Morgunblaðið - 10.08.1975, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. AGUST 1975
Halldór E. Sigurðsson landbúnaðarráðherra;
Ábúðarleiga á Homi í Skorradal
Sannleiksást og réttlætiskennd Ólafs Hannibalssonar
1 Skorradal er jörð ein lítil, sem
Horn heitir og stendur undir
Skarðsheiðinni í skugganum af
Skessuhorninu. Jörð þessi hefur
ekki verið tclin til kostajarða þar
í sveit og er það ekki. Það er því
nokkuð óvænt, þegar það hefur
skeð, sem nú hefur átt sér stað, að
deilur hafa risið út af ráðstöfun á
þessari jörð, sem þar að auki er í
því ástandi, að ekki er búandi á
nema umbætur séu þar gerðar.
Hvað yrði þá ef um kostajörð væri
að ræða?
Tún þessarar jarðar mun vera
um 3 ha, allt óslétt og í órækt.
Túngirðingin er að mestu ónýt,
útihús sum hrunin, en önnur ekki
nothæf þó að þau standi uppi.
Ibúðarhúsið er skást, það er þó
það lítið og svo illa farið að telja
verður það óhæft til íbúðar að
vetri nema með stórfelldum lag-
færingum, sem alls ekki eru for-
svaranlegar vegna þess hve
steypan er léleg í húsinu. Vatns-
lögn hússins er biluð, en rafmagn
er í því.
UPPHAFMALSINS
Það var hinn 8. janúar s.I., að til
mín kom í landbúnaðarráðuneyt-
ið Ingólfur Hauksson, sonur
Hauks á Horni, er þá var fyrir
stuttu látinn, til þess að ræða við
mig um framtið þessarar jarðar.
Ingólfur er mér að góðu kunnur,
hann átti heima i Borgarnesi um
nokkurra ára skeið og höfðum við
þar góð samskipti. Það sem Ing-
ólfur hafði til málanna að leggja
var tvennt. I fyrsta Iagi, að hann
fengi ábúð á jörðinni Horni í
Skorradal eftir föður sinu en þó
með þeim hætti, að hann að sjálf-
sögðu gæti ekki farið að setjast
þar að, því það væru engir mögu-
leikar til þess að búa í húsinu
eins og það væri nú eða lifa af
jörðinni eins og ástand hennar
væri. Hins vegar mundi hann geta
komizt af með þetta með þeim
hætti að Þorvaldur Jónsson á
Skeljabrekku, sem reynzt hefði
föður hans Hauki, sérstaklega vel
siðustu árin, fengi jörðina til af-
nota og sæi um að nytja hana. Hin
leiðin sem Ingólfur kom með í
þessu samtali við mig var sú, að
Þorvaldi yrði leigð jörðin, en Ing-
ólfur fengi hinsvegar aðstöðu til
þess að koma sér upp sumar-
bústað að Horni, svo hann gæti
dvalið þar, þegar hann hefði löng-
un til.
Ég tók þessu máli hans vel, en
taldi réttara að Þorvaldur yrði sá
sem fengi jörðina á leigu. M.a.
miðaði ég þá við það að Þorvaldur
sem er ógiftur, gæti haft aðstöðu
heiman frá sér til þess að sinna
þeim umbótum, sem sinna þyrfti
á jörðinni, áður en til þess kæmi
að hægt yrði að hefja búskap þar.
Þorvaldur er 21 árs gamall
maður, búfræðingur frá Hvann-
eyri, og er nú við nám í bifvéla-
vikjun í næstu sveit, en gæti með
dugnaði sínum og aðstoð fjöl-
skyldu sinnar komið jörðinni í
það horf, að hann gæti síðar flutt
á hana, þegar búið væri að rækta
þar og reisa þau hús, sem reisa
þyrfti, sem eru reyndar öll hús
jarðarinnar, svo að hægt væri að
hefja þar búskap. Að minni
hyggju er ekki loku fyrir það
skotið, að hægt sé að koma upp
dágóðu búi á Horni, þegar ræktun
hefur farið þar fram með þeim
hætti sem mögulegt er, og hús
byggð.
