Lesbók Morgunblaðsins - 01.10.1994, Blaðsíða 10

Jógi í hugleiðslu, þar sem fram koma allar orkustöðvarnar sem getið er um í
greininni.
Ef við beinum skilningarvitunum að hin-
um innra heimi okkar, líkist maðurinn á
margan hátt alheiminum. í heimi analóg-
íunnar erum við mennirnir taldir gerðir úr
sama efni og alheimurinn, vera samir al-
heiminum, af því að margt í okkur líkist
honum. Þetta er tjáð með því að kalla heim-
inn hina stóru raunveru (makro-cosmos)
en manninn hina litlu raunveru (mikro-
cosmos). Maður og heimur eru þannig
spegilmynd hvors annars.
Makrocosmos = Mikrocosmos
Stóri heimur = Maður
jörð = Kjöt, bein
vatn = blóð, slím, sæði
eldur = hiti líkamans, ást/hatur
loft = andardrátturinn
rúm = samband okkar og tengsl við umhverfið
Þannig samsvarar ytri raunveran innri lík-
ama mannsins. Súlan góða sem myndar frum-
efnin fimm, táknar þá ekki aðeins heiminn,
heldur líka og ekki síst, manninn sjálfan, frum-
efiii mannsins. Tilgangur súlunnar er að sýna
okkur samhengi og markmið frumefnanna.
Þegar frumefnin losna úr samhengi hvort við
annað, gerast hörmungar og ógnir, þá farast
heimamir. Það eru hin raunverulegu ragna-
rök. Hlutverk trúarbragðanna er að koma
frumefnunum aftur í réttar skorður, að láta
„harmoníu“, „ying og yang“, „Tao“ , eða
með öðrum orðum samhengi ríkja í heiminum.
Svo Sem Er Uppi - Þannig
ErOgNiðri
Hvaða þýðingu hafa frumefnin þá í jóga?
I Taittirya Upanishadaritunum frá því
um 600 f.Kr. má lesa um tilurð heimsins.
„Frá Atman - Brahman kom rýmið. Frá
rýminu kom loftið. Frá loftinu kom eldur-
inn, frá eldinum kom vatnið, úr vatninu
reis jörðin.“
Eða með öðrum orðum. Vegna flæðis
hins guðlega Atman-Brahman niður og inn
í cosmos verða frumefnin til. Atman-
Brahman er hið guðlega er að baki öllu
býr samkvæmt hindúismanum. Flæðið á
upphaf sitt á hinu andlega sviði og endar
í hinu jarðneska. Sviðin fimm eru þannig
mis tengd hinu andlega, mis fyllt hinu
guðlega. Minnir þessi kenning nokkuð á
gömlu grísku gnostíkina.
Ur því að manneskjan er gerð úr sömu
efnum og alheimurinn, hefur hún einnig
myndast af sama ferli.
Tökum eftir því að um flæði niður á við
er að ræða. Sköpun heimsins er neikvætt
fyrirbrigði, fall frá hinu guðlega til hins
jarðneska. Jörðin og allt sem henni tilheyr-
ir, þar á meðal líkami mannsins, er því
botninn, það sem lengst stendur frá hinu
guðlega. En maðurinn sem slíkur er mynd-
aður úr frumefnunum fimm, eins og al-
heimurinn. Munurinn á manni og steini er
þá sá, að steinninn er aðeins gerður úr
frumefninu jörð, en tilvist mannsins grund-
vallast á mörgum stigum, sviðum, eða
frumefnum. Maðurinn er því nær hinu
guðlega en steinninn. Steinninn er á leið-
inni að verða mannlegur. Maðurinn er á
leiðinni að verða guðlegur. Það er takmark
mannsins, að verða guð. Maðurinn er því
frumefnasúlan holdi klædd.
Endurholdgunin
Endurholdgunin (samsara) er hinn trúar-
legi útgangspunktur í jóga. An endurholdg-
unar, ekkert jóga. Maðurinn er bundinn
hinu jarðneska, bundinn karma, og þarf
því að fæðast aftur og aftur. Það eru hin
hræðilegu örlög, bæði samkvæmt hindú-
isma og búddisma. Búddistar kenna reynd-
ar ekki endurfæðingu sálar, því þeir trúa
ekki á tilvist hennar, en tala aftur um að
nýtt líf kvikni af gömlu eins og ljós af ljósi.
