Lesbók Morgunblaðsins


Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1994, Qupperneq 4

Lesbók Morgunblaðsins - 21.12.1994, Qupperneq 4
Hugsað á leiðinni heim Jólaþver- stæður Aheimleið í éljagangi og myrkri skammdegisins var ég að hugsa um ljósin sem gera til- veruna þrátt fyrir allt fagra og viðun- andi í árstíð sem fer illa í margar við- kvæmar sálir. Haft er á orði að skammdegið væri óþolandi ef ekki væru jólin. Sumu full- orðnu fólki tekst furðu vel að halda í barnið í sér og hlakkar alltaf til jól- anna. Ein af þverstæðum jólanna er svo sú að jafnvel í þessu litla samfélagi eru þeir til, og kannski fleiri en við ætlum, sem kvíða fyrir þessari hátíð. Það eru þeir sem búa einir og afskipt- ir; sumir vegna þess að allir þeirra nánustu eru fallnir frá, - aðrir vegna þess að þeir hafa sjálfir skapað sér slík- ar aðstæður. Vegna þess að jólin eru fjölskyldu- og samveruhátíð verður ein- semdin sárari þessa daga, einkum í okkar eina borgarsamfélagi hér í Reykjavík. Til sveita finnur fólk síður fyrir þeirri kennd; þar kemur ekki sízt til samneyti við húsdýr og aðrar skepn- ur. „Enginn er einn sem hefur hund“, sagði einsetubóndi í blaðaviðtali. Mitt í öllu annríkinu í desember dreymir marga um róleg og friðsæl jól. En eigi líka að nota jólin til sam- funda við ættingja og vini sem ekki hafa sést lengi, þá er nokkum veginn víst að þetta markmið næst ekki. Ef allt umstangið verður til þess að sem flestir eignist frið í sálinni, þó ekki væri nema yfir jólahelgina, þá er vita- skuld til nokkurs unnið. En allt sem gera þarf lendir á svo fáum dögum, -litlu meira en venjulegri helgi núna,- svo hætt er við að streytan frá dögu.i- unum fyrir jólin haldi bara áfram. Menn munu vakna upp við það eftir jólin að jólabækurnar eru ólesnar; að jólamatur- inn var rétt í meðallagi vegna þess að nú er jólamatur allan ársins hring. Jólin eru þerstæðuhátíð í hinum kristna heimi vegna þess að þeim er ætlað að minna á fæðingaratburðinn í Betlehem. Hann er meira en nokkuð annað táknmynd hins einfalda. Ekkert er eins fjærri þessari helgisögu og gíf- urleg verzlunarumsvif, skrautlegar umbúðir og veizluhöld. Reyndar er hinn kristni heimur ekki á einu máli'um það hvemig þessa skuli minnst. I sumum löndum tíðkast að hafa glens og gam- an, fá sér í staupinu og dansa á að- fangadagskvöld. A áhrifasvæði Lúthers í norðanverðri Evrópu hefur alvaran verið látin ríkja. Enda þótt engillinn í jólaguðspjallinu boði mikinn fögnuð sem veitast muni öllum lýðnum, er ekki talið við hæfi að fólk sé með nein fagn- aðarlæti. Bömin hafa ein leyfi til að Iáta gleðina í ljósi og sú gleði er venju- lega bundin við jólagjafir. Það er ekki uppfinning nútíma- mannsins í hinum syndum spillta, vest- ræna heimi að minnast fæðingar frels- arans í fjárhúsinu með glysi. Staðurinn á Betlehemsvöllum, þar sem fjárhúsið stóð hugsanlega, var yfirbyggður þegar á miðöldum með geysistórri steinkirkju. Þar er reynt að komast eins langt frá' því uppmnalega og einfalda svo sem verða má. Allt er kaffært í umbúðir. Skreytingamar em skreyttar með því að ennþá meiri skreytingar eru hengdar á þær. Þversögn jólanna hefst þar. Við viljum halda í þessa þversögn íburðar og umbúða þegar þess er minnst að bam fæddist og var lagt í jötu. Fæðingarhátíðin hefur orðið að einskonar uppskemhátíð. Það er m.a. uppskemhátíð sem verzlun og bókaút- gáfa reiðir sig á. Öll heimsins dýrð er til sölu á raðgreiðslum framá vor ef með þarf, og nú þætti þunnt að fá bara kerti og spil. Það er ein þversögn- in í sambandi við hátíð friðarins, að kannski fær Nonni litli nákvæma eftir- líkingu af skammbyssu, eða haglabyssu með kíki eins og ég sá í einum mynda- listanum frá leikfangaverzlun. Tilgang- urinn í allri þverstæðunni er þó sá að gleðja og ná fram þessari sérstæðu jóla- gleði, sem er merkilegt fyrirbæri og fleytir okkur yfir skammdegismyrkrið í desember. GÍSLI SIGURÐSSON Gengið frá