Morgunblaðið - 17.06.1961, Blaðsíða 15

f
Laugardagur 17. júní 1961
MORGVNBLAÐIÐ
15
— Mörg var hón
landans
Framh. af bls. 6.
því á, að hún ætti beinlínis við
skipti við einhvern pappírssölu-
mann. En mest liggur mér þó á
að fá þetta fyrst fyrir sjálfan
mig, því að prentsmiðjan fær
pappírinn líka gróflega fram.
Ég vona svo góðs til yðar, að
þér gjörið svo vel og gjörið
hvað þér getið í þessu. Ég skal
borga það allt að hausti með
ávísunum“.
Þorsteinn Kúld ávarpar Jón
þannig 4. marz 1845:
„Ég veit ekki önnur ráð en
að biðja þig útvega mér með
1. tækifæri 1 Vídalínspostillu í
góðu bandi, þó ekki gyllta í
sniðum. Ég hef verið beðinn
um hana af góðum vin. Og hún
setti að koma með ltu skipum.
Hjálpaðu mér nú með hana upp
á einhvern máta. Þótt ég biðji
aðra, kemur það ekki fyrr en
allt um seinan, en hjá þér er
framkvæmdin alltaf söm og
jöfn“. '
Naumast mun hafa verið
stofnað svo lestrarfélag hér á
landi í tíð Jóns, að ekki væri
leitað til hans um peningafram-
lag eða gjafabækur. Og einnig
að þessu leyti virðist hann oft-
ast hafa orðið við beiðni manna.
Þorvaldur Jónsson læknir á ísa-
firði skrifar honum 27. febrúar
1866:
„Nokkrir ísfirðingar tóku sig
saman í vetur til að stofna
lestrarfélag og bókasafn, og er
þegar búið að gefa talsvert til
þess af bókum, en af því að
menn samt óttast, að það ekki
geti vel dafnað, nema það njóti
góðra manna að fyrir utan sig,
þá var mér, sem var valinn
forseti félagsins til hausts, falið
að leita yðar meðal annarra og
biðja yður styrkja félagið með
því að gefa því eitthvað sjálfur
og með því að vera talsmaður
þess við aðra í Kaupmanna-
höfn, sem gefið hafa út bækur
og kynnu að vilja unna félag-
inu nokkurra af þeim“.
Magnús Grímsson og Sveinn
Skúlason, sem þá eru við nám
f Reykjavikurskóla, stíla eftir-
farandi bréf til Jóns Sigurðs-
sonar og Vilhjálms Finsens 3.
mara 1847:
„Hið konunglega skólastjórn-
arráð hefur gjört oss skólapilt-
wm í Reykjavíkurskóla það að
ekyldu, að sjá oss sjálfum fyrir
bókum, er aðrir hafa hingað til
útvegað oss. Þetta viljum vér
Iiú gjöra og virðist oss bezt að
fá I einu lagi bæði þær bækur,
iem lesnar eru í skóla og aðrar,
er vér þykjumst þurfa og aðrir
hafa beðið oss um, og ætlum
vér, að þá munum vér fá meiri
afslátt, þegar svo mikið er tekið
1 einu. En allt þetta fer nú í
olestri fyrir oss, ef vér njótum
ei að góðra manna, sem eru við
hendina erlendis og geta samið
fyrir vora hönd við bóksal-
»na....
Vér treystum því, að þið verð
ið við bæn okkar, og þar er
líka allt undir komið, því að
ennars verðum vér að lesa á
lófa vora næstkomandi skóla-
ár“.
ÞaS kom á Jón að annast
þessi bókakaup og ekki aðeins
f þetta skipti, sem sjá má af
bréfi Magnúsar Grímssonar 3.
marí 1848.
En ekki var iestrarefnið, sem
Jón var beðinn um að útvega
eetíð svona mikið. Þuríður Kúld
hafði keypt blaðið „Dagmar".
