Lesbók Morgunblaðsins - 05.11.1983, Blaðsíða 5

Frá Háskólahátíð sl. vor: Kandfdatar taka á móti prófskírteinum sínum. Athyglisvert er hversu ólíkur
klæðnaðurinn er við þetta hátíðlega tækifæri.
Enskunám í heimspekideild sl. vetur: Barbara Ann Kathe, sendikennari frá Bandaríkjunum, ásamt
nemendum sínum.
hjálpa félögum sínum. En ugg-
laust ber meira á því við þessar
aðstæður."
„Það virðist svo sem hægt sé
að taka lífínu með ró í gagn-
fræða- og menntaskólum, en
svo hefst þetta ógnarlega álag
um leið og komið er í Háskól-
ann, eða svo er sagt. Er ekki
einhver misbrestur á skipulagi
þarna og væri ekki eðlilegra að
þetta álag kæmi eitthvað fyrr
og væri jafnara?“
„Þetta er nú ekki séríslenskt
fyrirbrigði. Samskonar kvartan-
ir heyrast hjá erlendum háskól-
um. En þessar kvartanir eru
sumpart til komnar vegna þess
að nemendur halda ef til vill að
þeir geti slappað af í Háskólan-
um og átt þar ljúfa og skemmti-
lega daga. Þarna verða veruleg
viðbrigði, því vinnudagurinn
getur orðið tvöfaldur og kannski
vel það í sumum tilvikum.
Ástæðan er einfaldlega sú, að
verið er að reyna að komast yfir
mikið á skömmu skólaári. Það
eru að minnsta kosti tvö ráð til
að minnka þetta álag: lengja
skólatímann á ári hverju og í
öðru lagi að lengja námstímann
í heild. Þá er það enn orðin
spurning um aðstöðu og peninga
— og mörgum finnst víst að sá
tími sé nógu langur, sem fer í
háskólanám eins og það er.“
„Stundum er að því vikið, að
kennarar við Háskólann geti
ekki stundað rannsóknir sem
skyldi vegna kennsluálags. Er
rannsóknaskyldan eitthvað
meiri en í orði og hefur Há-
skólinn einhverja yfirlýsta
stefnu í rannsóknum?“
„Já, ég tel að svo sé. í 1. grein
laga um Háskóla íslands segir,
að hann skuli vera „vísindaleg
kennslu- og rannsóknastofnun".
Föstum kennurum er gert að
verja 40% af tíma sínum til
rannsókna. Þeir gera það í ýms-
um tilvikum, en á móti kemur
það að sumir þeirra verða að
kenna mikið og sinna stjórnun-
arverkefnum og öðru í sambandi
við daglegt kvabb. Þá verður
ekki tími til rannsókna. Aðra
vantar stundum nauðsynleg
tæki. Þrátt fyrir allt er mesta
furða, hvað kemur frá mönnum
— og það er í vaxandi mæli. Það
er líka fullur hugur á því að gera
skólann meira hvetjandi til
rannsókna; að menn fái fjárveit-
ingar útá ákveðin verkefni,
fremur en að þær séu sjálfvirk-
ar frá ári til árs.
En það er margt sem hamlar.
Til dæmis það, að menn freist-
ast til að taka að sér kennslu í
yfirvinnu og þá verður kennslan
meiri en gengur og gerist hjá
erlendum háskólum. En þetta er
misjafnt og fer eftir deildum.
í aðalatriðum er það svo, að
hver kennari hefur rannsókna-
frelsi — það er frelsi til að
ákveða sjálfur rannsóknarefni
innan þess ramma, sem fjárveit-
ingin setur. Sú tilhneiging er
fyrir hendi hjá fjárveitingavald-
SJÁ NÆSTU SÍÐU
Prófessorar —
dósentar — lektorar
Fáein atriði uni kennara
við Háskóla íslands
í 10. gr. háskóialaga segir:
„Kennarar háskólans eru prófessorar, dósentar, lekt-
orar, þ.á m. erlendir lektorar, aöjúnktar og stundakenn-
arar.
