Lesbók Morgunblaðsins - 09.11.1996, Blaðsíða 7

Morgunblaðið/Kristinn
HARALDUR Bilson myndlistarmaður. „...myndirnar seljast alltaf.“
BLANDA LIT
Á BUXNA-
SKÁLMINNI
Haraldur Bilson, eóa Harry Bilson, eins og hann
kallar sig, hefur opnaó málverkasýningu í gallerí
Fold við Rauðarárstíg. Á sýningunni eru nostur-
samlega unnin málverk þar sem hópur fólks er
yfirleitt aó leik og í flestum myndanna kemur trúður-
inn fyrir. ÞORODDUR BJARNASON átti samtal við
listamanninn á opnunardag þar sem hann sagðist
meóal annars vera lánsamur listamaður.
RÁTT fyrir að myndirnar fylgi
aliar raunsæi og hlutbundn-
um efnum má meðal annars
sjá tré sem hafa verið klippt
til í kúbísk form. Harry segist
ekki vera undir áhrifum frá
kúbistum eins og Picasso
fremur en öðrum þótt hann
játi vissulega aðdáun sína á þeim lista-
manni. Þegar blaðamaður minnir á skyldleika
við trúðamyndir Picassos segist Bilson frekar
hafa hrifist af trúðum Cezannes og þeir hafi
gefið honum innblástur. „Það þekkja allir
trúða og þeir tala sama máli við allt fólk,
þessvegna er ég hrifinn af þeim,“ sagði
Harry.
Laminn i spaö
Hann á íslenska móður en breskan föður
og bjó hér á landi þangað til hann var fimm
ára gamall en fluttist þá til Bretlands. „Þeg-
ar ég kom til Bretlands á eftirstríðsárunum
með foreldrum mínum talaði ég ekki stakt
orð í ensku og í þá daga var hver sem talaði
með germönskum hreim talinn þýskur. Þeir
voru svo sannarlega ekki vinsælir í Eng-
landi. Ég var oft hreinlega laminn í spað af
skólafélögunum og það má segja að ég hafi
lært að slást og veija mig vegna tungumáls-
ins sem ég talaði. Tungumálaerfiðleikarnir
tengjast líka sterkt myndlistinni, því fyrst
ég gat ekki talað fékk ég að teikna óáreittur
í skólanum og gerði mig skiljanlegan á þann
hátt,“ sagði Harry og bætti við að teikning
hafi alltaf legið vel fyrir honum og hann
hafi aldrei lagt blýantinn langt frá sér í upp-
vextinum. Hann telur listamenn hafa með-
fædda hæfleika, sem auðvitað þurfi ræktunar
við, en ekki er hægt að kenna neinum að
verða listamaður að hans mati.
„Ég kom til íslands þegar ég var 19 ára
og vann í Hampiðjunni i nokkurn tíma. Þeg-
ar ég kom til Englands að nýju ákvað ég að
taka skrefið til fulls og stunda listina af kappi
þó fyrst um sinn hafi ég unnið vinnu, sem
krafðist lítillar hugsunar, fyrri part dags og
málaði á kvöldin. Eg fór í listaskóla í stuttan
tíma til að læra tæknileg atriði en hætti fljót-
lega í honum. Ég leit svo stórt á mig í þá
daga og þótt margir telji mig sjálfumglaðan
í dag, hefðu þeir átt að hitta mig á þeim
árum. Seinna sá ég eftir því að hafa ekki
dvalið lengur í skóla því þrátt fyrir að ég
hafi átt bækur og slíkt til að læra af þá var
„Það má eiginlega
segja að ég sé mál-
óður. A vinnustofunni
er ég að mála margar
myndir í einu og raða
þeim upp í kringum
mig. Þegar ég tek mér
frí’frá málverkinufce
égfráhvarfseinkenni.
