Morgunblaðið - 17.06.1961, Side 9
runí 1961
MORGUNBLAÐIÐ
Á
eyri
17. júní 1911
MORGUNBLAÐINU barst fyr-
ir nokkru til eyrna, að Ludvig
C. Magirússon, skrifstofustjóri,
hefði verið í hópi fimleika-
manna á minningarhátíð Jóns
Sigurðssonar, forseta, á Hrafns
eyri 17. júní 1911. Ludvig átti
heima á Þingeyri um þetta
leyti, þ.e. 1910—13, og fylgd-
ist vel með því sem gerðist
vestra á þeim ámm. Þar sem
fáir núlifandi menn — ef
nokkrir — munu Ludvig fróð
ari um það, sem fram fór á
fæðingarstað forsetans fyrir
fimmtíu árum, leitaði Mbl. til
hans um frásögn af hátíðar-
höldunum þar og varð Ludvig
góðfúslega við þeim óskum.
— Þó að ekkert fé væri lagt upp
í hendur nefndarinnar var hún
ákveðin í því, að hátíðín skyldi
haldin og bautasteinn reistur.
Leitaði hún til Alþingis um fjár.
framlag og veitti það 500 kr.
Einnig gekkst hún fyrir almenn-
um samskotum í öllum hreppum
sýslunnar, auk Suðurfjarða- og
Ketildalahreppa, með þeim ár-
angri, að 1264,74 kr. söfnuðust.
Síðar komu svo til tekjur á há-
tíðinni sjálfri, fyrir selda að-
göngumiða og kvæði, kr. 403,74.
Aðrar tekjur námu 107,15 kr.
Ekki hrökk þó þetta til, og lagði
reikningshaldari, líklega sr. Böðv
ar sjálfur, fram úr eigin vasa 26
krónur og 5 aura, til þess að tekj
Hrafnseyri um 1911.
— Var langur aðdragandi að
hátíðarhöldunum á Hrafnseyri
1911?
— Aðdragandinn að minning-
arhátíð Jóns Sigurðssonar, for.
seta, á Hrafnseyri við Arnarfjörð
17. júní 1911 var ekki langur.
Hins vegar tóku einstakir menn
á Vestfjörðum nokkuð snemma
að láta uppi óskir um það sín í
milli, að aldarafmælis forsetans
yrði eitthvað minnzt á fæðingar
stað hans. Vakti sr. Böðvar
Bjarnason, hinn þjóðkunni sókn
arprestur á Hrafnseyri, máls á
þessu bæði á þing- og héraðs-
málafundi Vestur-ísafj arðarsýslu
og á sýslufundinum árið 1910. Og
hlaut málið góðar undirtektir á
þáðum fundunum. Á þeim síðari
flutti sr. Böðvar tillögu þess efn-
is, að forsetanum yrði reistur
(bautasteinn á Hrafnseyri, og yrði
hann afhjúpaður á hátíðinni. Var
tillaga þessi samþykkt. þrátt fyr.
ir nokkra mótspyrnu, en ekkert
framlag veitti þó sýslunefndin,
hvorki til bautasteinsins né há-
tíðarhaldsins. Mun sýslumaður
hafa lagzt fast gegn fjárveitingu
í þessu skyni. Þrátt fyrir þetta
kaus sýslunefndin menn til að
annast framkvæmd þessara mála
og urðu fyrir valinu þeir Friðrik
Bjarnason, hreppstjóri á Mýr-
um í Dýrafirði, Jóhannes Ólafs-
gon, hreppstjóri á Þingeyri og
fyrrum alþingismaður kjördæm-
isins, og séra Böðvar Bjarnason,
sem hátíðarnefndin kaus sér fyr
ir formann.
Fómfúst starf
— Hvernig fór nefndin svo að
því að leysa með tómar hendur
þau verkefni, sem henni voru
falin?
urnar næðu þeim 2.301,68 kr.
sem útgjöldin námu. Um útgjöld
in er aftur það að segja, að kostn
aður við bautasteininn var 1175,08
kr., skreyting staðarins kostaði
568,95, flutningar 358,25, prentun
og símgjöld 168,70 og annar kostn
aður nam 30,70 kr.
