Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1989, Blaðsíða 9

Vilhjálmur í vinnustofunni í Garath. Ijósm.: Sigurður S. Bjamason.
Samlífrænar
víddir nefhir
Vilhjálmur
þá tegund
mynda, sem
hann hefiir
veriðaðfást
viðásíðustu
árum. Stund-
um minnir
það á örverur
ísmásjá, en
stundum á
einhverskon-
arfyrirbærií
himingeimn-
um.
að gerast í Bandaríkjunum og Þýskalandi,
og þó sérstaklega í Þýskalandi, er það að
þeir eru alltaf að taka upp stefnur frá upp-
hafi aldarinnar. Hér er um hreina uppsuðu
að ræða. Orðinu „NÝ“- er bætt framan við,
Ný-Súrrealismi, Ný-List, Nýja-Málverkið og
Ný-Geómetría, svo dæmi séu tekin. En allt
er þetta raunverulega gamalt. Og þessi
framúrstefna sem verið er að tala um er
raunverulega gömul. Þeir sem halda að það
sé eitthvað nýtt að gerast hjá þessum þjóð-
um, taka alveg skakkan pól í hæðina, vegna
þess að það er alltaf verið að auglýsa gaml-
ar stefnur sem nýjar.“
„Þú meinar semsagt að ekkert nýtt hafí
komið fram undanfarin ár?“
„Nei, ekki lengi, ekki í allt að því aldar-
fjórðung."
„Kannski ekki síðan abstrakt-listin kom
fram á sjónarsviðið?
„Já, já og það má eiginlega segja, að
pop-listin svokallaða hafi á vissan hátt ver-
ið úrvinnsla úr gamla dada-ismanum sem
kallaður var. Listamenn í dag eru ekki leng-
ur skapandi. Það er tvímælalaust kominn
tími til að hrista upp í þessu. Áberandi skort-
ur á hugmyndaflugi finnst mér, að einkenni
þessa tíma okkar. Ég sé oft myndir sem
eru vel gerðar, vel uppbyggðar með góðum
litum, en yfirleitt vantar hugmyndaflugið,
vantar persónuleikann. Og þar með hættir
listin að vera list, því listin er hvorki stæl-
ing á því sem fyrir er, né náttúrunni. Sko,
í listinni skiptir hugmyndaflug mannsins svo
miklu máli. Það er það sem gerir fegurð
listarinnar fjölþættari, og að mér finnst
æðri en fegurð náttúrunnar. Vegna þess að
í listinni er um að ræða bæði ytri og innri
raunveruleika."
„Þér finnst með öðrum orðum, að það
vanti nýjar fantasíur?
„Já, mér fínnst það og þess vegna get
ég ekki gert upp á milli þýskra og íslenskra
listamanna. Þótt sumir íslenskir listamenn
taki þá þýsku sér til fyrirmyndar, þá eru
þeir þýsku líka að stæla afa sinn og ömmu.
En auðvitað eru þetta ekki algerar stæling-
ar og sumir eru betri en aðrir og hafa eitt-
hvað fram að færa.“
„En nú hefég séðhérna allmargar mynd-
ir eftir þig og verð að segja að mér fínnst
frumlegheitin allmikil í þeim og verk þín
vera ólík öllu öðru sem ég hef séð af mál-
verkum. Hvað heitir þessi stefna?"
„Á árum áður reyndu menn að troða því
sem ég er að gera inn í einhvem isma, sem
fyrir var. Reyndu að flokka það undir súr-
realisma eða abstrakt. Mér finnst það raun-
verulega vera skortur á því, að menn vilji
viðurkenna verk mín. Vegna þess að mynd-
ir mínar tilheyra engum isma sem fyrir er.
Ég hef reynt að skilgreina þessa stefnu og
kallað hana Samlífrænar Víddir á íslensku,
en „Biotische Synthese" á þýsku, því að
þessar myndir em í raun ekki stæhng á
neinu sem fyrir er. Ég hef að vísu orðið
fyrir áhrifum mjög víða. Bæði úr heimi
náttúmnnar og listarinnar. En smám saman
hafa verk mín þróast í það að verða persónu-
leg. Og satt að segja, þá óraði mig aldrei
fyrir því, að stefna mín ætti eftir að verða
svona sjálfstæð og sérstæð."
„Er þá enginn listamaður sem málar í
svipuðum dúr?“
„Ég hef séð verk eftir einstaka menn upp
á síðkastið, sem em ekki ósvipuð. Hvað sem
verður úr því, það veit ég ekki.“
„Eru þeir þá að stæla þín verk?“
„Nei, það hugsa ég ekki... Ég efast um
það.“
„Getur þú nefnt einhverja listamenn sem
eru í sérstöku uppáhaldi hjá þér, sem hafa
haft áhrif á þig og þína Iist?“
„Já, ég nefndi áðan, að ég hafi séð í
æsku eftirprentun af málverki eftir Velaz-
quez. Hann var í mjög miklu uppáhaldi hjá
mér. Líka Goya og Rembrandt. Van Gogh
hafði mjög sterk áhrif á mig og franski
málarinn Cézanne. Já og abstraktmálaram-
ir Kandinsky og Mondrian höfðu mjög mik-
il áhrif á mig á sínum tíma. En enginn af
þessum mönnum hefur áhrif á mig lengur.
Ætli ég haldi ekki áfram mínar eigin leið-
ir. Og í framhaldi af því hef ég mikinn
áhuga á því að leggja rækt við ljóðlistina.
