Morgunblaðið - 19.11.1983, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. NÓVEMBER 1983
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir BERNARD GWERTZMAN
Landgönguliðar á leið til Grenada á fyrstu dögum innrásarinnar
„Fyrir tveimur áratugum
var aðeins ein Kúba
í Rómönsku Ameríku“
NIKOLAI V. Ogarkov, marskálkur, yfirmaður sovézka herafians, sagði
starfsbróður sínum frá Grenada á fundi þeirra í Moskvu í marz sl. og að
„fyrir tveimur áratugum hafi aðeins ein Kúba verið í Rómönsku Amer-
íku, en nú hafi bætzt við Nicaragua, Grenada og alvarlegt stríð á sér stað
í Nicaragua“.
essa tilvitnun er að finna á
ljósriti af minnispunktum,
sem skrifaðir hafa verið á bréfs-
efni sendiráðs Grenada í
Moskvu. Skjalið var eitt þeirra
skjala, sem upptaek voru gerð í
innrásinni á Grenada, og utan-
ríkisráðuneytið í -Washington
birti í vikunni. Að þessu sinni
var 21 skjal birt, nokkur voru
birt 4. nóvember, og þúsundir
skjala eru enn í úrvinnslu í ráðu-
neytinu og bíða birtingar.
Samkvæmt minnisblaðinu um
samtal Ogarkovs við Einsteifl
Louison, majór, yfirmann her-
aflans á Grenada, sagði mar-
skálkurinn að enda þótt hann
væri fullviss um að Bandaríkja-
menn fengju ekki snúið við
þróuninni í þeirra heimshluta
skyldu Grenadabúar „ávallt
sýna fyllstu árvekni" gagnvart
hugsanlegri árás þeirra.
„Hvað snertir alþjóðamál,"
sagði Ogarkov, „að Bandaríkja-
menn myndu nú og í allri fram-
tíð reyna að sporna við öllum
umbótum og framförum í öllum
heimshornum," segir á minnis-
blaðinu, sem unnið var af Bern-
ard Bourne, ráðunaut í sendiráð-
inu í Moskvu.
„Marskálkurinn sagði sem
fyrr segir að fyrir rúmum tveim-
ur áratugum hefði aðeins verið
ein Kúba í Rómönsku Ameríku,
en í dag væru þar Nicaragua,
Grenada og alvarlegt stríð ætti
sér stað í E1 Salvador." Sovézki
marskálkurinn lagði í því sam-
bandi áherzlu á að bandaríska
heimsvaldastefnan mundi reyna
að sporna við framförum, en
ekkert útlit væri þó fyrir að
þeim tækist að snúa við þróun-
inni.“
Ekki er sagt hvort Ogarkov,
sem er fyrsti varavarnarmála-
ráðherra, hafi heitið frekari
hernaðarstuðningi við Grenada í
samtalinu. í skjölum sem áður
voru birt var að finna samninga
um hernaðaraðstoð sem yfirvöld
á Grenada höfðu gert við Sovét-
ríkin, Kúbu og Norður-Kóreu.
Louison, samkvæmt minnis-
blaðinu, dvaldist í Sovétríkjun-
um til að kynna sér hernaðarmál
við sovézkan herskóla. Segir í
minnisblaðinu að fundur hans og
Ogarkovs hafi farið fram í anda
mikillar hlýju, vináttu, og lát-
leysis. „Lauk fundinum með því
að menn föðmuðust hlýlega og
þéttingsfast," segir þar.
Rauði þráðurinn í skjölunum,
sem birt voru að þessu sinni, er
áköf iöngun stjórnar Maurice
Bishop forsætisráðherra að
styrkja hernaðarleg, efnahags-
leg og pólitísk venzl við ríki
kommúnista. Bishop var settur
af um miðjan október og ráðinn
af dögum nokkrum dögum síðar,
en aftaka hans varð kveikjan að
því að Bandaríkin fóru að fyrir-
mælum nokkurra Karíba hafs-
ríkja og gengu á land á Grenada
25. október.
Eitt skjalanna, sem vandlega
er merkt sem „eyndarmál", er
ágrip af ákvörðnum, sem teknar
voru í Havana 29. júní sl. Þar er
því lýst að Kommúnistaflokkur
Kúbu og stjórnarflokkurinn í
Grenada aðhyllist sömu isma og
myndu leitast við að samræma
aðgerðir sínar. Kúbumenn heita
þar aðstoð við að þjálfa tækni-
menn og aðra sérfræðinga í gerð
áróðursspjalda og veggmynda,
til að stjórna hljómburðartækj-
um á útifundum, í ljósmyndun, í
teiknimyndagerð fyrir dagblöð
og í andkirkjulegum áróðri.
í skjölum stjórnarflokksins á
Grenada, sem fjalla um ástandið
á eynni, koma í ljós talsverðar
áhyggjur vegna hins pólitíska
andrúmslofts á eynni og vegna
ástandsins í efnahagsmálum.
Þessi uggur kom einnig fram í
skjölum sem áður hafa verið
birt.
Af einu skjalanna, sem birt
var á mánudag, verður það ráðið
að stjórnvöld á Grenada hafi
lagt hart að Sovétmönnum í vor
að veita eynni hernaðar- og
efnahagsaðstoð. Sendiherra Sov-
étríkjanna á Grenada skýrði
Bishop 24. maí sl. frá áætlun um
að senda 3.000 einkennisklæðn-
aði, 2.000 skóflur, tvö strand-
gæzluskip auk olíu og matvæla,
til Grenada.