Barcelona araldur Skúi var ekki með þungan farangur heldur hugðist hann lifa á landsins gæðum eins og hann hafði gert heima hjá sér í bæjar- íbúð í Reykjavík. Hann hafði að vísu heyrt að til sólarlanda flytti fólk matvæli, sem það Haraldur Skúi sleppti ekki taki á veskinu. Svo greiddi hann jakkann í sundur og tók veskið uppúr vasanum og opnaði það. Það var bólgið af pesetum. Hann tók fingrum um seðlana og dauft bros fór um andlit hans. Hann tók alla pesetana úr veskinu og taldi þá. Þeir voru fimmtán þúsund. Smásaga eftir INDRIÐA G. ÞORSTEINSSON hélt það gæti ekki fengið hjá Spánverjum eða Itölum eða í öðrum löndum Evrópu- bandalagsins, þar sem menn bjuggu við smjörfjöll, kjötfjöll og stöðuvötn úr víni. Þetta fólk notaði kannski tækifærið til að rjúfa einsemd sína með því að bjóðz ferðafé- lögum í saltfisk, sem nóg er til af í þessu löndum. Það skipti þó engu máli af því salt- fiskur ferðalanga var heimafenginn. Aðrir komu með hangikjöt enda ástæðulaust að sleppa því að borða eins og heima. Svo skein sólin á þetta blessað fólk, sem taldi kannski að ekkert vantaði upp á dýrðina nema ef vera kynni að einhverjuni yrði á að minnast á súrt slátur. Haraldur Skúi var ekki stór maður og því fór vel um hann í Flugleiðavélinni. Þó varð hann að hnipra sig saman í sæti sínu af því maðurinn við hliðina þurfti eitt og hálft sæti ætti vel að vera. Þar sem hægt var leystu farþegar málið með því að sitja með annað lærið og handlegg úti á gangi. Skúi hafði fengið sér einn bjór í flughöfn- inni í Keflavík, enda hafði hann ekki mikil auraráð. Vélin var full af fólki eins og allar flugvélar til sólar- eða sjoppulanda, enda ríkir kreppa og atvinnuleysi í landinu svo almenningur hefur gripið á það ráð að sýna að fleiri geta ferðast en opinberir starfs- menn. Skúi var ekki vanur stórferðalögum í önnur lönd, þótt hann hefði verið í Noregi um tvítugsaldur við að læra að spila á harm- oniku, en sagt var að þar væri betur spilað á harmoniku en hjá öðrum þjóðum. Á þeim tíma var spilað á harmoniku út um allt ís- land. Haraldur Skúi hafði aftur á móti aldr- ei átt fyrir slíku hljóðfæri. En hann hafði dansað eftir harmonikumúsik bæði ræl og tango, svo haft var á orði að fáir tækju Djúpavíkursporið betur, enda var hann lítill og hvarf alveg í fanginu á stórvöxnum kon- um. Jæja, sleppum því. Komin var nótt þegar flugvélin nálgðist norðurströnd Spánar. Haraldur Skúi sat við glugga hægra megin í vélinni og var að reyna að rýna út í myrkrið. Stöku sinnum sá hann Ijósi bregða fyrir niðri á jörðinni. Oftast var um að ræða litla klasa af ljósum og hann vissi að það voru þorp. í myrkur- djúpinu sá hann til ferða annarra flugvéla, sem komu úr suðurátt og hurfu hjá eins og örskot. Sjálfsagt voru þær fullar af far- þegum á heimleið, sem lyktuðu af sólarolíu og sangria. Þessar vélar voru neðar í loftinu en hans vél. Það var eins og hugarfarið breyttist við að sjá þær. Hann var farinn að hlakka til. Hann langaði í bjór en hann sparaði hann við sig. Farþegamir höfðu fengið einhvem mat á leiðinni. Hann var umvafinn plasti og það var eins og að éta Hagkaupspoka að ryðja þessu í sig. Margir höfðu sofnað á eftir, einkum það fólk sem hafði komið rykað um borð og djöflast síðan í flugfreyjum til að láta þær bera í sig meiri drykki. Allt í einu var eins og birti í vélinni. Haraldur Skúi leit út um gluggann og sá mikið ljósahaf fyrir neðan. Þetta var Barcel- ona. Frá þessari ljósadýrð var flogið skamma stund yfir haf og síðan haldið inn til lendingar á Mallorca, þar sem íslending- ar komu fyrst fyrir um níu hundruð ámm í fylgd Haraldar harðráða síðar Noregskon- ungs. Það var löngu áður en Unilever fór að leggja_ fé í Evrópubandalagið eða þýskir bankar. í flugvélinni skammt frá Haraldi Skúa sat maður af Snæfellsnesi og var ein- mitt að hugsa um ránsferð Haraldar á Mallorca um það bil sem þeir vom að lenda. Klukkan var orðin rúmlega þijú að að nóttu. Haraldur