Lesbók Morgunblaðsins - 02.07.1983, Blaðsíða 11

ÞÚ
Málarans hönd hefir
myndina dregið:
Höfuð, sem krýnt er
kranzi úr þyrnum.
Á kinninni situr
eitt silfurhjart tár,
— eitt tár.
í Borgarspítalans biðsal
er barn með ótta í augum.
Það vill lulla og hvílast
með höfuð við móðurbarm.
Á kinn þess glitrar
eitt gullfagurt tár,
— eitt tár.
Krýnd er þyrnum
vor þjáða jörð,
vökvað af dreyra
er dagsins líf.
Á vorgrænum vanga
er djúpblátt daggartár,
— eitt tár.
Lítið strá
líður um geiminn
með jörðina alla
í öðrum endanum
— ekkert í hinum.
1
Linda Vilhjálmsdóttir
INN-
RÁS
ÚT-
RÁS
/ nótt komu hauslausu mennirnir
stormandi. Innrás,
hugsaðir þú
og í sömu mund skall myrkrið á.
Og þögnin.
Undir sænginni
sástu hringina,
óteljandi og marglita.
Hringina sem lýstu upp æskuna
þegar einhver hafði slökkt ljósið,
skyndilega.
Og rigningin úti.
Þú heyrðir dropana falla,
taldir þá uns þeir breyttust
íhjartslátt sem þú vildir ekki telja,
ekki heyra. Þögn! Þögn.
Og biðin.
Á morgun ætlar þú út.
Enn rignir og þú flýtir þér
inná ímyndað kaffihús
og pantar einn kaffi, takk.
Þú færð þér sæti við dyrnar.
Höfundurinn er ung Reykjavíkurstúlka og hefur stundað ýmis störf.
Ljóð hafa áður birzt eftir hana í Lesbók og Tímariti Máls og menning-
ar.
RMÍ2
Nokkur orð
um Storð
Tímarit koma og fara. Einkum hefur það
orðið hlutskipti bókmenntatímarita að eiga
skamma ævi. Fyrir vönduð, alhliða tímarit
er þó alltaf einhver grundvöllur eins og
dæmin sanna og nægir að benda á Iceland
Review, sem á orðið langa lífdaga að baki.
Ennþá eldri er Samvinnan, sem hefur þó þá
sérstöðu að þurfa ekki endilega að gera í
blóð sitt — ogyngri eru til dæmis Gestgjaf-
inn og Líf, nútímaleg heimilisblöð. Við sjá-
um í erlendu tímaritaflórunni, að heilmikill
grundvöllur virðist fyrir vönduð tímarit um
sérstök áhugamál: skíðasport, golf, bíla,
húsbúnað, tölvur, Ijósmyndun og margt
fleira. Þetta myndar til samans það sem
stundum er nefnt „sóffaborðsbókmenntir“
ogþarfalls ekki að vera niðrandi. Nafngift-
in er dregin af því, að falleg tímarit sjást
oft á sóffaborðum; það er gluggað í þau,
stundum jafnframt því sem fólk talar sam-
an, myndirnar skoðaðar — en kannski fer
minna fyrir lestrinum; fólk er víst að mestu
hætt að lesa.
Þó skiptir vitaskuld mestu máli, hvað á
boðstólum er. Þeir sem fá öll helgarblöðin
inn úr dyrunum, hafa nóg með að fletta og
öll helgin færi í að lesa öll þau ágætu viðtöl
oggreinar, sem berast sjálfkrafa uppí fang-
ið á manni. Svo það liggur í hlutarins eðli,
að alhliða tímarit verður að hafa töluverð-
an slagkraft til þess að detta ekki uppfyrir
og verða bara eitt blaðið í bunkanum.
Nýjasta viðbótin á sóffaborðið — og von-
andi síðar í bókaskápinn — er STORÐ —
heimur í öðru ljósi — eins og stendur þar og
kemur út fyrir sameiginlegt átak Haraldar
J. Hamars og Almenna bókafélagsins.
Með Iceland Review er Haraldur búinn
að margsanna, að hann kann tökin á að
gefa út tímarit með menningarsniði, þar
sem jöfn áherzla er lögð á texta, Ijósmynd-
ir, útlit og prentun. Allt verður þetta að
haldast í hendur ef vel á að fara. Af sam-
starfi Haraldar og Almenna bókafélagsins
má mikils vænta og dálítinn smjörþef höf-
um við nú fengið með fyrsta tölublaðinu —
en Storð er annars ætlað að koma út árs-
fjórðungslega. Þetta fyrsta hefti hefur tek-
izt afbragðs vel og ástæða er til að óska
þjóðinni og útgefendunum til hamingju. Þó
er rétt að hafa þann fyrirvara, að ævinlega
er varlegt að dæma blað eftir fyrstu útgáfu
þess. Aðdragandinn er venjulega nokkuð
langur og meðgöngutími Storðar var þar
ekki undantekning. Þessi langi aðdragandi
er notaður til að taka á honum stóra sínum,
því fyrsta útgáfan þarf að slá í gegn — og
gerir það oft, því fólk kaupir hana af ein-
skærri forvitni.
