Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1983, Blaðsíða 7

Rosalinde v. Ossietzky
Ég óttast ellina
Ég óttast hið óflýjanlega,
ellina, sem nálgast mig
hljóðum hægum skrefum
og mun rista í ásjónu mína
ómáanlega stafi.
Hún mun gera hlóð mitt
litlaust oggrátt
og loka mig að síðustu inni
hak við svartan múr.
Ég mun alltaf vita af
unga fólkinu fyrir utan
veggi ellinnar,
sem fær, eins og ég nú,
að draga að sér
ilmhöfgað andrúmsloftið.
En nei ... nei nei ...
þetta mun ég aldrei sætta
mig við ...
Áður en sá tími kemur
mun ég naga í sundur
járnstengur fangelsins,
þótt veikar tennur mínar
brotni
og blóð mitt hrynji
í myrkrið.
Skammar stundir lífs míns
mun ég lifa
með öllum líkama mínum
og sál minni.
Þetta kvæöi er eftir þýska skáldkonu og birtist í
tímariti fyrir síðara stríðið, þýddi það þá, hef aldrei
síðar séð nafn höfundarins.
Jón úr Vör
Jenrn Jensdóttir
Ljóð í málverki
Stórbrotið andlit apalgrá leiftrandi
augu gneista af fleti málarans
mynd andstæðna hörku og mildi
mjúk hrynjandi, drættir í grænum lit
færa fjarlægð áranna nær
í áleitni til fundar við
liðið skáld í Ijóðum sem gáfu
leitandi örmagna þjóð eld
er kviknaði í krafti andans
— köllun öðrum skáldum —
málverk er vísar til vegar
á vit þess er fortíð
gaf mætast framtíð.

Og lúsin
skreið inn
Það hef ég uppúr ræðum þjóðarleiðtoga
og stjórnmálamanna, að vor þjóð sé gáfuð,
menntuð, listfeng, hugkvæm, heiðarleg,
dugleg og hafi gott hjartalag. Upptalning
af þessu tagi er ófullnægjandi: Þessu eiga
að fylgja sannanir og því hef ég tekið sam-
an yiðauka öllu þessu til sönnunar.
íslenzka þjóðin er svo gáfuð, að hún má
heita komin á vonarvöl með gáfur sínar;
það þarf miklar gáfur til að gera jafn mörg
axarsköft á jafn skömmum tíma og þessi
þjóð hefur gert: Þjóðin er svo vel menntuð,
að það er ekki fyrr en um tvítugsaldur eftir
skólasetu frá sex ára aldri að meðal íslend-
ingur getur skrifað nafnið sitt: Þjóðin er
svo heiðarleg að skattskýrslur eru óþörf
plögg og í viðskiptum við íslendinga hafa
útlend fyrirtæki iðulega átt í erfiðleikum
með að semja faktúrur, því að íslendingur-
inn vill gjarnan hafa þær í skáldsöguformi:
Þjóðin er svo dugleg, að í engu landi eru
lesin jafnmörg dagblöð í vinnutíma: Um
hjartalagið er bezta dæmið, að útlendir
ferðalangar, að ekki sé talað um dáta, segj-
ast hvergi búa við aðra eins gistihlýju eins
og hjá íslenzku konunni: Svo listfeng er
þjóðin að hún getur hvergi selt list sina,
skáldsaga fæst ekki þýdd, tónlist ekki flutt,
málverk ekki sýnt með öðrum þjóðum,
nema beitt sé ofbeldi — ef þið hafið okkur
ekki með, förum við úr Atlantshafsbanda-
laginu!
Á kreppuárunum, þegar Laxness var á
postulaskeiðinu, skar hann ekki við neglur
sér ámælin, þegar hann sagði þjóð sinni til
syndanna. En nú ér enginn Laxness að
skrifa um íslenzkt þjóðlíf almennt. íslenzk-
ir rithöfundar liggja yfirleitt íþví farinu að
skrifa um stéttir eftir fastri formúlu; fá-
tækur maður góður maður, ríkur maður
vondur maður. Þessi formúla veldur því að
það er sjaldan að maður sjái grein þar sem
þjóðinni sem heild er sagt til syndanna og
hátterni hennar gagnrýnt.
Laxness skrifaði yfirleitt í predikunar-
greinum sínum um þjóðina sem heild. Hún
var lúsug, illa skædd, fötin sniðlaus, hóstaði
og hrækti í allar áttir, hirti ekki tennur
sínar, enginn íslendingur talaði satt orð
nema fullur — og er oflangt upp að telja
sem skáldið predikaði af þessu tagi yfir
þjóð sinni.
Eitt af þjóðareinkennum okkar er að þola
helzt ekki annað en lof um þjóðina og Lax-
ness átti ógóða daga í sinni lúsabaráttu.
Þetta vita þjóðarleiðtogar, sem eiga líf sitt
undir atkvæðum, og spara því ekki lofið og
þessu átta útlendingar sigjafnan á og
spara heldur ekki lofið, að minnsta kosti
ekki, ef þeir ætla sér að leggja leið sína
hingað aftur — og það ætlar hann alls ekki
að gera franski rallistinn, sem var hér í
sumar, og sennilega ekki heldur sænski
blaðamaðurinn, sem skrifaði heimkominn
um kvöld í veitingahúsinu Broadway.
Það hef ég fyrir satt af mönnum sem
kunnugir eru öldurhúsum okkar, að það
hafi hvert orð verið sannleikanum sam-
kvæmt ígrein Svíans.
Manngarmurinn lýsti því, hvernig hann
slapp nauðuglega undan íslenzkum stúlk-
um, þær gengu í skrokk á honum og heimt-
uðu að hann dansaði við sig og kæmi með
sér heim og ein þeirra ætlaði að grípa hann
með sér nauðugan. Svíinn lagði þetta illa út
fyrir íslenzku kvenfólki og sagðist kunna
hinu betur að fá sjálfur að bera sig eftir
björginni og hefði hann víða farið um heim,
en hvergi þurft nema á íslandi að heyja
varnarstríð af þessu tagi.
Dónaskapur Svíans er náttúrlega óafsak-
anlegur, að þiggja ekkert af því sem honum
var boðið af góðum hug og átta sig heldur
ekki á því að við erum komnir lengra í
jafnréttinu á þessu sviði en Svíar; íslenzkar
stúlkur eiga alveg sama rétt og karlar til að
beita nokkurri hörku, ef ekki gengur með
blíðu og eiga ekki að þurfa að liggja undir
ámæli fyrir þennan skörungsskap íjafn-
rétti.
Það heyrðist ekkert frá Jafnréttisráði um
grein Svíans, en ýmsir brugðust illa við og
sögðu hann hinn versta mann og það er
hann sjálfsagt, ef ekki hommi, en hann var
sagður Ijúga öllu sem hann sagði og þar
kom upp Islendingseðlið, að þola allt nema
sannleikann um þjóðlífið.
Nú er öldin önnur og allt annað við að
fást í þjóðlífinu en á siðapredikunartíma
Laxness; skældu skórnir horfnir, snið er á
fötum, hrákatíminn liðinn. Lúsin var hrak-
in úr fötunum og hárinu, en hún skreið inn,
kvikindið atarna, og hálfu verra að fást við
hana þar en á meðan hún skreið utaná
skrokknum.
Það er mikil óværa í sálarlífi fslendinga.
Asgeir Jakobsson
___-1
7