Skúi vissi hins vegar ekki hvað klukkan var á Spáni. Honum var nóg að vita það var nótt. Hann sá á ljósaskiltum að vélin var lent við Palma. Og eftir mála- mynda skoðun á vegabréfum var farþegun- um smalað upp í rútur og síðan haldið stutt- an spöl til áfangastaðar. Fólkinu var dreift á hótel við ströndina og áður en hann vissi var Skúi staddur í biðröð í hótelanddyri, sem hæfði konungum og kvikmyndafólki. Leiðssögumaður fann nafn hans og benti honum á mann í gráum fötum og sveittan í andliti því nú var orðið hlýtt. Hann er með lykilinn, sagði leiðsögumaður. Nú, hvað. Er hann með lykilinn, sagði Skúi. Er þetta eitthvert farfuglaheimili? Nei, sagði leiðsögumaður. í svona ódýmm ferðum þurfa tveir að vera saman í herbergi. Þeir urðu samferða að Iyftunni, maðurinn með lykilinn og Haraldur Skúi. Ég heiti Halldór Snorrason, sagði maður- inn með lykilinn, og er af Snæfellsnesi. Haraldur Skúi Sigurðarson hér, sagði Skúi og var farinn að hressast, enda kominn á leiðarenda og laus við flug og þrengsli og þann dulda kvlða sem fylgir því jafnan að láta loka sig inni í aluminíumhólki svo hægt sé að bmna í áfangstað í þrjátíu og fjögur þúsund fetum á tímum hryðjuverka og flugslysa. Það hlaut að verða sól að morgni. Dagar liðu í gulum sandi við sjóinn og rauða sól á augnlokum, uns hún var orðin svo alnálæg og ófrávíkjanleg að ekkert nema kvöldið gat lagt sólarlausa blessun sína yfir gesti úr frerans landi. Loks hætti að vera óvenjulegt að vakna á nýjum stað með sterka morgunsól á gluggum. Haraldur Skúi var farinn að lifa ótæpilegar. Hann eyddi í bjór að deginum og Irish Coffee og vodka að kvöldinu og hugsaði sér að láta slag standa á meðan eitthvað var í budd- unni. En hún tæmdist með ógnarhraða og fyrr en varði var hann búinn að skipta síð- ustu ferðaávísuninni. Framundan voru þunnir dagar. Hann vék að kvíða sínum við Halldór Snorrason oftar en einu sinni. En þessi sveitavargur af Snæfellsnesi svaraði jafnan eins og heimsvanur mjögreisandi og bað félaga sinn að víkja ekki slíku tali að sér, heldur tala við Flugleiðir eða leiðsögu- menn, sem hefðu kassa. Haraldur Skúi reyndi að haga því svo til að hann þyrfti ekki að borða nema eina máltíð á dag. Þannig treindi hann farareyri sinn. Aftur á móti borðaði Halldór Snorra- son og drakk eins og hann væri í vegavinnu á Holtavörðuheiði og skar að auki hrúta ótæpilega á nóttunni svo Skúa fannst stund- um að ekkert gæti bætt andvökuna nema ef það væri koddi fyrir vit félagans. Það hlaut að vera ríkur maður sem át og hraut eins óskaplega og Halldór Snorrason. Har- aldur Skúi hugleiddi marga vitleysuna liggj- andi á strigabekk á sandinum við sjóinn. Sandurinn var gulur eins og Sahara eyði- mörkin og hafði fokið norður yfir hafið eða var kannski eðlilegur hluti landsins. Hann vissi ekki hvað vindar báru á þessum slóð- um. Hann vissi raunar ekki heldur hvernig sandurinn í Sahara var á litinn nema ef trúa mátti því sem sást í kvikmyndum. Þótt Halldór Snorrason og Haraldur Skúi væru herbergisfélagar á Mallorca deildu þeir engu öðru saman. Þeir voru ekki saman á ströndinni og þeir borðuðu ekki saman og hittust aðeins undir nótt í herberginu væri ekki annar hvor þeirra sofnaður þegar hinn birtist. Yfírleitt var Halldór kominn á undan Haraídi Skúa, enda var hann oft á næturrölti og snuddi á börum, þótt hann hefði ekki efni á því. Einn daginn, þar sem hann lá á sandinum og var hreint að stikna í sólskininu, datt honum í hug að ráð gæti verið að fara til skrifstofunnar, þar sem umsýslufólkið var til húsa. Þar var opið frá klukkan tvö eftir hádegi og þetta umsýslu- fólk átti að vera gestum til aðstoðar ef það týndi einhveiju, eða ef einhveiju var stolið. Haraldur Skúi notaði fyrsta sólarlitla daginn til að finna leiðsögumenninna á skrif- stofunni. Þegar hann kom þangað hittist heldur dapurlega á, því þar sat kona fyrir

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.