Tíminn - 04.02.1984, Blaðsíða 12

■ Það hefur iengi verið
vitað, að ungbörn þroskuð-
ust að öðru jöfnu betur og
fljótar, ef þeim er mikið
sinnt og þau ekki látin
liggja sífellt í rúmi sínu. í
nýlegu amerísku vikublaði
var smágrein eftir uppeld-
isfræðing, sem gefur þar
ýmsar upplýsingar fyrir
foreldra og aðra uppal-
endur um hvernig best sé
að örva greind og eftirtekt
ungbarna, svo þau verði
hin mestu gáfnaljós.
Nokkrar leiðbeining-
ar við að örva greind
og þroska ungbarna
„Allt, sem barnið sér í fyrsta sinn,
heyrir, snertir, smakkar og lyktar, er ný
og merkileg reynsla fyrir það,“ segir dr.
Susan Ludington-Hoe, sem er forstjóri
fyrir þroska- og uppeldisstöð barna í
Kaliforníu, en þar er unnið að ýmsum
rannsóknum á þroska ungbarna. Hún
segir, að samkvæmt rannsóknum sínum
sjáist þess merki jafnvel á fyrsta eða
öðrum degi, að ungbörnin vilji heldur
sjá - og taki betur eftir - myndum af
andlitum en einungis mislitum spjöldum
sem haldið er upp fyrir framan þau.
Áður en börn eru orðin mánaðargömul
segir doktorinn, að þau séu farin að sjá
jafn vel og fullorðnir hluti sem eru
nálægt þeim (ca 30 sm).
Susan Ludington-Hoe ráðleggur for-
eldrum að örva þroska barna sinna eins
og þau geti fyrstu mánuðina, en það geti
ráðið miklu síðar meir um gáfur og
þroska barnsins. Hér koma nokkrar af
ráðleggingum hennar:
• „Órói er besta leikfangið fyrir ung-
börn.þeir fást víða í leikfangaverslunum,
en líka er hægt að búa til heima óróa úr
stífum lituðum pappa. Svart og hvítt
munstur dregur augu barnsins að óróan-
um, og einnig má hafa hann í ljósum
litum.
• Til að örva heyrnina er gott að hafa
einhver leikföng sem hægt er að láta
heyrast í, svo sem hringlur, eða lítil,
litfögur box með smáhlutum í, en þá
verður að sjá til þess að ílátin séu
örugglega lokuð. Annars hafa sumir
súkkulaðipillur (svo sem smarties) í
hringlum, svo ekki sé eins hættulegt ef
það skyldi koma fyrir að leikfangið
opnaðist.
• Áríðandi er að hafa óróann á teygju,
svo hann hoppi upp og niður þegar hann
er hreyfður. Látið óróann vera það
nálægt, að barnið sjái hann vel, og
jafnvel að það geti snert hann. Best er
að hafa leikfangið þannig fest, að barnið
nái til þess með fótunum.
• Gefið barninu tækifæri til að litast
um, með því að lyfta því upp úr rúminu,
lofa því að sitja í sérstökum ungbarna-
stólum stund og stund, eða sitja með
það.
• Þegar barnið fer að geta legið á
maganum á teppi er tilvalið að setja
litsterk leikföng fyrir framan það (gæta
þess að þau séu ekki hörð, svo barnið
meiði sig ekki þó það rekist í leikfangið).
Líka er gott að teppið sé með litsterku
munstri eða myndum.
• Verið viss um að barnið hafi eitthvert
útsýni úr rúmi sínu. Ekki á að hafa
hlífðarspjöld í rimlarúmi (nema þá helst
á nóttunni) því þau byrgja barninu sýn.
Þegar börn eru 4-6 mánaða hafa þau
gaman af myndum eins og t.d. Mikka
mús eða dýramyndum.
• Skiptið oft um myndir eða leikföng,
því að ungbarnið verður leitt á að horfa
alltaf á það sama, ekki síður en stærra
barn.
• Tveggja mánaða fara börnin að sjá
það vel, að þau geta séð upp í loft úr
rúmi sínu, svo það er ekki fráleitt að
setja skrautlega mynd eða munstur í
loftið, sem barnið getur horft á ef það
liggur vakandi.
• Hreyfið barnarúmið svo það standi
ekki alltaf eins, með sömu hlutum í
kring og sama útsýni fyrir barnið. Verið
viss um að barnið geti séð dyrnar (þegar
það fer að stækka), svo það þurfi ekki
að vera að snúa sér og rembast við að sjá
til dyra þegar það heyrir einhvern
umgang.