Ljóst var, að þeir Þorvaldur og
Ingólfur gátu sinnt málum sam-
eiginlega þar sem Þorvaldur var,
eins og áður var fram tekið að
læra bifvélavirkjun, en Ingólfur
er bifreiðastjóri og keyrir vörubíl
hér í Reykjavík. Hann á hins
vegar fjölskyldu svo óhugsandi
var að gera honum að skyldu að
flytja vestur að Horni við þær
aðstæður sem þar eru nú. Og
honum var á engan hátt greiði
gerður með því að gera slíkar
kröfur til hans og heldur ekki for
svaranlegt. En með samstarfi
þessara tveggja manna átti að
vera hægt, ef þeir óskuðu, að þeir
kæmu sér upp viðgerðaaðstöðu
fyrir vélar og bíla í framtíðinni,
eftir að búið væri að koma málum
þannig fyrir á Horni, sem ég hef
áður lýst, að nauðsyn bæri til.
Ingólfur sagði mér í lok áður-
greinds samtals, að hann myndi
fara upp I Skorradal á næstunni
og hafa sfðan samband við mig
eftir þá ferð.
BRÉFASKRIFTIR
SKORRDÆLA.
Það gerðist hins vegar næst i
þessu máli, að þrátt fyrir það að
Ingólfur hefði gert ráð fyrir því
að hitta mig í ráðuneytinu eftir
ferð sína upp i Skorradal, þá
dróst það lengur en ég hugði.
Hins vegar barst bréf til ráðu-
neytisstjórans í landbúnaðarráðu-
neytinu, dags. 2. febrúar þessa árs
að Grund í Skorradal, undirskrif-
að af oddvitanum, Davíð Péturs-
syni, þar sem tilkynnt er að Ing-
ólfur Hauksson hafi sótt þangað
um jörðina Horn til ábúðar. Odd-
vitinn tekur fram í bréfi sínu, að
jörðin sé ekki fýsileg til
búskapar, byggingar allar mjög
lélegar og ræktun engin, ekkert
af túninu sé véltækt og girðingar
allar ónýtar. Ennfremur tekur
hann fram, að hann telji litlar
líkur til þess, að fleiri en Ingólfur
Hauksson hafi áhuga á því að
sækja um jörð þessa. Áður en
þetta bréf barst, hafði hins vegar
borizt umsókn til landbúnaðar-
ráðuneytisins frá Þorvaldi Jóns-
syni á Skeljabrekku eins og
Ingólfur hafði tjáð mér i sam-
tali okkar að hann gerði ráð
fyrir að yrði. Það lá því fyrir,
þegar bréf oddvitans i Skorra-
dalshreppi barst ráðuneytinu að
þessi ótti hans var ástæðulaus.
Hins vegar hef ég áður lýst að-
stæðum til búskapar að Horni og
geri það ekki frekar. Ekki lá
annað fyrir ráðuneytinu en að
taka ákvörðun um það, hvor
skyldi hljóta, eins og venja er,
þegar fleiri en einn sækja um
sama hlut, en það var þó gert með
þeim hætti, að Ingólfi Haukssyni
var tryggt að fá það ríflegt land á
Horni, að hann gæti komið sér þar
vel fyrir með sumarbústað, eða ef
hann vildi frekar, að hefja þar
atvinnurekstur við bíla- og véla-
viðgerðir og sinna honum sameig-
inlega með Þorvaldi Jónssyni, ef
hann óskaði þess. Ingólfur athug-
aði svo i samráði við ráðuneytis-
stjórann í landbúnaðarráðuneyt-
inu hvaða svæði I Hornslandi það
væri, sem hann helzt kysi sér.
Samband var haft við Þorvald
Jónsson á Skeljabrekku um það,
hvort samkomulag næðist við
hann um að láta þetta svæði af
hendi til Ingólfs, en við undir-
skrift ábúðarbréfs samþykkti
hann, að Ingólfur fengi land til
sumarbústaðar. Það tókst að
sameina vilja þeirra beggja um
það land, sem Ingólfur kaus sér
til handa. Þegar það mál var und-
irbúið í ráðuneytinu taldi Ingólf-
ur, að hann þyrfti áður en hann
gengi frá því, að hafa samband
við ráðamenn I Skorradal til þess
að segja þeim hvernig málin
stæðu, og hafa samráð við þá um
ákvörðun sína i þessu máli. Eftir
að það samráð var haft, taldi Ing-
ölfur sé ekki fært að ganga frá
þessum samningi. Hann liggur
því óafgreiddur í ráðuneytinu, en
er til afgreiðslu fyrir Ingólf ef
hann óskar þess.
