Lesbók Morgunblaðsins - 09.04.1994, Blaðsíða 3

1-BgRáHf
11 B|R [Ö [u][M 1] [L E 1] 1] [I (m| g]
Útgefandi: Hf. Áivakur, Reykjavík.
Framkvstj.: Haraldur Sveinsson. Ritstjórar:
Matthfas Johannessen, Styrmir Gunnars-
son. Ritstjómarfulltr.: Gísli Sigurðsson. Rit-
stjóm: i Kringlunni 1. Sími 691100.
Húsakostur
er sá þáttur í íslenzkum menningararfi sem hlotið
hefur tiltölulega lítið rúm í huga margra þeirra, sem
láta sig þó varða íslenzka menningu, segir Sturla
Böðvarsson, alþingismaður, í grein um húsfriðun.
Hann segir jafnframt að það eigi að vera liður í að
efla þjóðmenninguna að varðveita það sem til er frá
liðnum tíma.
Munnmæli
herma að verið hafi munkaklaustur í Vesturdal í
Skagafirði, þar sem nú eru rústir einar og heitir
Hraunþúfuklaustur. Margrét Matthíasdóttir hefur
verið þar á ferð og segir frá því í máli og myndum
sem þar er að sjá.
Rannsóknir
Á íslandi er talið að matjurtir séu ræktaðar í 15-20
þúsund heimilisgörðum. Vegna þessa hafa verið gerð-
ar tilraunir á Hvanneyri og frá þeim segir Magnús
Óskarsson á Hvanneyri í þáttaröðinni um rannsóknir
á íslandi.
PAUL VERLMNE
Kvæði sem mun
vekja ilit umtal
Kristján Þórður Hrafnsson þýddi
Næturlangt hef ég hugsandi setið hjá þér,
horft á nekt þína, fylgst með þér sofa rótt
á beddanuma, og á mig það hefur sótt
hve allt er í rauninni fánýtt á jörðu hér.
HvHíkt undur! lífið sem lifum við.
Líkaminn aðeins skammært og viðkvæmt blóm.
Mér heldw við sturlun að hugleiða þvílíkan dóm.
Já, hvíldu þig áfram, mér veitast ei næturgríð.
Þín viðkvæmni hryggh' mig. Ó, þú sem ert mér svo kær
og andar og lifir einn vordag sem ferskur blær.
Ó, luktu augu sem eitthvert sinn tindra ei meh'.
í draumi um kossa okkar, þú brosir blítt.
Senn byrjar glaumurínn tryllti upp á nýtt.
Vaknaðu, segðu mér, sálin á líf er ei deyr.
Paul Verlaine (1844-1896) var franskt skáld og á sínum tíma leiötogi symbólistanna.
Hrynjandi ásamt tregablöndnum tóni er það sem einkennir skáldskap hans. Þýðand-
inn stundar nám í París.
B
B
Ekki stoðar að
jarma um „sérstöðu“
egar óbreyttur múgamað-
ur rennir augunum yfir
svið þjóðlífsins vekur
margt honum undrunar,
ef hann er þá ekki orðinn
ónæmur fyrir þeim furð-
um sem þar ber allajafna
fyrir augu. Þegar ég var
ungur lagði ég dag einn leið mína á áheyr-
endapalla Alþingis, þar sem úrval gáfna-
og atgervismanna þjóðarinnar kom saman
til að ræða hvernig best mætti stjórna þjóð-
inni og setja henni þau lög sem henni væru
fyrir bestu. Fátt var þá á þingpöllum enda
verið að ræða mál sem ekki vakti mikla
athygli og fáir höfðu áhuga á nema máls-
hefjandi. Hann stóð og flutti ræðu sína af
miklum eldmóði og með sterkum áherslum,
gott ef hann baðaði ekki út höndunum, en
það sem mest dró að sér athygli mína var
að það vru innan við tíu manns viðstaddir
að hlusta á hann. Hlusta á hann, segi ég.
Það er nefnilega ekki rétt. Það voru í mesta
lagi fimm manns að hlusta. Einn sat með
lappirnar uppi á boi'ði og hökuna niðri á
bringu og svaf. Annar var að lesa dagblað.
Tveir voru að tala saman í hálfum hljóðum
og einn lá á grúfu fram á borðið, að því
er virtist sofandi en gat verið dauður.
Mér leiddist fljótt að hlusta á þennan
pólitíska eldhuga flytja mál sitt svo ég fór
og nennti ekki lengi eftir þetta að eyða tíma
í annan eins hégóma og þennan.
Alllöngu síðar fór Nóbelsskáldið virðing-
arlitlum orðum um þingmenn sem létu
móðan mása um friðun rjúpunnar dag eftir
dag meðan allt var komið undir kvið á þjóð-
armerinni, rétt einu sinni.
Eitthvað í þessa átt verður mér oft hugs-
að þegar verið er að pexa um einhvern
hégómann til þess að forðast að takast á
við þau mál sem þyngst vega á fyrrnefndri
þjóðanneri, baggana sem alltaf eru á leið-
inni undir kvið. T.d. þegar menn eru að
rífast um það í fullri alvöru, og það ráðherr-
ar, hvort almenningur hér eigi éta útlenda
kjúklingabita og grísalappir, sem þeir éta
hvort sem er í sínum mörgu utanferðum.