• Reynið að verja einhverjum tíma
hjá barninu, þó ekki sé verið að sinna
því. Það horfir meira í kringum sig og
tekur betur eftir andlitum og hreyfingum
fólks í návist þess en myndum eða
leikföngum.
• Munið að litla barnið getur líka orðið
þreytt á því að reyna að fygljast með og
taka eftir jafnvel þó að um skemmtilega
og litríka hluti, leikföng eða „góð andlit“
sé að ræða. Barnið lætur þreytuna í ljós
með óróleika og amri og baðar út
höndum og fótum. Þá er um að gera að
reyna að koma litlu manneskjunni í ró
og lofa henni að hvíla sig á umheimin-
um.“
Þetta eru leiðbeiningar dr. Susan Lud-
ington-Hoe til foreldra smábarna, - en
það má kannski segja sem svo, að það
þurfi ekki sprenglærða doktora til að slá
fram þessum undanfarandi athugasemd-
um um barnauppeldi. Flestir foreldrar,
sem fylgst hafa með þroska lítils barns
kannast við það, að barnið þroskast
betur ef því er veitt meiri umönnun, en
að aðeins sé séð fyrir þörfum þess.
En fyrir þá, sem í fyrsta sinn eru að
annast um barn, er gott að festa sér ýmis
atriði í minni.
■ Þessi litli kútur er ekki nema sex mánaða, en heldur betur orðinn kotroskinn.
Það er engu líkara en hann ætli að halda ræðu!
■ Nýfædd börn sofa mestan part sólarhringsins, en fljótlega fara þau að gefa
umhverfinu auga.
Bólusetning
við tannskemmdum
Fallegt bros allt lífið
■ Nú fara fram í Englandi tilraunir
með bólusetningarefni gegn tann-
skemmdum. Tilraunirnar þykja gefa
góða raun, og ef svo fer fram sem horfir,
þá má búast við, að það heyri sögunni
til, að þurfi að draga tennur úr börnum
og unglingum, eins og oft þekkist nú til
dags.
Bóluefnið verkar þannig, að það örvar
varnarefni líkamans, sem vinna á móti
sýklum, sem á latínu nefnast Streptoc-
occus mutans, og orsaka tannskemmdir.
Hugmyndin er sú, að gefa bólusetn-
ingarefnið með sprautu áður en fullorð-
instennurnar fara að koma, síðan á að
gefa viðbótarbóluefni næstu 10 árin eftir
vissum reglum, sem verða ákveðnar eftir
nánari rannsóknir. Það má búast við að
4-5 ár líði þar til bóluefnið verður komið
á markað, en við það eru miklar vonir
bundnar.
En hvað segja nú tannlæknar í Eng-
landi við þessu? Eru þeir ekki í hættu
með að verða atvinnulausir?
- Alls ekki, segja talsmenn tannlækna
þar í landi. Þerir segjast fagna þessum
tilraunum og góðum framtíðarhorfum
með bóluefnið. Nú geti tannlæknar farið
að snúa sér að því að hjálpa almenningi
að halda tönnunum fallegum með tann-
réttingum og fegrunar-viðgerðum, svo
allir fái „fallegt bros allt lífið", - en svo
eru tilraunirnar með bóluefnið nefndar.
■ Áður en böm fá fullorðinstennur í framtíðinni verður búið að sprauta þau með
bóluefni sem varnar tannskemmdum. Þá þurfa þau ekki að óttast tannlæknaborinn
lengur - en svo eru sumir enn hræddari við sprautur....!
Létt æfing
fyrir byrjendur
■ Þessi æfing virðist ekki vera
mjög merkileg, en hún er engu
að síður áhrifamikil og ágæt fyrir
þær og þá sem eru að byrja í
leikfimi heima hjá sér til þess að
megrunarkúrinn (eftir ofátið um
hátíðarnar) verði áhrifameiri.
- Standið bein, gjarnan má
standa á tánum. Teygið hand-
leggina hátt upp til skiptis -
hægri og vinstri, eins langt og þú
getur. Látið teygjast vel á mittinu
- svo taki í -.
Pað getur verið að smá-harð-
sperrur geri vart við sig eftir
fyrstu skiptin - en það er bara
■ Það á að teygja vel á mittinu, svo
taki í.
gott, því þá er víst að æfingin
gerir sitt gagn!