Prófessorar, dósentar og lektorar skulu vera þeir,
sem hafa kennslu og rannsóknir við háskólann að aðal-
starfí.
Nú hefur háskólinn ekki tök á að koma upp rann-
sóknaaðstöðu í tiltekinni kennslugrein, og má þá sam-
kvæmt tillögu háskólaráðs og viðkomandi háskóladeild-
ar tengja slíka kennarastöðu tiltekinni stöðu eða starfs-
aðstöðu við opinbera stofnun utan háskólans, enda sé
slík tilhögun heimiluð í reglum stofnunarinnar eða sam-
þykkt af stjórn hennar.
Heimilt er, með samþykki háskólaráðs að tillögu há-
skóladeildar, að skipa dósent eða lektor tímabundinni
skipun til allt að fimm ára í senn. Um tilhögun slíkrar
skipunar skal setja ákvæði í reglugerð.
Aðjúnktar eru ráðnir til tveggja ára hið skemmsta og
taka þeir mánaðar- eða árslaun. Stundakennarar svo og
styrkþegar eru ráðnir til skemmri tíma og taka stunda-
kennslulaun, mánaðar- eða árslaun.**
í 11. gr. segir:
„Forseti íslands skipar prófessora, en menntamála-
ráöherra dósenta og lektora. Eftir því sem fé er veitt til
á fjárlögum, ræður háskólaráð aðjúnkta og erlenda
lektora, að fengnum tillögum háskóladeildar, en há-
skóladeild stundakennara og styrkþega.
Umsækjendur um prófessorsembætti og dósentsstörf
skulu láta fylgja umsókn sinni rækilega skýrslu um
vísindastörf þau, er þeir hafa unnið, ritsmíðar og rann-
sóknir, svo og námsferil sinn og störf.
Skipa skal hverju sinni þriggja manna nefnd til þess
að dæma um hæfi umsækjenda til að gegna embættinu
eða starfinu. Háskólaráð skipar einn nefndarmann,
menntamálaráðherra annan, en deild sú, sem hann á að
starfa við, hinn þriðja, og er hann formaður. í nefnd
þessa má skipa þá eina, er iokið hafa háskólaprófi í
hlutaöeigandi grein, eða eru að öðru leyti viðurkenndir
sérfræðingar á því sviði.
Dómnefnd skal láta uppi rökstutt álit um það, hvort
af vísindagildi rita umsækjanda og rannsókna, svo og
námsferli hans og störfum, megi ráða, að hann sé hæfur
til að gegna embættinu. Álitsgerð nefndar skal höfð til
hliðsjónar, er embættið er veitt, og má engum manni
veita prófessorsembætti eða dósentsstarf við háskól-
ann, nema meiri hluti nefndarinnar hafi látið í Ijós það
álit, að hann sé hæfur til þess. Enn fremur skal leita
álits hlutaðeigandi háskóladeildar um umsækjendur, og
eiga fulltrúar stúdenta á deildarfundi þá ekki atkvæð-
isrétt.
Heimilt er að kveða svo á í reglugerð, að framan-
greind ákvæði skuli giida við skipun lektora, svo og
sérfræðinga við rannsóknastofnanir eða aðrar háskóla-
stofnanir.
Heimilt er að flytja lektor úr lektorsstöðu í dósents-
stöðu, skv. nánari ákvæðum í reglugerð."
í grófum dráttum er flokkunin þessi:
1. prófessor Sama kennslu- og
2. dósent dómnefnd um hæfí Iögb.rannóknarskylda
3. lektor en mismunandi
launaflokkar.
4. dósentar eða lektorar í hlutastarfi; starfsaðstaða hjá
öðrum stofnunum, flestir á sjúkrahúsum í Reykjavík.
5. aðjúnkt; stundakennari ráðinn til minnst 2ja ára til
stjórnunarstarfa auk kennslu.
6. stundakennari; lausráðinn kennari.
Prófessor er kjörgengur til deildarforseta og rektors,
en aðrir kennarar ekki.
Guðmundur Magnússon
5