En hvernig má forðast endurfæðinguna?
Fyrst og fremst með því að stunda jóga.
Jóga er aðferðin til þess að ná stjórn á lífs-
neistanum, lífsaflinu, orkunni er streymir
í gegnum alheiminn, og slökkva með lífs-
neistanum lífsneistann.
Leiðin
Sjálft hugtakið jóga þýðir „leið“. Það
eru margar leiðir Qóga) sem geta leitt
manninn út úr hringrás endurfæðingarinn-
ar. Við getum nefnt nokkur dæmi: Bahkti-
jóga er leið kærleikans og samhyggðarinn-
ar, Karma-jóga er leið athafnanna, Gnana-
jóga er leið viðurkenningarinnar, prana-
jóga er leið öndunarinnar, rayja-jóga er
leið orkustjórnunar, hatha-jóga (líka kallað
tantra-jóga) er leið líkamsstjómunar og
kundalini.
Hér munum við einbeita okkur að hat-
ha/tantra-jóga, því það gefur skýrasta
mynd af heimsmynd jógans og er það jóga
sem á að geta leitt okkur út úr hring-
rásinni hér og nú.
í tantra-jóga kemur hinn duldi (esoter-
íski) skilningur fram sem lagður er í frum-
efnasúluna er við skoðuðum hér fýrr. Mað-
urinn er frumefnasúla. Frumefnasúlan
greinist niður í orkumiðstöðvar sem endur-
spegla frumefni alheimsins. Frumefnasúla
mikro-cosmos mannsins endurspeglar
þannig frumefnin í makro-cosmos heims-
ins. Orkustöðvamar kallast „chakras". Þær
liggja með vissu millibili eftir hrygglengj-
unni. Ósýnileg (esoterísk) leiðsla er heitir
„Sushuma“ tengir þær saman. Reyndir
bætist nú sjötta frumefnið við sem er esot-
erískt, dulið og aðeins opinberað hinum
upplýstu. Það er hin æðri, yfirnáttúrulega
meðvitund er menn geta öðlast þegar þeir
hafa sigrast á öllum orkustöðvunum. í
gegnum sjötta frumefnið snúa menn aftur
að hinum guðlega uppruna sínum.
Um þessa fullkomnun segir í Svetasvat-
ara Upanishad frá því um 600 f.Kr:
„Þegar jóginn hefur náð fullri stjórn á
líkama sínum og hinum fimm frumefnum
hans, fær hann nýjan líkama andlegs elds
sem er handan sjúkdóma, aldurs og dauða.“
Jóginn verður í raun að guði.
Kundalini
í manninum býr brot af því guðlega
efni er myndaði heiminn með því að sökkva
inn í hann í upphafinu. Sá kraftur er því
efni fylgir kallast „kundalini“ og þýðir það
í raun slöngukrafturinn. Hann sefur í
Muladharachakra og er hugsaður sem lítil
slanga, enda slangan heilagt dýr. Markmið
jógans er að vekja þennan kraft, senda
hann upp í gegnum orkustöðvarnar að
Lotuschakranu, þar sem hann rennur sam-
an við hinn guðlega uppruna sinn. Út frá
kenningunni um mikro/makro-cosmos
getur jóginn þá stjórnað öllum hinum ytra
heimi um leið og hann nær stjórn á sínum
innra heimi. Markmiðið er þó ekki að
stjóma, heldur hitt að stöðva hjól endur-
fæðingarinnar með því að hafa öll völd í
hendi sér. Þannig er aðeins hægt að sigr-
ast á lífinu með afli lífsins.
Lítum nú á hvað gerist á vegferð kundal-
ini.
1. Þegar kundalini vaknar í mulad-
harachakra hefst ákveðin ögun á vöðv-
um líkamans og kundalini er þrýst upp
í næsta chakra.
2. í Swadistanachakra nær kundalini
stjórn á blóði, slími og sæðisfrumum.
Kynlífslöngun er afneitað og kynkraft-
urinn stundum notaður til að flýta ferð
kundalini.
3. í Manipurachakra er eldurinn beisl-
aður. Það er gert með „mudras"; æfing-
um og helgisiðum er beinast að kundal-
ini.
4. í Anahatachakra er loftið beislað.
