Lesbók Morgunblaðsins - 14.06.1986, Blaðsíða 6

Hvenær hefstþað upprunaJejra? Varla meðbárujárninu. Þetta erennþá upprunalegrimiðbærámyndSigfúsarEymundssonar frá 1875. Kannskiþettaséhin verðuga
fyrirmynd fyrir höfuðborg Islands?
„Reykjavík
er ekki svona“
Atak í þá veru að afmá að einhveiju leyti þann
kotrassabrag fátæktar og vanþróunar, sem
einkennir miðbæ Reykjavíkur umfrarn flest
annað í íslandi, er til umræðu hér. í sem
fæstum orðum sagt: Miðbærinn er til skamm-
Pistill á
umhverfisvemdardegi
um gagnrýni á fram
komnar tillögur
arkitektanna Dagnýjar
Helgadóttur og Guðna
Pálssonar varðandi
nýbyggingar og
endurbætt svipmót á
miðbæ Reykjavíkur.
EFTIR
GÍSLA SIGURÐSSON
ar landi og þjóð. Það sæmir ekki, þegar
skammt er til aldamóta, að hvergi meðal
svokallaðra menningarþjóða verði fundið
dæmi um annan eins miðbæ í höfuðstað.
Varla þarf að fjölyrða um það hér, svo
margir sem þekkja vel til í útlöndum, að
ótal smábæir, með öllu ókunnir heims-
byggðinni, geta státað af ólíkt meiri glæsi-
brag. Ekki svo að skilja að Reykjavík sé
gersneydd glæsibrag. Til dæmis getur þegar
tímar líða orðið nokkur glæsibragur á nýja
kjamanum í Kringlunni. En það er merki-
legt, að önnur eins ósköp og byggt er í
Reykjavík, virðist svo sem tíminn standi í
stað í miðbænum; þar gerist ekki neitt annað
en það, að fram hafa komið tillögur arki-
tektanna Dagnýjar Pétursdóttur og Guðna
Pálssonar um dálitla andlitslyftingu, sem
felst í lítið eitt hærri og þéttari byggingum,
en nú eru þar. Jafnframt er gert ráð fyrir
því að á efri hæðum þessara húsa verði
íbúðir og með því verði stuðlað að því, að
fólk búi á nýjan leik í miðbæ Reykjavíkur.
Með öðrum orðum: Reynt verði að spoma
við því, að miðbærinn deyi uppúr kl. 6 dag
hvem. Hann á samkvæmt tillögunum að
verða lifandi borgarhverfi og til þess að svo
megi verða verður að byggja ný hús eða
hækka þau sem fyrir era og fóma ýmsu
aflóga kofadrasli. Sumt af því hefur ekki
nokkurt byggingarsögulegt gildi og er ein-
ungis leifar frá þeim tíma, þegar þjóðin
hafði ekki bolmagn til að byggja skárri hús.
Ég hef áður lýst þeirri skoðun minni hér
í Lesbók, að mér þykja tillögur þeirra
Dagnýjar og Guðna byggðar á smekkvísi
og skynsemi. Þar er ekki lagt til að neitt
verði gert, sem erfítt yrði að framkvæma.
Arkitektar virðast sem betur fer hafa aðrar
skoðanir á útliti en var fyrir einum eða
tveimur áratugum. Þá vora byggð í mið-
bænum tvö hús, sem skera sig úr fyrir sálar-
lausan og vélrænan ljótleika; hús Almennra
trygginga við hliðina á Hótel Borg og Silla
og Valda-húsið, sem svo er nefnt í Austur-
stræti. Það er þó út af fyrir sig fagnaðar-
efni, að ekki skyldi meira endurreist af
miðbænum meðan á þessu ömurlega skeiði
stóð í byggingarlist, ef list skyldi kalla. Þar
birtist móderisminn, afkomandi Bauhaus-
stefnunnar, í nakinni mynd og með upp-
byggingu í anda hans hefði Austurstræti
orðið eins og hver önnur eyðimörk. Enda
þótt þau Dagný og Guðni geri ráð fyrir
húsum, sem hafa manneskjulegan svip í
anda þess bezta, sem byggt hefur verið í
Reykjavík frá upphafí, og þar að auki
mannabyggð þar sem henni hefur verið út-
rýmt, gerast þau undur og stórmerki, að
upp rís fólk, sem áhuga hefur á framvind-
unni og mótmælir. Því er mótmælt rétt einu
sinni, að timburkofar verði á nokkram stöð-
um að víkja til þess að betri heildarsvip og
betri nýtingu verði við komið.
BYGGÐASAFNEÐA
LifandiMiðbær
I námunda við miðbæinn standa mörg
gullfalleg og vel með farin hús frá tíma-
skeiði bárajámshúsanna. Þau bera af kofun-
um í miðbænum og auk þess hefur verið
komið upp safni húsa frá þessu skeiði í Árbæ
eins og allir þekkja. íhaldssemi í menningar-
málum er bráðnauðsynleg, en fyrr má nú
vera íhald ef miðbærinn þarf helzt að vera
safn til viðbótar við Árbæjarsafnið. Þar að
auki hefur sú skoðun verið lífseig, að varð-
veita beri húsin í Grjótaþorpi, sem öll era
breytt frá upphaflegri gerð. Gijótaþorpið
er nú eins og hvert annað rasl og fær líkast
til að vera það áfram vega pat-stöðu ólíkra
sjónarmiða. Allt hefur þetta verið rakið
áður. En tilefni þessa pistils var útvarpsum-
ræða, þar sem skipulagstillögur Dagnýjar
og Guðna vora til umræðu. Því miður heyrði
ég þessa umfjöllun ekki í heild, en hlustaði
mér til mikillar furðu á sjónarmið Guðrúnar
Jónsdóttur, arkitekts sem hefur nú með
höndum sérstök skipulagsverkefni í Vestur-
bænum og víðar. Eg hef miklar mætur á
Guðrúnu, bæði sem ágætiskonu og mikil-
hæfri í starfi sínu. En ég varð gáttaður
þegar Guðrún mín blessunin fór að tjá sig
um útlitið á þessum nýju húsum, sem eiga
samkvæmt skipulagstillögum Dagnýjar og
Guðna að setja svip sinn á miðbæ Reykjavík-
ur. Henni fannst útlit húsanna afleitt og
hver haldið þið að röksemdin hafí verið:
„Reykjavík er ekki svona.“ Þetta er út af
fyrir sig alveg rétt hjá Guðrúnu: Reykjavík
er ekki svona — og þá eigum við bæði við
miðbæinn. Hann er að alltof miklu leyti
samsafn ljótra, lélegra og ósamstæðra húsa
og þessu átaki er ætlað að bæta úr því.
En þegar Guðrún segir, að Reykjavík sé
ekki svona, þá felst í því, að miðbærinn
eigi að stranda í tímanum og hafa um
ókomna framtíð á sér svipmót kreppunnar.
Þetta er víst það sem sumir kalla að snobba
íaðalatriðum hefur litið breyzt hér aíðan Austurstræti var nefnt Langa-
fortov. Húsin hafa verið endurbætt, en yfirþyrmandi Ijótleiki einkennir heild-
ina. Þaðerað visurétt, aðhærrihús þama mundu varpa skugga á götuna,
þegarsólin skín. En hvemigá þá aðfara að, þegarhún skín ekki?