Það er hræðilegt. “
ég miklu lengur að tileinka mér ýmis tækn-
iatriði í málaralistinni en ef ég hefði verið
lengur í skóla.“
Seld á 900.000 kránwr
í sýningarskrá er ýjað að því að Harry sé
best varðveitta leyndarmál íslenskrar mynd-
listar og má segja að nokkuð sé til í því, því
sýningin nú er sú fyrsta sem hann heldur
hér á landi. Strax á opnunardag hafði lista-
maðurinn selt nokkrar myndir og blaðamaður
rak upp stór augu þegar hann sá að ein
stærsta myndin á sýningunni „Meandering“
var seld á 900.000 krónur auk annarra. „Eg
veit ekki hver keypti hana né hinar myndirn-
ar. Ég ákvað að lækka töiuvert verðið á
myndunum á þessari sýningu frá verðinu sem
ég er vanur að setja upp. Eg hef selt töluvert
í gegnum tíðina og tel mig vera lánsaman
myndlistarmann. Ég hef verið á réttum stað
á réttum tíma og hitt rétta fólkið. Einu sinni
kom ástralskur safnari til min, þar sem ég
var með sýningu í Bretlandi, og hreifst svo
af verkunum að hann keypti allt sem ég átti
til, alls um 30 myndir. Hann bauð mér til
Ástralíu og þar hef ég verið með annan fót-
inn síðan. Það er yndislegt land, alveg eins
og Island, en bara heitara. Mér finnst gott
að vera þar sem heitir vindar blása og þegar
kólnar í heimabæ mínum, Bristol í Englandi,
held ég suður á bóginn," sagði Harry. Hann
sagði einnig að besti markaður fyrir myndir
hans væri i Hong Kong þó sjálfsagt yrði
breyting þar á þegar Kínverjar taka þar við
stjórnartaumum. „Ég get sett upp nánast
hvaða verð sem er í Hong Kong, myndirnar
seljast alltaf.“
Myndirnar á sýningunni í Fold eru allar
nýjar, þær elstu í mesta lagi tveggja ára
gamlar. „Ég elska að mála en mér er mein-
illa við sýningar. Helst vil ég ekki mæta á
opnanir eigin sýninga og ef ég geri það kem
ég seint. Mér leiðist að ræða um innihald
verkanna og vil að myndirnar tali sínu máli,
enda gera þær það í flestum tilfellum þó
sögurnar séu jafn misjafnar og mennirnir sem
skoða þær. En sýning er nauðsynlegur þáttur
í ferli listaverks og ég sætti mig við það.
í myndum mínum nota ég gjarnan stærð-
fræðiform og velti fyrir mér reglu, óreglu
og gangi lífsins. Það er staðreynd að þegar
maður deyr gráta allir við jarðarförina en
síðan heldur lífið áfram og fólk hverfur hvert
til sinna starfa.“
Alllaf útataöur i málningw
Bilson á tvö börn og segist ala þau upp á
svipaðan hátt og hann sjálfur var alinn upp.
„Ég hef afskaplega lítinn aga á börnunum
en reyni frekar að byggja þau upp með já-
kvæðum ábendingum og gagnrýni. Sjálfsagt
myndu margir kalla það dekur enda var ég
dekraður í uppvextinum. Mamma var alltaf
svo jákvæð og er það enn í dag. Ég get aldr-
ei tekið mark á því sem hún segir því henni
finnst allt svo frábært og fallegt sem ég
geri,“ segir Harry og hlær. Hann kveðst vera
sóðalegasti „hreini" málarinn sem hann þekk-
ir. „Þrátt fyrir að myndir mínar séu fínlegar,
hreinar og klárar er ekki hægt að segja það
sama um mig. Ef einhver myndi sjá mig í
vinnustofunni er líklegt að honum brygði.
Ég er alltaf allur útataður í málningu. Ég
er kannski að hræra lit á pallettunni og missi
svo dropa á buxurnar og þegar ég dýfi pensl-
inum í dropann kemur kannski akkúrat litur-
inn sem ég var að leita að. Þá byija ég að
blanda lit á buxnaskálminni og þú getur rétt
ímyndað þér framhaldið," sagði Han-y og
brosir.
„Það má eiginlega segja að ég sé mál-
óður. Á vinnustofunni er ég að mála margar
myndir í einu og raða þeim upp í kringum
mig. Þegar ég tek mér frí frá málverkinu fæ
ég fráhvarfseinkenni. Það er hræðilegt.“
ERLENDAR
BÆKUR
ÚR SÖGU
20. ALDAR
RANCOISE Furet: Le passé d’une ill-
usion. - Essai sur l’idée communiste
au XXe sicle. Paris 1995.
Þegar þessi bók kom út í ársbyijun 1995,
seldist hún strax í 100.000 eintökum. Höf-
undurinn er meðal áhrifamestu sagnfræðinga
Frakka. Hann hefur á löngum ferli endur-
skrifað og metið sögu frönsku byltingarinn-
ar, óbundinn kenningunum um „sögulega
nauðsyn“ og fleira í
þeim dúr, sem hafði
markað þá sögu
marxískri söguskoð-
un mikinn hluta
þessarar aldar. Höf-
uðverk hans á þessu
sviði er í enskri þýð-
ingu: „The Critical
Dictionary of the
French Revolution"
ásamt M. Ozouf.