Það er gert með öndunaræfingum
„prana-yama“. Æfingin felst í að halda
andanum í lengstu lög og er mjög
hættulegt. Þegar jóginn stjómar loftinu
getur hann flogið.
5. I Vishuddichakra er „rýmið“ beislað.
Það er gert með því að hugleiða hjart-
slátt alheimsins , með því að segja
möntru hans „AIM“, „AM“, „AUM“,
eða „OHM“. Markmiðið er að kæfa alla
hugsun og þá kemst kundalini upp í
6. orkustöð. Meðan mantran er flutt
flyst sjálfið milli „rýma“/„plana“.
6. I ajnachakra fær jóginn fullt vald á
öllu þessa heims, líkama, anda og sál.
EN... hann er enn bundinn við sams-
ara, heiminn og blekkingu hans.
Til að ná upp í sjöunda chakra, þar sem
frelsið bíður, þarf hjálp gúrúsins. An hans
er það ekki hægt! Gúrúinn opnar þriðja
augað og hleypir orku alheimsins inn til
kundalini og þannig losnar jóginn úr hring-
rás samsara. Vald gúrúsins er þannig al-
gert. Hann er ómissandi, „endurlausnar-
inn“ og stundum tilbeðinn sem slíkur.
Tökum sem dæmi brot úr „Gurugitaen“-
lofsöngi til gúrúsins:
„Miskunn guðs kemur og fer, það skipt-
ir ekki öllu. En án miskunnar Satgurus
eram við glötuð. Ég get svikið guð minn,
en eigi mun ég yfirgefa gúrúinn minn að
eilífu". 7. Sjöunda orkustöðin er utan
líkama og heims. Hún er „moksha“,
frelsunin, nirvana.
Að Lokum
Enn og aftur er hér um alhæfingar að
ræða. Rita mætti langa grein um hveija
jóga-hreyfingu fyrir sig. Hver hreyfing,
stefna og skóli hefur sínar áherslur. Þann-
ig leggur Innhverf íhugun höfuð áherslu á
möntrana, tantra á kynlífsbeislunina og
enn aðrar hreyfingar hugsa mest um lík-
amsæfingarnar. Sérstaklega á það við í
byijendanámskeiðunum. I ekta hatha/t-
antra-jóga eins og því er hér var lýst, not-
ast allar aðferðirnar samtímis til að ná sem
mestum árangri.
Heimijdir:
A short history of Buddism, Edward Conze 1982.
Teaching of SRI Ramakrishna, Swami Budhananda 1971.
Raya Yoga, Swami Vivekananda, 1971.
Tantra - the yoga of sex, Oman Garrison 1974.
Life of SRI Ramakrishna, Roman Rotland, 1978.
The Tantric tradition, Agehananda Bhanati.
The Serpent Power, John Woodroof.
Höfundur er prestur og leggur stund á doktors-
nám í almennum trúarbragðafræðum við há-
skólann í Uppsölum.
ASUNCION FORCADA
y FLORENSA
íssveppir
Segðu ekki neitt,
íssveppir rísa
upp af vatni,
bera gró
af snævi
og þennan bláa tón
löngunarinnar
sem depurðin
deyfir.
Segðu ekki neitt,
látum auðnina,
þögnina hvítu
þekja allt,
sem við sögðum.
Ekkert blak vængja,
hvorki rödd né kvak
rýfur kyrrð
landslagsins,
þar sem leiðsludreymið
ríkir
Höfundurinn er spænsk skáldkona, sem
yrkir á katalónsku. Ljóðið er ort í tilefni
málverkasýningar Guðmundar Karls Ás-
björnssonar í Hafnarborg sl. vor, þar sem
ein myndin hét issveppir.
EGGERT E. LAXDAL
Máninn
Máninn hangir
á himnum.
Augu hans,
líta yfir jörðina.
Nótt.
Veturinn er í algleymingi,
þó dvelur hugurinn við vor.
Hönd
dauðans
Veturinn,
er sestur í hásæti sitt,
klæddur hvítu.
Fjöllin standa vörð.
Ár og fossar í böndum.
ís á vötnunum.
Hönd dauðans
yfir öllu.
Höfundur býr í Hverageröi. Ljóðin eru úr
nýrri Ijóöabók hans, sem heitir „Ljúfir tón-
ar" og er hún jafnframt áttunda bók hans.