Það hafði hún fengið með beztu
skilum. En svo hætti það að
berast henni, og þá skrifar hún
Jóni 9. marz 1876:
„Þér getið því nærri, að or-
sakalaust muni ég ekki gjöra
mig svo djarfa að ónáða yður
með bréfi. Líka veit ég þér get-
ið nærri, að það muni ekki vera
um pólitík, þar er ég ekki inni
í .... Ég er hætt að fá blaðið
„Dagmar“ .... og datt mér í
hug, þar ég sé eftir blaðinu, að
leita yðar og vita, hvert þér
vilduð vera svo góður að hjálpa
mér til að fá það með því að
gefa útgefaranum mína Adr., og
hann sendi það þá til Finsens
(póstmeistara) með hverri ferð,
og að borgunin mætti þá
ganga gegnum yðar hendur.
Þetta er nú einstaklega djarft,
ég veit það, en þér hafið fyrir-
gefið meira stundum".
Seinna vill Þuríður hætta við
að kaupa „Dagmar“, en fá þess
í stað „Hjemmets Mönster Baz-
ar“. Þegar hún hefur kynnzt
því blaði um skeið, vill hún
skipta og fá „Dagmar“ á nýjan
leik“. Og að sjálfsögðu um-
gengst Jón þetta allt fyrir frú
Kúld.
Jón var stundum í útvegun-
um fyrir verzlun Ásgeirs Ás-
geirssonar á ísafirði. Þegar
hann sat á þingi 1867, fékk
hann boð frá Ásgeiri um að
saltlaust væri vestra, og var
hann beðinn um að greiða úr
þeim vandræðum hið bráðasta
með því að senda salt frá
Reykjavík, ef fáanlegt væri, en
annars að útvega það frá Dan-
mörku. í annan tíma var Ásgeir
í önglahraki, og þá skrifaði
hann Jóni:
„Hér eru menn nú í mesta
basli með fisköngla. Ég hafði
að sönnu vel eins mikið af
þeim og ég var vanur, en Clau-
sen hafði ekkert sent af þeim,
og mínir önglar eru nærri farn-
ir. Þess vegna vil ég biðja yður
gjöra svo vel að fara til Gustaf-
sens Naalemager í Stóra-Strand-
strætinu og biðja hann um
20.000 af No 7 og 10.000 af No
6. En hann þarf að fá að vita
það strax og þér fáið bréfið,
svo að hann verði búinn með
það, áður en það fer aftur. En
ef hann skyldi nú ekki geta
það á svo stuttum tíma, að þér
vilduð þá gjöra svo vel að fara
til Möllersenke & Co í Litlu-
Kjöbmagergade og biðja þá um
það, sem Gustafsen kann að
vanta. Ég vona hvor þessara
sem er láni mér það, þar til í
haust, ef guð lofar mér að
koma.
Þegar þetta væri fengið, þarf
að láta það í dálítinn kassa og
senda það til Reykjavíkur með
gufuskipinu og þaðan hingað
með beztu ferð, sem þér fáið.
Þetta er nú skömm, að ég verð
að gjöra yður þetta ómak, en
ég get ekki vel annað“.
— Vorblómasalan
Framh. af bls. 3.
hafa átt þennan snotra létti
vagn og sást fjölskyldan oft
aka um í honum. Blómavagn
inn þótti setja svip á bæinn
þennan hátíðisdag, einkum
voru krakkarnir hrifnir og
eltu. A myndinni sjást tvær
telpur horfa á. E.t.v. þekkir
einhver þær. Myndin er tekin
í Kirkjustræti framan við
Bæjarfhgetagarðinn. Nú er
þetta háa grindverk horfið og
garðurinn opinn fyrir almenn
ing.
Þegar Hringkonur hófust
þannig handa um að safna fé
með merkjasölu árið 1911, var
félagið búið að starfa í 5 ár.
í fyrstu beindi það kröftum
sínum að því að styrkja sæng
urkonur, en breytti því fljót-
lega yfir í að styrkja berkla-
sjúklinga, reisti m,a. Kópa-
vogshælið og rak það um
tíma, og hætti ekki þeirri
starfsemi sinni fyrr en berkla
lögin gengu í gildi þá snéri
Hringurinn sér að barnaspít-
alamálinu.