í þessu tilviki hef ég engar áhyggjur af
því, að ekki takizt að halda uppi dampinum,
þótt vera kynni að ekki reki á fjörurnar svo
frábært og sérstætt efni sem grein Hjartar
Pálssonar um Kristján Eldjárn í heimsókn
á æskuslóðir norður í Svarfaðardal. Ég
hygg að það geti naumast kallast viðtal,
enda þótt Kristján hafi orðið á löngum
köflum. En það skiptir ekki máli. Sérstakt
verðmæti verður greinin vegna þess sem
menn vissu ekki þá, að þetta var síðasta för
Kristjáns heim til sín að Tjörn og að hann
átti þá aðeins fáar vikur ólifaðar.
„Seinasti sunnudagurinn heima“ er
spariefnið í þessu fyrsta hefti Storðar og er
ástæða til að geta lofsamlega um Ijósmynd-
ir Páls Stefánssonar sem raunar prýða
fleiri greinar. Mynd hans af Kristjáni, þar
sem hann stendur á hlaðinu á Tjörn og
bendir út eftir dalnum, hefði ég fremur haft
á forsíðunni en andlitsmyndina af Ragn-
hildi grýlu, því Storð á væntanlega ekki að
vera pönk-blað og pönkarastíllinn á Ragn-
hildi fær nokkuð mikið vægi með því að
setja hana á forsíðu. Blað getur alveg verið
nútímalegt og með á nótunum, þótt það
leggi ekki höfuðáherzlu á dægurflugur,
popp og pönk. En Grýlurnar eru góðar
þarna til mótvægis.
Storð gefur okkur innsýn í tvo afskaplega
ólíka þætti íslenzkrar menningar: annars
vegar það forna bændaþjóðfélag, sem
Kristján kynntist í æsku og segir frá, — og
hins vegar poppheim dægurlagaframleiðsl-
unnar, sem enginn kemst hjá að verða var
við, hvort sem hann vill eða ekki.
Kristjáni Eldjárn var tamara að tala um
annað en sjálfan sig og honum verður tíð-
rætt um forfeður sína í Svarfaðardal ogþau
vinnubrögð sem heyrðu til hestaverkfæra-
öldinni og margoft hafa verið rakin. Hann
segir að vísu frá myrkfælni sinni, hversu
eftirminnilegt var að fá fyrsta orfið, að
búskaparstörf áttu vel við hann og að það
var faðir hans, en ekki hann sjálfur, sem
tók ákvörðun um að hann gengi menntaveg-
inn. En ég skaljáta, að mér þótti miður að
Kristján skyldi ekki segja fleira af sjálfum
sér á uppvaxtar- og unglingsárunum á
Tjörn.
íslenzkur nútími birtist ekki bara í Grýl-
unum, heldur einnig um borð í skuttogara,
þar sem Illugi Jökulsson lýsir lífi og störf-
um skipverja á Guðbjarti frá ísafirði af
skemmtilegum næmleika. Það er tímanna
tákn, að vídeóið er oftast ígangi um borð og
hefur gengið af flestu dauðu, sem menn
tóku sér áður fyrir hendur í frístundum.
Og 200 árum eftir Eld er við hæfi að
minnast Skaftárelda. Greinin eftir dr. Sig-
urð Þórarinsson hefur ugglaust verið með
því síðasta, sem hann setti á blað og þess-
vegna lesum við hana með sérstakri lotn-
ingu eins ogfrásögn Kristjáns. Jón úr Vörá
þrjú Ijóð, sem eru blaðinu og skáldinu til
sóma og þá er aðeins eftir að óska Storð
langra lífdaga — sú fróma ósk fylgir einnig
með, að tímaritið megi hafna til frambúðar
í bókaskápum fremur en á sóffaborðum,
innbundið í skinn — og verða jafn ágætur
aldarspegill og fyrsta heftið. En það gildir
um blaðaútgáfu eins og maraþonhlaup:
betra að ætla sér af og fara ekki svo geyst
af stað að maður springi á limminu og verði
að slá af eða hætta.
Ognú er að sjá hvað setur.
Gísli Sigurðsson.
11