Fé það, sem nefndin að lokum
fékk til umráða, hefði vissulega
hrokkið skammt, ef ekki hefði við
notið hinar geysimiklu aðstoðar
fjölda einstaklinga, sérstaklega
Þingeyringa, sem lögðú fram
endurgjaldslaust mikið og fórn-
fúst starf, svo sem aðalskemmti-
atriðin auk margs annars.
Bautasteinn forsetans
— Hvað var aðhafzt í sam-
bandi við bautasteininn?
— Nefndin ákvað, að í bauta-
stein Jóns Sigurðssonar skyldi
greyptur eirskjöldur með vanga.
mynd forsetans og leitaði til Ein-
ars Jónssonar myndhöggvara um
að gera hann. Varð listamaðurinn
fúslega við þeirri beiðni. Á bak
við skjöldinn er sverð með upp-
hleyptri mynd af íslandi á faln-
um. — Ekkert gjald vildi lista-
maðurinn þiggja fyrir verk sitt.
Steinn lá í holti, skammt fyrir
ofan túnið á Hrafnseyri. Þar hafði
hann verið árum og öldum sam-
an, og móðir náttúra mótað hann.
Sagt var vestra, að Jón Sigurðs-
son hefði sem bárn oft leikið sér
kringum steininn. Varð þessi
steinn fyrir valinu. En erfiðlega
gekk að koma honum, svo stór
sem hann er, þangað, er honum
var búfnn framtíðarstaður. Þegar
það loks hafði tekizt, og steinn-
inn var kominn á fótstallinn í
Hrafnseyrartúni, greypti Magnús
G. Waage, bóndi á Laugabóli,
skjöldinn í steininn, sem hvergi
var snertur meitli nema fyrir
myndinni.
Lúðrasveit æfð á 3 mánuðum
— Var ekki mikið um undir-
búning á Þingeyri, þessum næsta
kaupstað Við Hrafnseyri?
— Jóhannes Ólafsson hafði for
göngu um margvíslegan undir-
búning þar. Blandaður kór var
stofnaður og annaðist stjóm hahs
Bjarni Pétursson, verzlunarmað-
ur, sem var mjög félagsþroskaður
og maður vel að sér í tónmennt.
Fyrir var á staðnum karlakórinn
Svanur, sem á þessum árum gat
sér góðan orðstír undir stjórn
Bjarna, bæði á Þingeyri, ísafirði
og víðar, enda hafði hann á að
skipa nokkrum ágætum radd-
mönnum.
Óskir komu fram um það, að
leikið yrði á lúðra á hátíðinni.
Var brugðið hart við og íúðrar,
sem Lúðrasveit Rvíkur hafði
lagt til hliðar, fengnir að láni
vestur. Komu þeir til Þingeyrar í
marzmánuði 1911, og fylgdi þeim
maður úr Lúðrasveitinni, Frið-
bert Friðbertsson, sém kenna átti
Þingeyringum að leika á lúðr-
ana, því að enginn þar vestra
hafði nokkru sinni reynt að blása
í lúður, nema ef vera kynni þoku
lúður. Þegar lúðrarnir komu vest
ur, reyndust þeir ónothæfir,
beyglaðir og á ýmsan hátt illa á
sig komnir. Var því farið með
þá alla með tölu í smiðju, og eftir
réttingar þar og frekari viðgerðir
voru þeir úrskurðaðir nothæfir.
Þá loksins hófst kennslan og var
æft af kappi miklu allt fram til
hátíðarinnar. Friðberts naut þó
aðeins við í rúman mánuð, því
að hann hélt suður aftur í apríl.
Tók þá Bjarni Péturssön við lúðra
sveitinni líka.
íþróttafélagið Höfrungur, sem
Anton Proppé verzlunarmaður
hafði stofnað árið 1904, var nú
starfandi á Þingeyri undir leið-
sögn Sigurðar Jóhannessonar.
Voru æfingar einungis iðkaðar á
vetrum þessi árin. Æft var af
miklu kappi veturinn 1910—11,
enda hafði hátíðarnefndin óskað
eftir að flokl^ur úr félaginu sýndi
á hátíðinni.
