Lesbók Morgunblaðsins - 16.09.1995, Blaðsíða 5

1
I
f?0ff -
~t’/' /tfi/f/W/jfa //‘tr/fd/f
SVIPMIKILL nágranni:
Böðvar Brynjólfsson á
Kirkjnlæk í Fljótshlíð.
Vatnslitir og blek.
Á LANDEYJASANDI. Hauskúpa af Hval, flak af báti. Vatnslitir.
sngin önnur hliðstæð samkeppni og verðið á
auglýsingunum þótti hátt. Það var svo um
samið að Jóndi teiknaði 130 auglýsingar á
ári, sem er heilmikið verk; hann varð að
unga út liðlega tveimur í viku hverri og það
gerði hann í heil lö ár.
Bæði í auglýsingateikningu og myndlist
er Jóndi sjálfmenntaður en býr að ríkulegri
náttúrugáfu. I þrjá eða fjóra vetur teiknaði
hann Rafskinnumyndirnar á auglýsinga-
teiknistofu frænda síns, Atla Más, og kveðst
hafa lært sitthvað af honum. Sú teiknistofa
var þá til húsa uppi á lofti í Búnaðarbanka-
húsinu. En jafnfram vat' Jóndi þá líka farinn
að teikna og mála myndir.
Alls teiknaði Jóndi um 2000 auglýsingar
í Rafskinnu. Aður en því tímabili lauk, féll
Gunnar Bachmann frá og ekkja hans vildi
selja Jónda fyrirtækið. En hann var þá bytj-
aður að búa í Lambey og með hugann bund-
inn við byggingar, ræktun og fénaðarhöld.
En umfram allt fjölskylduna, sem hann var
þá búinn að stofna. Raúnar var Jóndi fluttur
austur allnokkru áður en hann hætti að
teikna í Rafskinnu og hélt verkinu áfram þar.
BÚSKAPUR í LAMBEY
„Ég hafði verið fimm sumur í sveit norður
í Kelduhverfi og Núpasveit og líkaði alltaf
vel“, segir Jóndi þegar ég spurði hann hvers-
vegna í ósköpunum hann hefði ekki snúið
sér alfarið að auglýsingum og annarri teikni-
vinnu þegar svo gott tækifæri bauðst. Auðvit-
að kom til greina að setjast að í Reykjavík
og gerast teiknari, segir hann. En það hafði
sín áhrif að Ragnhildur kona hans var úr
Fljótshlíðinni og hún vildi gjarnan búa í sveit.
Þau giftu sig 1950. Ungu hjónin gátu fengið
hluta úr landi Breiðabólsstaðar; raunar gamla
jörð sem hét Lambey og hafði eyðst af völd-
um Markarfljóts á 18. öld. Þar stofnuðu þau
nýbýli 1952.
„Hér í Lambey varð að byggja allt frá
grunni, íbúðarhús, fjós og önnur búpenings-
hús, svo og hlöður", segir Jóndi. Þau fluttu
í íbúðarhúsið 1955. Jóndi vann sjálfur við
að byggja þessi hús en líkt og tíðkaðist þá
víða í sveitum, komu nágrannarnir og hjálp-
uðu til við steypuvinnu. Það er ótrúlegt, en
þrátt. fyrir annríkið var alltaf tími til að
teikna, segir hann. Samt var hann af lífi og
sál í búskapnum.
„Varstu skepnumaður?", spurði ég eins og
hver annar gamall sveitamaður og minntist
þess frá í gamla daga, að bændur töluðu
einatt með mikilli aðdáun um „skepnumenn"
og umfram allt þá sem voru „fyrir fé“. Sjálf-
ur gat ég af hvorugu státað, en ég var eins
og Jóndi; sífellt að teikna.
Jóndi kvaðst hafa verið skepnumaður og
það var sannfæring í röddinni: „Ég þekkti svo
til allar mínar ær og hafði yndi af að fara á
hestbak. í rauninni fannst mér álíka gaman
að vinna við búskapinn og teikningarnar. En
ég hvíldi mig ekki á teikningunum; öðru nær.
Mér fannst sú vinna oft fullt eins erfið.“
Það segir sína sögu um bóndann í Jónda,
að hann var formaður Búnaðarfélags Fljóts-
hlíðar í 26 ár og Heiðursbikar Búnaðarsam-
bands Suðurlands hlaut hann á síðasta ári.
Auk þess var Jóndi búnaðarþingsfulltrúi í
12 ár, eftir því sem segir í stuttri æviskrá
Rótaryklúbbs Rangæinga, þar sem Jóndi er
félagi; ekki sem teiknari, heldur sem bóndi.
