Lesbók Morgunblaðsins - 25.02.1989, Blaðsíða 8

Skortur á hugmyndaflugi
einkennir okkar tíma
húsi sem byggt var árið 1931 og stendur við Neuss-
erstrasse 41 í Diisseldorf í Vestur-Þýskalandi býr
Vilhjálmur Bergsson, listmálari, ásamt eiginkonu
sinni Maritu Bergsson, aðstoðarskólastjóra. Vil-
hjálmur er vel kunnur málari á íslandi og hefur
Rætt við VILHJALM
BERGSSON listmálara,
sem sezt hefur að í
Dússeldorf í
Vestur-Þýzkalandi, þar
sem sumir telja nú að sé
nafli
myndlistarheimsins.
Eftir SIGURÐ S.
BJARNASON
haldið þar fjölmargar sýningar. Hann hefur
nú gert það sem margir listamenn hafa
hugleitt, en brostið áræði til að fram-
kvæma: Að flytja til annars lands, þar sem
markaður fyrir myndlist er margfaldur á
við ísland. Þar að auki er nú talið að Diiss-
eldorf sé ásamt Köln og Berlín sá staður,
þar sem nú má helzt vænta nýmæla í mynd-
list. Því má búast við, að íslenzka listamenn
og listunnendur fýsi að vita hvemig það er
að búa og starfa í Dússeldorf. Vilhjálmur
tók vel því erindi að segja frá því og stöðu
myndlistarinnar almennt í viðtali, sem fer
hér á eftir. í upphafi spurði ég Vilhjálm um
uppruna hans og hvað það var, sem hvatti
hann út á listabrautina.
„Ég er af Suðurnesjum, eða nánar tiltek-
ið frá Grindavík. En ekki held ég að um-
hverfíð þar hafi hvatt mig til myndlistar.
Ekki beinlínis. Ég byijaði að teikna strax
og ég gat haldið á blýanti og reyndar áður
en ég gat það. Þá bjó ég til fuglamyndir
úr kökum, sagði hún móðir mín mér síðar.
Hinsvegar man ég ekkert eftir þessu. Mér
var líka sögð sú saga, að þegar ég hafi
byijað að geta teiknað, hafi ég verið mjög
áfjáður í að teikna hænsnin á næsta bæ.
Talaði ég þá jafnan um að „teika hana“,
því ég gat ekki sagt teikna hana. Það má
því segja að ég hafí verið byijaður að fást
við myndlist áður en ég gat talað. Og fugl-
amir í Grindavík, sérstaklega hænumar,
hafa þá verið mín fyrstu viðfangsefni. En
ég held að það hafí alls ekki verið um-
hverfið í Grindavík, sem hafði þau áhrif á
mig, að myndlistin varð fyrir valinu. Ég
held að það hefði ekki skipt neinu máli
hvar ég hefði fæðst.“
„En teiknarþú ennþá hænur og fugla?"
„Nei, það geri ég ekki. En ég vil gjaman
bæta því við, að það var auðvitað ekki um
neina myndlist að ræða, sem ég gat séð á
þessum árum í Grindavík. Og það var mjög
lítið um bókmenntir á heimilum, á þeim tíma
sem ég var að alast upp. Foreldrar mínir
áttu þó eina bók sem ég man alveg sérstak-
lega vel efír. Það var myndskreytt Biblía
og ég var ákaflega hrifínn af þremur mynd-
um í þeirri bók. Ein var af Fjandanum eða
Freistaranum að freista Jesú og Jesús stóð
teinréttur upp við tré, en Freistarinn eða
Djöfullinn var ægileg ófreskja fyrir framan
hann. Þessi mynd hafði ákaflega djúp áhrif
á mig. Ég kallaði hana víst í fyrstu „And-
skotinn hjá henni Guð“. Ég hef líklega hald-
ið á þeim árum, að Jesús væri kvenmaður,
því að á myndinni.var hann síðhærður og
Vilhjálmur Bergsaon: Hef engan áhuga
áþvíað rofna úr tengslum við ísland.
í skósíðum kufli. Önnur mynd var þarna sem
ég man mjög vel eftir, en það var eftirprent-
un á málverki eftir spænska listamanninn
Velazquez. Ein af örfáum trúarlegum mynd-
um sem hann gerði. Þriðja myndin sem ég
man ákaflega vel eftir. Hún var af pílagrím-
um sem voru að ganga á fjall. Fjallið var
í skugga en fyrir aftan það og út frá tindi
þess stafaði geislum hnígandi sólar. Og
þessi mynd hafði mjög mikil áhrif á mig.