Hann er flestum
hæfari að skrifa
sögu byltinga og til
þess að rekja for-
sendurnar fyrir byltingaástandi og afleiðing-
um hugmyndafræði byltingahugsjónanna.
Það eru vissar hliðstæður sambærilegar í
frönsku og rússnesku byltingunum. Terror-
ismi einkennir frönsku byltinguna á árunum
1793-1794, en þá rússnesku allt frá upphafi
í október 1917 og langt fram eftir 20. öld.
I „Le passé d’une illusion" rekur hann for-
sendurnar að hugmyndafræðum kommúnis-
mans til kenninga Robespierres og Babeufs,
en í valdatíð hins fyrrnefnda hófst terrorinn
í Frakklandi, en stóð aðeins í rúmt ár, en
með valdatöku Lenins stóð terrorinn í Rúss-
landi langt fram yfir daga Stalins eða gott
betur en hálfa öld. Franska byltingin hófst
1789 með kenningunum um frelsi mannanna
undan oki „ancien regime" og um náttúrurétt
allra manna, lýðræði og helgi eignarréttarins,
Mannréttindayfirlýsingin var undirstaða lýð-
ræðisríkja Evrópu, en jafnframt komu fram
kenningar um sameignarstefnu - kommún-
isma - og helgan rétt þjóðarinnar andstætt
rétti einstaklingsins, sem urðu forsendur
kenninga marxismans og nasismans á 20. öld.
Furet fjallar í fyrstu um hliðstæður þess-
ara byltinga, um byltingahugsjónina og trú
manna á að gjörlegt sé að skapa stjórnar-
form, sem upphefji allar andstæður mann-
heima og að „útópían" sé á næsta leiti. Hann
rekur síðan valdatöku Lenins í október 1917
og forsendur þeirrar valdatöku sem hófst
með febrúarbyltingunni sama ár og upplausn
kerfisbundins samfélagsforms það ár. Terror
og borgarastyijöld voru í augum margra
„aðeins“ fæðingarhríðar framtíðarríkisins.
Furet lýsir fullvissu þeirra sem töldu sig sjá
dögun nýrrar aldar. Síðan hófst árangursrík-
ur áróður, hugsjónaboðun og fjáraustur
stjórnenda Sovétríkjanna um ágæti sameign-
arstefnunnar. Nasisminn kemur eins og
himnasending, Spánarstyijöldin og síðari
heimsstyijöld. Höfundurinn rekurtengsl
Stalins og Hitlers fyrir heimsstyijöldina og
sameiginleg einkenni þessara stjórnarforma,
algjör forsjárhyggja ríkisvaldsins, réttlætt
með þjóðarvilja eða vilja öreiganna, verka-
manna og bænda. Hann lýsir þeim vel gerðu
Potemkin tjöldum sem huldu fátækt, þræla-
búðir, útrýmingarbúðir ogterrorisma sjónum
heimsins. Lygavefurinn náði um alla heims-
byggðina og með linun terrorsins í Sovétríkj-
unum tók fyrst að glitta í hryllinginn, allar
yfirlýsingar um framleiðslu, fólksfjölda og
blómlegt efnahagslíf reyndust við nánari
skoðun lygar og falsanir. Leppríkin gliðnuðu
fyrst, síðan Sovétkerfið sjálft. Lygin hélt
ekki lengur. Furet lysir helstu hugmynda-
fræðingum marx-leninismans-stalinismans,
bæði innan Sovét- og leppríkjanna og utan
þeirra, þeir streyttust allir við að ljúga allt
til hins síðasta. Þótt tálsýnin sé nú horfin í
augum flestra á Vesturlöndum, þá er svo
undarlega ástatt að einhver reytingur félags-
hyggju- ogjafnaðarsinna hefur ekki enn
sagt skilið við „hugsjónina“, vitna gjarnan
til Kúbu og Kína. Þeir hinir sömu ættu að
lesa þetta ítarlega uppgjör og afgreiðslu
Furets. Þetta er heilmikil lesning, um 580
þéttprentaðar blaðsíður, heimilda getið neð-
anmáls, sem eru einnig mikil lesning.
SIGLAUGUR BRYNLEIFSSON
I ran^ois Fitrel
Le pnssé
d’uue
IIÍMSIUSI
essai sur i’idée
communiste
au XX' siéele
itoiirn Lnitanl / ('iiliKSim-ltóvy
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 9. NÓVEMBER 1996 7