Hann bar líka við að kenna; við gagnfræða-
skólann á Hvolsvelli kenndi hann í 16 ár.
Formaður sóknarnefndar Breiðabólsstaðar-
ÍBÚÐARHÚSIÐ í Lambey sem Jóndi byggði þegar hann stofnaði nýbýlið.
Að neðan: I fárra skrefa fjarlægð frá íbúðarhúsinu er nú risið sérstakt hús
yfir Gallerí Lambey.
ingum. Ójá, það hefur ýmislegt breyzt síðan.
En það hefur ugglaust aldrei verið betra að
vera ungur bóndi en einmitt á þessu tíma-
bili og þess hafa þau notið hjónin í Lambey.
Þeim varð níu barna auðið og þtjár dætur
hafa fetað í fótspor föðurins; tvær eru starf-
andi auglýsingateiknarar og ein er í listnámi
á Spáni.
Þeir Fiska Sem Róa
Nú þegar meginþungi búskaparins er kom-
inn af höndum, fjölgar þeim stundum sem
Jóndi í Lambey situr við teikniborðið. Ennþá
hefur hann mikið vinnuþrek og er bersýni-
elga vel á sig kominn. En hvernig er vinnu-
tíminn?
„Ég hef ekki tamið mér neinn ákveðinn
vinnutíma", segir hann. „Stundum er ég
kominn á fullt snemma á morgnana, þá er
svo gott næði. Og hugmyndirnar - þær koma
þegar maður er að vinna. Þær koma ekki
þegar maður liggur uppi í rúmi eða horfir á
sjónvarpið. Þó lá ég uppi rúmi, þegar sú
hugsun kom til mín, hvort hægt væri að
mála með krækibeijasafa. í honum er blek-
sterkt litarefni. Ég hef reynt þetta; málað
nokkrar landslagsmyndir með safanum og
það reyndist vel.“
Það er augljóst af því sem maður sér í
listhúsinu í Lambey að Jóndi er afkastamik-
ill myndverkamaður. Éins og hann sagði bíð-
ur hann ekki eftir því uppi í sófa, að hug-
myndirnar komi í heimsókn; hann þekkir vel
þá gömlu speki, að þeir fiska sem róa.
Stundum tekur hann að sér verkefni, sem
eru kannski ekki eins skemmtileg og fijáls
myndsköpun, en þar býr hann að gamalli
rútínu auglýsingateiknarans. Þetta geta til
að mynda verið heiðursskjöl með einskonar
skrautskrift og þó ekki skrautskrift: „Það er
í rauninni sú leturgerð sem ég lærði og iðk-
aði í auglýsingabransanum. Þar fyrir utan
teikna ég eitthvað viðeigandi á skjalið."
Þegar ég var að byija í blaðamennsku um
svipað leyti og Jóndi byggði upp nýbýlið
Lambey, voru góðir leturskrifarar eftirsóttir.
Auglýsingar og fyrirsagnir í vikublaði eins
og Vikunni voru þá mjög oft handskrifaðar,
því góð fyrirsagnaletur voru ekki til. Nú er
þessi kunnátta líklega að hverfa og fiestir
auglýsingateiknarar vinna allt á tölvur, teikn-
ingarnar líka. Allt er breytingum háð og
breytingarnar -eru háðar nýrri tækni. Þegar
Jóndi fer um Fljótshlíðina eða á aðra staði
til að heyja sér myndefni, til að mynda óend-
anlegan margbreytileika Eyjafjallajökuls, þá
tekur hann með sér myndavél, en skyssar
eitthvað líka. Sjálfsagt er að nota tæknina
þar sem henni verður við komið. Eftir sem
áður breytir listamaðurinn því sem honum
sýnist í hinni endanlegu útfærslu.
FJÓRAR SÍÐUR úr Rafskinnu með auglýsingum Jónda. Auglýsingin frá
Mjólkurbúi Flóamanna var sú fyrsta í sögu fyrirtækisins.
kirkju hefur hann verið í 32 ár og er það enn.
Annað og óvenjulegt verkefni, sem meira
tengist auglýsingateiknaranum, var vinna við
uppsetningu á landbúnaðarsýningum. Þær
urðu alls sex. Ég man að fyrstu landbúnaðar-
sýningarnar á Selfossi vöktu mikla athygli,
enda var þá framfaraskeið í landbúnaði og
hugsjónamenn með Ingólf á Hellu í broddi
fylkingar töldu að landið yrði að rækta frá
fjöru til fjalla. Svo átti að margfalda fram-
leiðsluna og mjólkin átti að vera sem allra
feitust, enda borgað fyrir hana eftir fituein-
* . f
a/m
i
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 16. SEPTEMBER 1995 5