Eða þegar sömu menn heimta tollfrjálsan
innflutning af iski til EES-landa og ætla
að ærast ef útlendingar vilja gera hann
afturreka, en hækka bara vörugjald á inn-
fluttum vörum fi-á sömu löndum ef þeim
verður skylt að fella niður af þeim tolla, tíl
þess að geta fengið sömu upphæð út úr
þeim viðskiptum í ríkishítína.
Of langan tíma tæki að tíunda fleiri slík
mál þótt af nógu sé að taka enda verðum
við að sætta okkur við að þetta er ekki
alvöruþjóðfélag, eins og ungur námsmaðm-
sagði eitt sinn við mig þegar einhver áþekk
ósköp gengu yfir. Sami maður sagði ekki
alls fyrir löngu að þennan óvilja okkar til
að láta sama ganga yfir okkur og við heimt-
um af öðrum rökstyddum við með því að
við hefðum „sérstöðu". Við eigum að kom-
ast upp með það sem við þverneitum öðrum
um vegna „sérstöðu“ okkar. „Þið getið nú
ekki farið að neita okkur um þetta, okkuf
sem erum svo fá og svo kuldabitin hér
norður við pól.“
Reyndar má segja að gamli gorgeirinn
og heimtufrekjan, sem stundum voru höfð
uppi í gamla daga, með tílvísun í víkinga
og manndrápara í fomöld, hafi ekki verið
eins leiðinleg og smámunasemi og betlara-
tónn nútímamanna, enda hafa skólarnir
unnið að þvi hörðum höndum að plokka út
úr krökkunum nærfellt allt sem heitir Is-
landssaga, þeim sem á annað borð komast
læsir út úr þeim, og búa til úr þeim ein-
hvers konar landleysingja, alþjóðlegan
lágkúrulýð. Hinir, sem vel standa sig í
menntun og framkvæmdum, flýja land
vegna þeirra kjara sem þeim eru boðin
hér. Ef við tímum ekki að gera vel við
menntaðasta og besta fólkið fer það bai-a
út í heiminn og lætur sig engu varða þjóð-
sögurnar um víkingana, enda líta „nútíma-
menn“ ósjaldan á það sem kallað var þjóð-
emi sem „úldið hræ“, svo ég taki upp orð
erlends rithöfundar.
Amerískm• sendikennari, sem hér var
fyrir löngu, sagði nemendum sínum eitt
sinn frá því hvernig fórum hai'ðbýl héruð
í Nýja Englandi. Þar varð atgervisflóttí,
menntaðasta og hæfasta fólkið fluttí bm-tu
og eftir varð miðlungsfólk og þaðan af
slappara sem ekki var fært um að halda
uppi þeLrri forustustarfsemi sem samfélög
manna þai-f. Það getur líka gerst hér og
við erum í reyndinni að horfa á það ger-
ast. Of margt af hæfu fólki er þegar farið
og þess sjást engin merki að við verði snú-
ið. Og þegar það er orðið of seint dugir
ekki að hefja á ný upp sóninn um launajafn-
réttið.'Við verðum að gera vel við menntað-
asta og besta fólkið okkar, annars missum
við það og fáum ekkert í staðinn. Mér er
ekki grunlaust um að við séum farin að
verða óþægilega vör við að við eigum ekki
til hæft fólk í allar þær stöður sem við
þurfum að skipa og því verðum við að setja
í sumar þeirra eitthvað af næstbesta fólk-
inu, sem ef til vill veldur ekki sínu hlut-
verki. Þá verður störfilnum illa sinnt, þá
verður afturför hjá fyrh-tækjum og stofnun-
um og þá verðum við troðin undir af erlend-
um keppinautum sem hafa „klárari" menn
í sinni þjónustu.
Við verðum að sigrast á hinni landlægu
tortryggni gagnvart útíendingurú, við verð-
um hvort sem er smám saman að takast
meira á við þá í framleiðslu og viðskiptum
og þegar að því kemur er okkur eins gott
að vera ekki búin að fæla bestu mannsefn-
in frá okkur. Þá dugir ekki annað en fram-
tak og dugnaður og þá stoðar ekki lengur
að janna um „sérstöðuna“.
Það gengur alveg fram af okkur sem
fylgjumst með framvindu mála hversu ófag-
lega er haldið um stjórnvölinn í opinbenim
málum, hversu dýr öll sú stjórnun er og
hversu miklu fé er ausið í málaflokka sem
ég þori ekki að nefna svo ekki verði hlaðið
glóðum elds að höfði mér. Fólk borgar allt
að því helming launa sinna í skatta og helm-
ingur þess sem eftrt verður og ef til vill
meira er svo hirt með öðrum sköttum og
hverskonar álögum, sem fólkið áttar sig
ekkert á. Og ekkert stoðar, hítin er alltaf
tóm.
Eg vil að lokum koma á framfæri ráði
sem eitt sinn í gamla daga var beitt í Eng-
landi þegar tómahljóð var í ríkiskassanum.
Þá var lagður á gluggaskattur, viss upphæð
á hvern glugga hvers húss. Og vesalings
fólkið áttí ekki nema eitt ráð sér til bjarg-
ar. Það múraði upp í alla glugga sem það
gat án verið.
TORFIÓLAFSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9. APRlL 1994 3