Vorblómin voru ekki aðeins
seld þennan eina dag 1911,
heldur áfram á iðnsýningunni
sem opnuð var 17. júní og
stóð allt sumarið. Frú Kristín
Jocobson var formaður Hrings
ins öll fyrstu árin og ti) dauða
dags.
— Svipmyndir
Framh. af bls. 11.
í Norðanfara segir 1867: „Frá
byrjun kláðasýkinnar skiptust
menn í tvær sveitir, þótt niður-
skurðarflokkurinn væri þegar í
upphafi miklu mannsterkari. For
seta Alþingis 1857 (J. Sig.)
tókst með umráði stiftamt-
manns þá að vefja þinginu um
fingur sér. Stjórnin lét síðan,
knúin og besetin af einhverjum
illum anda, ginnast til að fram-
fylgja lækningunum með ó-
heyrðu afli. Stjórnin vildi aú
vera viss um sigurinn, tók sér
því í hönd „gimstein þjóðarinn-
ar“ (J. S.), fékk honum í vas-
ann þúsundfalda Júdasarpen-
inga, með því að hún var ný-
búin að lesa söguna af Hrólfi
kraka á dönsku".
En eftirmálin urðu stærri,
Jón var ekki kjörinn forseti
þingsins árið eftir og munaði
einu atkvæði. Menn sáu þó síð-
ar, að stefna Jóns í máli þessu
hafði verið hin rétta og varð
málið því síðar til þess að auka
mjög róður Jóns og efla traust
þjóðarinnar á honum. Sann-
mæli var það, sem Hirðir, blað
lækningamanna sagði um eina
af ræðum Jóns á Alþingi um
kláðamálið: „Allt að einu og
það er víst, að margt af því, er
þessi vor merkismaður hefur
ritað um mál vor íslendinga,
mun uppi verða, þá er vér sem
nú lifum, erum lagðir undir
græna torfu, svo ætlum vér og,
að ræða hans á Alþingi í sum-
ar muni, þá er tímar líða, ljóst
bera vitni um það, hversu
skarpskyggn hann var“.
Sagan hefur sanrtað, að þessi
spámannlegu orð Hirðis voru
sannmæli.
Þakkarávarp þjóðliátíðarinnar
1874 til Jóns
Jón forseti gat ekki komið
því við að koma út til íslands
og sækja þjóðhátíðina 1874. —
Helzta hátíð landsmanna var á
Þingvöllum 5.—7. ágúst. Þar
var kjörin nefnd til þess að
semja ávarp, sem Jóni skyldi
sent. í nefndinni voru kjörnir
Grímur Thomsen, Jón á Gaut-
löndum og Eiríkur Magnússon.
Ávarp þeirra var samþykkt í
einu hljóði og sent Jóni undir-
ritað af fundarstjóra og fund-
arritara.
Þar sem ávarp þetta mun
lýsa vel hug landsmanna til
Jóns á þessum árum, þykir rétt
að birta það orðrétt hér á eftir:
„Virðulegi herra!
Á þessum hátíðisdegi þjóðar
vorrar er það hin ljúfasta
skylda, er þessi fundur fær
fullnægt, að votta yður í nafni
íslands sona og dætra systkina-
legar þakkir fyrir hið mikla
gagn, er þér hafið unnið landi
yðar sem forvörður í frelsisbar-
áttu þess, og fyrir hina miklu
frægð, er þér hafið unnið því
sem þjóðlegur vísindamaður,
meðal hins menntaða heims.
Elskaði bróðir.
Oss hefur verið það sár sökn-
uður að sjá yður ekki í hópi
vorum á þessum hátíðardegi
þjóðar vorrar. En því heldur
þykir oss, bræðrum yðar, það
þjóðheilög' nauðsyn að minnast
þess, að þér hafið barizt í
broddi frumherja þessa lands
fyrir frelsi þess og frægð. Sókn
yðar og vörn hefur náð þeim
leikslokum, að vér fáum á
þessum degi horft fram á ó-
íarnar brautir þjóðlífs vors
með v o n í stað ó 11 a. Þol-
gæði yðar, fyrirhyggju og
staðfesta hefur reist yður þann
minnisvarða á hinu heilaga lög-
bergi sögudísar þessa „sögu,
stáls og söngva lands“, er um
aldur og ævi mun uppi vera
meðal hinna minnugu systkina
yðar og bera blessunarávöxtu í
hjörtum hinna frjálsbornu barna
ættjarðar yðar.
