kristjánsson.
þá með honum og benti honum á
hestana og fjósamanninum varð að
orði: Engum er alls vamað, Hannes
minn! Pabba þótti gaman að segja
þessa sögu. Uppáhaldshestur
mömmu hét Gmndtvig. Hann er
heygður á blettinum við Stjómar-
ráðshúsið, eftir því sem ég best
veit. Mamma reið alltaf í sveifar-
lausum söðli og sat hestinn vel. Ég
man að meðan pabbi var banka-
stjóri á áranum 1909-12, fóm þau
norður til Akureyrar og við Sim'
fómm á eftir þeim. Þá ferðuðumst
við um á hestum, fóram m.a. á
æskuslóðir Jónasar Hallgrímssonar
í Öxnadal og að Hraunsvatni. Það
var ógurlega gaman. Þá lét pabbi
mig fara að ríða í hnakk. Sagðist
ekki þola að láta mig snatta í kring
um sig í söðli. Þá gerðist það á
Akureyri að ég hrökk fram af hest-
inum. Kona ein ætlaði að hlaupa
til og hjálpa mér, en þegar hún sá
að ég reið í hnakk varð hún svo
móðguð að hún hætti við hjálpina.
Það var gaman að vera á ferðalagi
með pabba. Hann var svo hress.
Hann var góður sundmaður, sem
bjargaði honum þegar Englending-
ar ætluðu að drekkja honum á
Dýrafírði. Og hann var alltaf að
prfla. Stelpumar Ellí og Heidí fóm
skömmu eftir að mamma dó með
honum til Þingvalla og urðu dauð-
hræddar um hann, því hann fór að
príla upp klettana hjá Öxarárfossi
í Almannagjá."
Skömmu eftir að móðir hennar
dó sumarið 1913 fór Þómnn til
Skotlands. Var send þangað til að
læra ensku. „Ekki varð nú mikið
úr því. Eiginmaður frænku minnar
MacKinna átti að fara í göngu með
mér á hveijum degi og tala við mig
ensku. Honum þótti góður sopinn,
en fékk ekki að drekka heima, svo
hann notaði tækifærið til að fara á
knæpu og fá sér einn, en ég varð
að vappa fyrir utan á meðan. Við
Dagný dóttir þeirra töluðum saman
dönsku. Mér gekk illa að komast
heim, því stríðið var skollið á. Loks
fékk ég far með hrossaskipi frá
Sölner, sem átti að fara til Seyðis-
fjarðar. Pabbi var búinn að harð-
banna mér það, en við sigldum inn-
an skerjagarðsins í Noregi og allt
gekk vel.
Pabbi var óskaplega niðurdreg-
inn eftir að hann missti mömmu.
Hann hélt hálfan daginn til við leið-
ið hennar uppi í kirkjugarði. Það
var alveg hræðilegt. Og hann hélt
áfram að fara daglega að leiðinu
hennar þar til hann veiktist. Hann
fékk fyrst vægt slag 1914, árið
eftir að mamma dó. Eftir það leit-
aði hann sér huggunar í ljóðagerð.
Hann hafði ekkert fengist við það
svo lengi. Og ég held að hann hafi
ekkert fmmort eftir þetta nema
ljóðin um hana, fyrir utan þýðingar
á ljóðum annarra skálda. Svo við
systumar urðum aldrei mikið varar
við ljóðskáldið. Ég man bara að
hann var einhveiju sinni að gera
að gamni sínu við rhömmú þegar