Eins og áður hefur verið fram
tekið var á þessum tíma búið að
senda til landbúnaðarráðuneytis-
ins mótmælaskjal frá flestum
íbúum Skorradalshrepps. I þeim
mótmælum var þess krafizt, að
ábúðarbréf til handa Þorvaldi
Jónssyni á Skeljabrekku yrði gert
ógilt, Hins vegar var þess jafn-
framt krafizt, að hreppsnefnd
Skorradalshrepps en ekki ráðu-
neytið fengi að ráðstafa jörðinni á
þann veg, sem þeir æsktu. Ég ætla
ekki að ræða um þetta undir-
skriftaskjal. Þess háttar undir-
skriftaskjöl eru margkunn, og
kannski ekki alltaf gerð með þeim
hætti, að þeir sem undirskrifa
þau myndu sérstaklega óska þess
síðar að hafa gert það. Um
siðferðisvottorð mér til handa í
þessu undirskriftaskjali ætla ég
ekki að ræða hér.
Halldór E. Sigurðsson.
Nokkru eftir að skjal þetta
barst hringdi einn hrepps-
nefndarmanna úr Skorradals-
hreppi heim til mfn, en ég var þá
ekki kominn heim að kvöldi.
Hann hringdi svo morgunin eftir
og spurði þá um áhrif undir-
skriftaskjalsins. Tjáði ég honum
að þessar undirskriftir myndu
ekki hafa nein áhrif á aðgerðir
mínar í máli þessu, og það út af
fyrir sig væri útrætt af minni
hálfu. Jafnframt lét ég þess getið
að ég væri reiðubúinn að ræða við
þá Skorrdæli, sem við mig vildu
ræða, um mál almennt, en hins
vegar neyddi ég ekki neinn til að
ræða við mig um eitt eða neitt.
Ég varð var við það, að oddviti
Skorradalshrepps kom ásamt
bróður sínum til ráðuneytis-
stjórans, en átti ekkert erindi við
mig og er ekkert um það að segja,
það er hans ályktun og ákvörðun
en ekki mfn. Hins vegar er mér
ekki kunnugt um, að samtöl okkar
á milli hafi verið neinum
erfiðleikum háð.
I bréfi sem mér barst frá
hreppsnefnd Skorradalshrepps,
en það er það eina sem mér hefur
verið sent af þeirra hálfu og ritað
30. aprfl með hæfilegum útlegg-
ingum þeirra á eðli málsins, er þó
einn þáttur sem gleður mig stór-
um. Þar segir orðrétt: ,,Þá viljum
við minna yður á, herra ráðherra,
að aðgerðir yðar f þessu máli
teljum við á engan hátt í sam-
ræmi við frumvarp það um jarða-
lög, sem þér mæltuð fyrir á
síðasta þingi. Gæti svo farið, að
einmitt þetta Ilornsmál, þ.e. af-
skipti yðar, gæti orðið þingmönn-
um til nokkurrar leiðbeiningar
við endanlega afgreiðslu jarða-
lagafrumvarpsins." Ég tek und-
ir það, að ef þetta Hornsmál yrði
til þess að greiða götu jarðalaga-
frumvarpsins, eins og fram
kemur í bréfi hreppsnefndar
Skorradalshrepps, þá væri
sannarlega vel farið. Og ekki
orkar það tvímælis, að gildi þess
frumvarps er mikils virði fyrir
íslenzkan landbúnað og fslenzkan
ábúðarrétt. En hitt er skoðun
mfn, að það mun ekki og á ekki að
verða til þess að koma í veg fyrir
það að efnilegir ungir menn eins
og Þorvaldur Jónsson á Skelja-
brekku fái land til ábúðar. Enda
held ég að sú verði raunin á, að
þeir Skorrdælir verði fullsæmdir
af slikum bónda, sem ég vona að
Þorvaldur Jónsson eigi eftir að
verða.