Ég orti talsvert sem unglingur og hef gert
öðru hveiju. Nú langar mig til þess að beita
mér meira á þessu sviði og tengja saman
ljóðlist og myndlist.“
„Nú ert þú með mjög stóra vinnustofu
hér í Diisseldorf. Er ekki fjárhagslega erfítt
að reka slíkt bákn?“
„Nei, það er ekki svo erfitt. Ástæðan
fyrir því er sú, að borgin leigir listamönnum
vinnustofur á mjög góðum kjörum. Allt að
því gjafverði og mér skilst að núna séu eitt-
hundrað og fimmtíu listamenn með svipaða
aðstöðu hér í Diisseldorf. í þeim hópi eru
málarar, myndhöggvarar, kvikmyndagerð-
armenn og ljósmyndarar."
„Er hér um að ræða einhverja útvalda
listamenn?"
„Já, borgin velur, eða tekur ákvarðanir
þar um. Og ég veit að það eru mjög margir
á biðlista hér eftir vinnustofum. I Diissel-
dorf er ágætt að búa. Hinsvegar hefði ég
ekkert á móti því að eiga meiri samskipti-
við íslendinga heldur en ég hef gert á und-
anförnum árum. Og ég hef engan áhuga á
því að rofna úr tengslum við ísland. Ég
held að það sé alls ekki heppilegt. Ég er
lítið fyrir að gera miklar áætlanir fram í
tímann. Mér finnst það eiginlega vera and-
stætt eðli sköpunarinnar. En ég get samt
sem áður sagt þér, að mig langar til þess
að mála stóra mynd í þremur pörtum innan
skamms og mig langar til þess að Ijúka ljóða-
bálki, sem ég er að fást við, og ég vil helst
hafa uppá tuttugu og tvö erindi. Ég held
að það geti hjálpað mér nokkuð að ljúka
þessum ljóðabálki, sem ég hef 'verið mjög
lengi með, eiginlega of lengi, eða á annan
áratug."
„Mundirþú vilja ráðleggja ungu fólki, sem
er að leggja út á listabrautina, að freista
gæfunnar hér í Vestur-Þýskalandi?“
„Já, því ekki það. Sjálfur fór ég þá leið
sem flestir íslenskir Iistamenn höfðu farið
á undan mér. Ég fór fyrst til Kaupmanna-
hafnar og síðan fór ég til Parísar. En það
er alveg út í hött fyrir íslenska listamenn
að fara til Kaupmannahafnar núna. Þeir
geta alveg eins farið til Þórshafnar í Færeyj-
um. Og danskur kunningi minn sagði um
París fyrir nokkrum árum: „Hún er eins og
hola í jörðina." Ég held raunar að sú hola
hafi dýpkað töluvert síðan. En þó að það
sé ekkert sérstakt að gerast hér í Þýska-
landi, þá er þetta stærsta þjóð Vestur-
Evrópu og ríkasta. Og Þjóðveijar eru, að
því er virðist vera uppá síðkastið, orðnir
ákaflega þreyttir á þessum yfirborðslegu
tískustefnum í myndlist og mér finnst þeir
vera orðnir miklu gagnrýnni. Reyndar líka
á sjálfa sig. Og þeir viðurkenna að það sé
svo til ekkert að gerast í myndlist í heimin-
um í dag, að Þýskalandi meðtöldu. Og ef
menn viðurkenna slíkt, þá er strax vissum
áfanga náð.“
„Nú, iir því að Kaupmannahöfn og París
eru orðnar þurrausnar af hugmyndum og
nýjungum, hvaða borgum getur þú mælt
með sem arftökum þeirra fyrir verðandi
íslenska listamenn?“
„Það gætu verið nokkrar borgir hér í
Þýskalandi. Diisseldorf og Múnchen til
dæmis. Einna helst þessar tvær. Kannske
einnig Berlín. En þó er Berlín of lokuð, langt
inni í Austur-Þýskalandi. Fólki hættir til
að fá innilokunarkennd þar. Auk þess er
borgin ákaflega óróleg, enda kemst fólk
ekkert út úr henni. Það getur ekki einu sinni
umgengist náttúruna á eðlilegan hátt.“
Höfundur býr í Dusseldorf og Reykjavík.
VILHJÁLMUR BERGSSON
Maðurinn
og nóttin
Þú ert hin sjúka sál
í sótthita nætur,
er þreytir þunga göngu
um þröngan skógarslóðá,
en í kringum nóttin bíður hljóð.
Þú horfir, — hlustar á þitt blóð,
sem hnígur þungt og rótt.
Um þína sál þá læðist lævís glóð,
er lækur kliðar hjá um dimma slóð.
(1952).
Vögguljóð
/ borg við bláa hafið,
svo blíða hvíld þú færð.
Mitt hús er húmi vafið,
og himnesk þögn og værð,
mitt bam þér vaggar brátt.
I borginni við hafið,
í borg við hafið blátt.
Er tunglskinsgeislar glitra,
þitt guðlegt hörund skín,
mér tár á hvarmi titra,
svo tær er fegurð þín.
(1953-54).
Samlíf-
rænar Ijóð-
myndir
10
Leitaðu í þokunni
leitaðu í regnúðanum
það sem kom til mín
fór frá mér
það sem fór frá mér
kom til mín
gleymska og minni
leitaðu meðal kristalla.
(1983).
13
Þar sem hið bláa auga er
þar sem Ijómi blárra augna var
teygir rauðhvít hvelfíng
glóandi arma út í kuldaheim
tindrandi bylgjuhreyfíngar
fæðing fylgir fæðingu
þokuhjúpur — fölvi breiðist
um logandi súlnakristalla
ormétna hrömun — frá þér liðast
græn vefjaveröld regsnins
kalt vatn hríslast
þar sem dimmblá augu
opnast og Iokast
þar sem orð og mynd er
ferðalangur kveður
hann leggur upp í
langferð sína.
(1988).
Sjá viötal við höfundinn hér til vinstri
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 25. FEBRÚAR 1989 9