Vér biðjum af heitu bróður-
hjarta, að guð megi lengja og
farsæla yðar dýra líf og að þessi
þjóð megi sem lengst vérða að-
njótandi yðar vizkufullu ráða
og starfsömu handar“.
Merkið er fallið úr hendi
foringjans
Enn kom Jón út til íslands
til Alþingis 1877. Hann var þá
farinn maður og hrumur. Hann
var kjörinn forseti sameinaðs
þings og einnig neðri deildar
með öllum greiddum atkvæðum,
nema sínu eigin. Þingið vildi
sýna foringjanum þessa hinztu
sæmd, en engum duldist, að
hann var kominn að leiðarlok-
um. Hann stýrði þingfundum
af sama skörungskapnum, en þó
eins og í draumi. Það var sem
gamall vani gæfi honum mátt-
inn, en aldrei tók hann til máls
á þessu þingi. Merkið var að
falla úr höndum foringjans.
Eftirmaður hans var ótominn.
Þá lauk stjórnmálaferli Jóns
forseta.
Eftir þingslitin héldu Reyk-
víkingar Jóni mikla skilnaðar-
veizlu. I veizlunni var sem
bráði af honum og flutti
hann skörulega og innblásna
ræðu, fulla af hvatningum til
þjóðarinnar. Lagði hann út af
orðunum: Það skal fram, sem
horfir, meðan rétt horfir.
Skömmu síðar sigldi Jón ut-
an. Var það í fimmtánda sinn,
er hann sigldi af landi brott,
í fyrsta sinn til náms, en fjórtán
sinnum af Alþingi. í þrítugasta
sinn, er hann fór yfir úfnar öld-
ur Atlantshafsins þrem árum
síðar, var hann liðið lík á heim
leið til þess að hvíla í þeirri
mold, sem líf hans var helgað.
Grelöð, kona Áns rauðfelds,
landnámsmanns á Eyri við
Arnarfjörð, réði bólfestu hans
,þar, því að hún þóttist finna
þar hunangsilm úr grasi. í lok
rits síns um Jón Sigurðsson seg-
ir Páll Eggert: „Hinni fyrstu
húsfreyju á Rafnseyri þótti ilm-
ur úr grasi í Rafnseyrarlandi,
og réð það byggðum hennar
þar. íslendingum mun ætíð
bykja ilmur þaðan, meðan þeir
minnast Jóns Sigurðssonar".
J. R.
Þjóðræknisfélag íslendinga
Gestamót
í Tjarnarcafé sunnudaginn 18. þ.m. hefst kl. 20,30.
Vestur-lslendingar þeir, sem hér eru á ferð eru með
þessari auglýsingu boðnir á mótið. — Að öðru leyti
er öllum heimill aðgangur á meðan húsrúm leyfir.
Aðgöngumiðar við innganginn.
PRJÖNLES
Maður með þekkingu á prjónlesframleiðslu og vanur
rekstri prjónavéla óskast til starfa nú þegar eða
síðar á árinu. Nýr og góður vélakostur verður fyrir
hendi. Einstakt tækifæri fyrir duglegan og áhuga-
saman mann. Öruggt, tryggt og vellaunað starf.
Þeir, sem vilja sinna þessu og óska frekari upplýs-
inga, vinsamlega leggi nöfn og heimilisföng í lokuðu
umslagi á auglýsingaskrifstofu blaðsins fyrir 26.
júlí n.k. merkt: „1312“. Með allar upplýsingar verður
farið sem trúnaðarmál .
Trillan er til söiu. Hún er ný, 6 smálestir að stærð.
Upplýsingar gefur Jón Björnsson Hólavegi 10 Sauð-
árkróki.
Afgreiösíustörf
Oss vantar duglegan afgreiðslumann yfir
sumartímann. Einnig framtíðaratvinna
getur komið til greina. Upplýsingar á skrif
stofu vorri kl. 5—6 mánudaginn 19. júní.
Verzlun O. Ellingsen