Síðasti þáttur þeirra Skorrdæla
er svo bréf þeirra til ráðuneytis-
stjórans 30. júní s.l., þar sem þeir
tilkynna, að þeir muni hef ja máls-
sókn til að koma í veg fyrir ábúð
Þorvaldar á Horni. Sannar fréttir
hefi ég af því, að Þorvaldur hafi
flutt heimilisfang sitt að Horni
eins og alltaf var um talað, og
einnig það að hann er byrjaður að
gera umbætur á jörðinni, bæði á
girðingum og með jarðabótum, en
allir hljóta að sjá að ekki er hægt
að krefjast þess, hvorki af Þor-
valdi né öðrum, að hann setjist að
á Horni eins og ástand jarðar-
innar er nú.
Ég get fúslega fallizt á að heppi-
legra hefði verið að taka inn í
byggingabréfið ákvæði f þessa átt
svo ekkert færi milli mála, og
Þorvaldi þannig gefinn ákveðinn
frestur til að setjast að á jörðinni,
og sá frestur ákveðinn með hlið-
sjón af námi hans og eðlilegum
hraða uppbýggingar á jörðinni.
Fordæmi er fyrir því að svo hafi
verið gert, þegar aðstæður hafa
gert slíkt nauðsynlegt, eins og hér
bar til.
Það má vel vera, að forráða-
menn Skorradalshrepps sjái
ástæðu til þess að beita öllum
þeim brögðum, sem tiltæk eru að
þeirra dómi og þeir kunna skil á,
til að koma Þorvaldi í burt sem
ábúanda Horns, þeir um það. Af
minni hendi verður þeirri ákvörð-
un ekki breytt, að hann geti notið
þeirrar jarðar, sem hann hefur nú
tekið á leigu í Skorradal.
Um afstöðu Ingólfs til að setjast
að á jörðinni er þetta tekið fram f
umsókn hans frá 29/1 ’75 til
Davíðs oddvita: „Jörðin Horn er
svo sem þér er kunnugt, svo lítil,
að óhugsandi er að stunda þar
nútfmabúskap er nægi til að fram-
fleyta fjölskyldu, en hins vegar
hef ég fullan hug á að reka þar
fjárbú, sem aukagrein, er ég hef
húsað jörðina svo upp, að þar
megi setjast að.
Þess vegna fer ég með bréfi
þessu fram á að fá jörðina til
ábúðar frá næstu fardögum með
öllum þeim gögnum og gæðum,
sem henni hafa jafnan fylgt.“
LAGASKÝRINGAR
HREPPSNEFNDAR
Ég mun ekki fara f þessari
grein minni út í lagaskýringar
hreppsnefndar, en get þó ekki
stillt mig um að vekja athygli á
einni þeirra.
I bréfi hreppsnefndarinnar frá
30. apríl s.l. er að því fundið, að
leigugjald jarðarinnar hafi f
byggingabréfi verði miðað við 540
1 mjólkur f stað 3% af fasteigna-
matsverði, sem hún telur að hefði
átt að vera, sbr. 35. gr. 1.
102/1962. Er vísað til þessarar
lagagreinar f upphafi lengri laga-
tilvísunar, sem hreppsnefndin
ýmist fullyrðir eða gefur í skyn,
að ég hafi sniðgengið til þess að
hygla Þorvaldi Jónssyni með
hverju því móti, sem kostur væri.
En hér skýtur verulega
skökku við og ekki sést fyrir í
ákafanum. Fasteignamat jarðar-
innar er afar lágt, og með þvf að
miða leigugjald við 3% af fast-
eignamati hennar sem hrepps-
nefndin telur að hefði átt að gera,
yrði leigugjaldið sáralítið eða
innan við 4 þús. kr. Með því að
nota aðra viðmiðun, svo sem oft
er gert, er unnt á ákveða leigu-
gjald, sem er í meira samræmi við
það það sem eðlilegt má teljast,
þegar höfð er f huga almenn
þróun verðlagsmála síðustu ára-
tugi. Sú leið var reyndar valin við
ákvörðun leigugjaldsins, þannig
að Þorvaldur Jónsson greiðir f
raun mun hærra leigugjald
heldur en unnt hefði verið að
ákveða skv. skoðun hrepps-
nefndarinnar. Með hliðsjón af
þessu væri eðliiegt að skilja
aðfinnslur hreppsnefndarinnar
þannig, að hún bæri hag Þor-
valdar sérstakega fyrir brjósti og
væri þvf andvíg, að Ieigugjöldin
hefðu verið ákveðin svo há sem
raun varð á. Skýringin er þó vit-
anlega allt önnur. Tilvísunin á 35.