Sovétmenn féllust einnig á að
selja Grenadamönnum 40 jeppa,
50 vörubíla og fimm slökkvibíla
1983 og ’84, þar sem 15% and-
virðisins yrðu greidd ári eftir af-
hendingu og afgangurinn á 10
árum með 4% vöxtum.
Sendiherrann skýrði einnig
frá við sama tækifæri, að sam-
kvæmt samkomulagi um hernað-
araðstoð, yrðu Kúbu sendir
varahlutir að andvirði 130 þús-
und dollara, sem ætlaðir væru til
notkunar á Grenada. Ræddu
sendiherrann og Bishop um
möguleika á einum farmi her-
gagna beint til Grenada.
Loks kemur fram að Bishop
hafi beðið sendiherrann um að
Sovétmenn gæfu Grenada 20
þúsund lestir af áburði á næstu
fimm árum. Sendiherrann hafi.
þá svarað að „áburður væri eina
varan sem Rússar gæfu ekki“.
Að skjölunum frátöldum er
það að segja af ástandinu á
Grenada að líf er þar óðum að
færast í eðlilegt horf. Bráða-
birgðastjórnin vinnur að úrlausn
aðsteðjandi efnahagsörðugleika
með aðstoð sérfræðinga banda-
rískrar þróunarstofnunar. Ungir
menn hafa kastað frá sér byss-
um og fengið vinnu við endur-
reisnarstörf. Ennþá svífa þó
bandarískar herþyrlur yfir hæð-
óttu landslaginu f leit að örfáum
skæruliðum, sem enn hafa ekki
gefizt upp.
Bernard Gwertzman er hlaflamad-
iir hjá New York Times.
Akureyrarpistill
Guðmundur Heiðar Frímannsson
Blátt áfram
Skáldastéttin á Akureyri er
ekki fjölmenn, en hún er merk
engu að síður. Henni hefur bætzt
liðsauki nú í haust. Tveir ungir
höfundar hafa komið fram á
sjónarsviðið. Um annan þeirra
ætla ég að fjalla í dag. Hann
heitir Jóhann árelíuz. Fyrir
nokkru gaf hann út ljóðabók,
sem nefnist blátt áfram og hefur
að geyma tæplega fimmtíu ljóð.
Heiti bókarinnar er eins og
margt annað í henni margrætt.
Hún er blá að utan og leitazt er
við að hafa ljóðin einföld og
skýr. Þessi ljóð fara ekki að hin-
um hefðbundnu bragreglum.
Halldór Blöndal myndi, til dæm-
is, ekki hleypa þeim í Vísnaleik
sinn. En þau eru merkileg engu
að síður. Af nafninu má ráða að
ljóðin eigi að vera ljós og einföld,
en ég hygg, að ýmislegt komi í
veg fyrir að hinn almenni les-
andi geti haft af þeim gagn og
ánægju. Um sumt eru efnistökin
svo persónuleg og efnið svo
bundið sérstökum stað og tíma,
að ekki er ævinlega mögulegt að
henda reiður á, hvert verið er að
fara. En það er ómaksins vert að
reyna það.
„Skáldin fást við að líkja eftir
mönnum í virku lífi, og því hlýt-
ur þar að vera annaðhvort um
menn af betra eða verra tagi að
ræða, en siðferðilega eru menn
einatt flokkaðir svo, enda eru
þeir ýmist vel eða illa innrætt-
ir.“ Svo segir Aristóteles í
Skáldskaparfræði sinni. Það er
einn þráður í þessari ljóðabók, ef
taka má svo til orða. Það er
varðveizla augnabliksins. Þeir,
sem lýst er, eru ýmist góðir eða
slæmir eftir atvikum. Gæði
kvæðanna ráðast hins vegar af
öðru en verðleikum þeirra, sem
lýst er. Síðasta ljóð bókarinnar
hljóðar svo:
ég vil skrifa þér skýin þjóta fram hjá!
myndin af mér flýtur í burtu með baft-
[vatninu ...
vinur minn sólin er svo hátt á lofti aft ég
[eygi
hvorki vega- né vandamál. timinn rennur
[háll
eins og áll gegnum fingur mér og það þolir
[hann
enginn til lengdar. nú gildir framar öðru að
gripa augnablikift og greypa órætt í sinnift og
minnið: andráin er!
blátt áfram tfu árum siftar ...
Þessi vilji til að fá tímann til
að stöðvast, gera hverfulleikann
stöðugan, er efniseinkenni á
flestum eða öllum ljóðum bókar-
innar og er augljóst af þessu síð-
asta ljóði hennar. Höfundurinn
segir mér að rauði þráðurinn sé
að „grípa augnablikið" og til-
brigði við þetta stef megi finna í
hverju einasta ljóði bókarinnar,
ef vel er að gáð. „Þess vegna
þótti mér fara vel á því að enda
bókina á Ijóði, sem er módel ’82
og heitir ég skrifa þér og getur
vel verið samantekt þessa
þankagangs," segir hann.
Ga(6ar
Fíiadeti'V-^ bet WuKtia
A9. oove^ 7.00y
JSX**'*
rílADELTfA
FORIAG