Mjög svipaða sýn sá ég reyndar út um eld-
húsgluggann heima hjá mér, þegar sólin
settist á bak við fjallið Þorbjörn. Og ég
held að það hafi verið þessar miklu andstæð-
ur sem höfðu áhrif á mig. Semsagt annars-
vegar skuggamynd fjallsins, þetta mikla
myrkur sem bjó í hlíðum fjallsins sem að
mér sneru, og svo þetta mikla ljósflæði að
baki þess. Þessar miklu andstæður myrkurs
og ljóss. Og ég held líka að þessi mynd sem
ég minntist á áðan, af Andskotanum og
henni Guð, að það hafí verið form andstæðn-
anna, annars vegar hinn teinrétti Kristur,
allt að því „geómetrískur", og svo hinsvegar
þetta ógnvekjandi margþætta form Djöfuls-
ins. Þessar miklu andstæður forma og lita
höfðu sterk áhrif á mig.“
„En svo við vendum nú kvæði okkar í
kross. Hvað hefur þú verið búsettur lengi
hér í Diisseldorf?"
„Ég er búinn að vera hér í fimm ár og
það er tilkomið vegna þess að konan mín
Marita er þýsk. Ég kynntist henni á íslandi
og við ákváðum að sétjast að hér í Dussel-
dorf. Hún er reyndar héðan frá þessu
svæði, eða nánar tiltekið frá Mönchenglad-
bach. En hún starfar hér, kennir í Dussel-
dorf. Sjálfur bjó ég talsvert lengi í Kaup-
mannahöfn og sýndi þar alloft. Bæði tók
ég þátt í samsýningum þar og hélt nokkrar
einkasýningar. Og héma í Dusseldorf hef
ég bæði tekið þátt í samsýningum og hald-
ið eina sjálfstæða sýningu. Það var í sam-
bandi við norræna menningarkynningu, sem
var haldin hér fyrir tveimur árum. En á
íslandi sýndi ég síðast 1987 í Norræna
húsinu.“
„En hvað um Þjóðverja? Eru þéir áhuga-
samir kaupendur, jafnvel þegar erlendir
listamenn eiga í hlut?“ .
„Almenningur hér í Þýskalandi kaupir
ekki listaverk eins og íslendingar gera. Hér
er hinsvegar talsvert um safnara, margfalt
meira heldur en heima á íslandi, og þeir
kaupa þá talsvert mikið. Hér er til dæmis
safnari sem hefur keypt nokkuð mikið af
verkum mínum. Annars hef ég selt nokkuð
af verkum mínum hér 'til einstaklinga. En
semsagt, það er einn þýskur safnari sem
hefur keypt talsvert af myndum og hefur
lýst yfír áhuga sínum á að halda því áfram.
Aftur á móti er fremur lítið um slíka safn-
ara á íslandi, sem kaupa margar myndir
eftir sama manninn. En hinsvegar er miklu
almennara að almenningur kaupi myndir á
íslandi; það er allt að því óhugsandi hér.“
„Telurþú betrimöguleika fyrir listamenn
að lifa af list sinni hér, heldur en til dæmis
á íslandi?"
„Neeii... það held ég ekki. Á íslandi er
eiginlega talsverður áhugi á myndlist, sér-
staklega meðal ákveðinna stétta og það
verður að viðurkennast, að þar á ég fyrst
og fremst við fólk sem hefur talsvert fé
handa á milli. Lækna og kaupmenn til dæm-
is. En opinber listpólitik er miklu betur rek-
in héma heldur en á íslandi. Opinberir aðil-
ar hér, sem annast kaup á listaverkum,
hafa miklu betri þekkingu á list heldur en
þeir sem annast þau mál fyrir hið opinbera
á íslandi. Hér er alltaf reynt að gæta þess,
að opinbert fé renni til hæfra listamanna."
„Hvað finnst þér um íslenska listamenn
og það sem þeir eru að gera í dag?“
„Ég vil nú taka það fram til að byrja
með, að ég hef enga sérstaka þörf fyrir að
gefa íslenskum listamönnum einkunnir. En
þetta er mjög afstæð spuming og svarið fer
eftir því, við hvað er miðað. Og ef miðað
er við myndlist eins og hún gengur og ger-
ist í hinum vestræna heimi nú á tímum, þá
eru íslenskir listamenn hvorki betri né verri
heldur en listamenn annarra vestrænna
þjóða. Ég held að þeir séu alveg sambærileg-
ir.“
„En hvert er þá álit þitt á þýskum lista-
mönnum?"
„Þarna komum við aftur að því sem ég
sagði áðan: Það fer eftir því, við hvað er
miðað. Mér fínnst þýsk list standa á ákaf-
lega háu stigi. En kannski ekki á hærra
plani en sú íslenska. íslenskir listamenn era
reyndar að apa eftir þýskum og banda-
rískum listamönnum. En mér fínnst þýskir
og bandarískir listamenn bara ekki vera
þess virði að það sé verið að apa eftir þeim.“
„Þú vilt þá meina að íslenskir listamenn
væru betur komnir sjálfstæðari?“
„Já, alveg tvímælalaust, ef þeir þá geta
það. Sko, það sem hefur raunveralega verið