gr. 1. 102/1962, sem engrar skýr-
ingar fylgdu, átti augljóslega að
renna stoðum undir fullyrðingar
um þann vilja minn að gera hlut
Þorvaldar sem beztan f hvfvetna.
Hræddur er ég þvf um að
aðfinnslur um Ieigu jarðarinnar
með tilheyrandi lagatilvitnunum
verði ekki til að styðja mál
hreppsnefndarinnar, eins og til
stóð heldur þveröfugt.
ÖLAFS ÞATTUR
HANNIBALSSONAR.
Eitt af þvi sem gerir lifið oft
skemmtilegt er, þegar það kemur
manni á óvart. Og það kom mér
sannarlega á óvart þegar Ölafur
Hannibalsson óð fram á ritvöllinn
um ábúðarleiguna að Horni, með
ekki minni fyrirferð en hann
gerði í Morgunblaðinu 1. ágúst s.l.
Þar leggur hann undir sig heila
opnu.
Ölafur virðist, ef ráða má af
fyrirsögninni, telja sig geta gefið
ráð um framkvæmd „byggða-
stefnunnar”, en hins vegar geti
Halldór E. aðstoðað við að leggja i
eyði heil sólkerfi. Minna má nú
gagn gera.
Nú skulum við láta það gott
heita, að Ó.H. vaði fram á ritvöll-
inn með þeim gassagangi sem
hann gerir, með réttlætiskennd í
öðrum vasanum, sannleiksást í
hinum, og siðgæðið framan á
brjóstinu, allt er þetta að hans
eigin mati. Ég hygg að einhver
gæti efast um þetta ágæti hans
eftir lestur greinarinnar. Því spyr
ég þig Ólafur: Hefði þér ekki
verið nauðsyn að vita um samtal
það, sem fram fór á milli okkar
Ingólfs Haukssonar 8. janúar s.l.
sem var upphaf þessa máls,
kemur þér það ekkert við? Þú
byrjar á málinu, þar sem þú telur
þér hagkvæmast. Og ef mér leyf-
ist að spyrja: Telur þú eðlilegt
eða hefur þú kynnzt því að sótt sé
um jarðir til ábúðar til annarra en
eiganda eða umboðsmanna hans, f
þessu tilfelli til landbúnaðarráðu-
neytisins þar sem um ríkisjörð er
að ræða? Vel má vera að þú
þekkir skil á slíku. Ég geri það
ekki.
Við skulum taka það sem góða
og gilda vöru, að þú ráðist á mig á
þann hátt sem þú gerir. En ég
spyr: Hvað hefur heimilisfólkið á
Skeljabrekku til unnið, að þú hag-
ir þér eins gagnvart því? Þú segir
orðrétt neðst i 1. dálki greinar
þinnar: „Bezti kosturinn er að
jörðin sé byggð, það er ekki aðal-
atriðið að þar sé rekinn búskapur.
Jafngott getur verið að hafa
mann, sem atvinnu hefur af öðru,
ekki sízt ef hann er lagtækúr
við vélar og bíla. Ennfremur
leggur sveitarfélag alltaf nokkuð
upp úr þvf að um trausta gjald-
endur sé að ræða.“ Nú spyr ég:
Hefur þú vald til þess að dæma
um það, að Þorvaldur á Skelja-
brekku geti ekki orðið góður og
gagnlegur bóndi? Hefur þú
ástæðu til að ætla annað en hann
geti einmitt engu síður en hver
annar, sinnt því hlutverki, sem þú
telur að nauðsynlegt sé ábúand-
anum á Horni, þ.e. að geta gert
við bifreiðar og vélar, begar sá