Kvenfélagið Von á Þingeyri tók
að sér veitingar, en slíkt krafðist
vissulega mikillar fyrirhyggju,
því að langur vegur var til
næstu búðar, ef eitthvað hefði
gleymzt.
Þess skal og getið, að Carl
Proppé, verzlunarstjóri á Þing
eyri, fylgdist af áhuga með und-
irbúningi hátíðarhaldanna og
veitti margháttaða fyrirgreiðslu,
bæði að því er snerti flutninga
o. fl.
Margar hendur lögðust á eitt.
— Það hafa væntanlega verið
fleiri en Þingeyringar, sem áttu
hiut að undirbúningnum?
— Já. Bíldælingar munu og
hafa tekið nokkurn þátt í undir-
búningi og minnist ég þess, að
einn hátíðarnefndarmanna hafði
orð á því við mig, að Hannes B.
Stephensen, verzlunarstjóri á
Bíldudal, hefði verið hinn hjálp-
legasti, lánað timbur í grindur
I tjaldbúðanna og segl á þær; enn-
' fremur efni í palla, bekki, fána
; stengur og margt fleira, sem nota
þurfti, að ógleymdum skipasliskj
um, til þess að flytja á bauta-
steininn, þegar ókleift reyndist að
færa hann úr stað með öðrum
hætti.
Auðkúluhreppsbúar munu eink
blátt efni strekkt milli stanganna.
Ennfremur voru ofar á milli
þeirra lyngbönd, prýdd blómum.
í stórum blómsveig uppi af stein
ir,um var mynd af Jóni Sigurðs-
syni. Austanvert við steininn var
söngpaliur og stóð þar hljóðfæri.
Á suðurhlið hans var ræðustóll.
Pallurinn var prýddur blómum.
Ennþá austar var dan-'pallur með
fánastöngum umhverfis og
skreyttur líkt og söngpallurinn.
Bak við pallana var stór tjaldbúð
milli blómagarðs og kirkjugarðs
— og önnur milli hjallskemmu
og matjurtagarðs. Voru þær báð.
ar notaðar fyrir veitingar. Hjall-
skemman niðri var klædd innan
og einnig höfð fyrir veitingar.
Umhverfis Kirkjuflöt, sem var
aðalhátíðarsvæðið, niður af bauta
steininum og pöllunum voru fána
stengur með skrautböndum í
milli. í útsuðurhorni Kirkjuflat-
ar, niðri við bakkana, var boga-
myndað hlið, prýtt lyngi og blóm
um, var það inngönguhlið að
hátíðarsvæðinu og var yfir því
letrað: — Velkomnir gestir —.
Það var Nathanael Mósesson á
Þingeyri, sem lagði á ráðin um
skreytingu staðarins og hafði yfir
umsjón með framkvæmd verks-
Ludvig C. Magnússon segir írd
hátíðarhöldunum þar á aldaraf-
mæli Jóns Sigurðssonar forseta
um hafa veitt aðstoð sína við að
reisa tjaldbúðir, palla, fánasteng
ur og að skreyta staðinn. Uppi á
Bælisbrekkunni var komið fyrir
lítilli fallbyssu, sem láriuð hafði
verið frá Þingeyri.
Ekki man ég hverjir önnuðust
geymslu hesta hátíðargesta, en
vel var séð fyrir vörzlunni.
Mikil skreyting á staðnum
— Var skreýting staðarins um-
íangsmikil?
— Fjórar fánastengur voru
reistar kringum bautasteininn og
sú fimmta beint upp af honum.
Til þess að hylja steininn var
ins. — Tjöld hátíðargesta voru
aðallega sumrnn kirkjunnar á
svonefndum Péturshluta túnsins.
17. júní bjartur og hlýr
— Og þá eru það hátíðarhöld.
in sjálf.
— Bjartur og hlýr rann hann
upp 17. júní 1911 með glaðasól-
skini og blæjalogni. Og björt var
hún líka og hlý minningin hans
Jóns Sigurðssonar í hjörtum
þeirra, sem voru á Hrafnseyri
þennan hátíðardag. Gestir höfðu
byrjað að koma kvöldið áður.
Gistu nokkrir á prestssetrinu,
Framh. á bis. 16.
Frá hátiðarsvæðinu á Hrafnseyri 17. júní 191L