Lesbók Morgunblaðsins - 11.06.1983, Blaðsíða 5

heimi beiskra tára áfalla,
sorgar og haturs.
Hann hallaði sér aftur á
bak í stólnum, þar sem hann
sat og tottaði pípuna sína. Og
hvar skildi hún vera núna
þessi vera sem var hluti af
honum í svo mörg ár. Ár sem
áttu að vera upphaf að ein-
hverju stóru en voru í raun
ekkert nema froða. Hann
minntist þess að hafa rifið all-
ar ljósmyndirnar af henni
þegar hún hvarf úr lífi hans.
Bara að hann hefði gert hið
sama við þær huglægu, þá
hefði kvölin trúlega orðið
minni: Hvað var annars svona
merkilegt við hana? Hvers
virði var hún þér? Þú sem átt-
ir svo mikið. Hvers vegna öll
þessi tár? Hvers vegna allur
þessi sársauki, gremja og hat-
ur? Allar þessar taumlausu
brjáluðu hugsanir, sem engin
leið var að hemja, en tóku þess
í stað völdin í sínar hendur.
Gengu berserksgang og möl-
uðu allt mélinu smærra. Allar
hugsjónirnar, alla draumana,
allan kjarkinn og sjálfstraust-
ið. Alla löngun til að lifa og
njóta jarðneskra unaðssemda,
með gleði og trú á lífið. Alla
líkamsstarfsemina. Hún var
eins og varnarlaus maður í
fellibyl, gat enga björg sér
veitt. Hver lítil hugsun var
sem nöðrubit, eitur sem
streymdi með blóðinu um all-
an líkamann og lamaði hann
gjörsamlega gagnvart öllum
utanaðkomandi áhrifum.
Gerði hann mótstöðulausan og
varnarlausan. Það sem áður
reyndist leikur einn var nú
orðið að þrekvirki. Litli hóll-
inn fyrir utan gluggann sem
lítið bar á áður var nú orðinn
að fjalli, stóru og miklu, sem
teygði toppa sína hátt til him-
ins og þú varst eins og agnar-
lítið rykkorn við fjallsræturn-
ar. Hvað skeði? Var það hún?
Eða var það kannski eitthvað
annað? Ánnað og meira en lít-
il skólastelpa sem vissi ekki
hvað hún vildi.
Hann var á móti líkams-
ræktar- og íþróttafríkum,
vildi frekar vera væskill.
Kannski var það ástæðan
fyrir því að hún fór frá hon-
um. Ef til vill hefur henni
fundist hann of mjór og ræf-
ilslegur í útliti. Vantaði þetta
kraftalega útlit, aðaleinkenni
karlmennskunnar. Hann var
reyndar mjög uppreisnargjarn
í eðli sínu, var alltaf í and-
stöðu við meirihlutann. Trú-
lega hefur það ráðið úrslitum
að hann hafði enga strengi
sem hún gat togað í. Og svo
voru það öll þessi nútímasjón-
armið: Prófaðu allt, ekki
missa af neinu, láttu ekki
traðka á þér, „njóttu" lífsins,
þú lifir aðeins einu sinni,
hugsaðu fyrst og fremst um
sjálfan þig o.s.frv. Veraldlegu
gæðin metin ofar öllu. Glam-
urlífið er það sem gildir, að
velta sér upp úr skítnum og
ógæfu annarra og láta sér á
sama standa. Og við fáum
uppskriftina framborna á silf-
urfati inn á stofugólf í gegn-
UPPGJÖRIÐ
Smásaga og mynd eftir Jón Þór Gíslason
Það var snjór yfir öllu. Hús-
unum, bílunum, bátunum,
fjöllunum, klettunum og öllu
landinu svo langt sem augað
eygði. Allt hvítt. Milljónir lít-
illa agna sem stöðugt héldu
áfram að svífa hljóðlaust til
jarðar áttu sökina. Kristaltær,
svo smágerð og yfirlætislaus
kepptust þau við að kljúfa
loftið og ná niður á yfirborðið
þar sem þau tengdust hvert
öðru og mynduðu samofna
heild. Þetta var vefstóll árs-
tíðanna að verki, sem óf án af-
láts dúnmjúka hvíta ábreiðu.
Klæði vetrarins. Fólkið í hús-
unum horfði út um gluggana
og blótaði þessari vinnugleði.
Bílarnir sátu fastir í snjó-
sköflum hér og þar um bæinn
með öskureiða bílstjóra inn-
anborðs. Bátarnir létu sér fátt
um finnast, töldu sig hafa
reynt annað eins. Fjöllin tóku
sig vel út snævi þakin og heill-
uðu augu landslagsmálara og
ljósmyndara sem ruku
óhræddir út í ófærðina til að
ná sem bestum myndum á
jólakortin. Og klettarnir
drógu sig í hlé; létu fara vel
um sig undir þessu nýofna
klæði og fannst ágætt að vera
svona hvítir annað slagið.
Á þessu ísakalda landi
norður í Atlantshafi voru
tvær mannverur að uppgötva
hina einu sönnu ást og urðu
því lítið varar við þessa inn-
reið vetrarins. Tími og rúm
hættu að vera til, skiptu ekki
máli lengur. Heimurinn var
lokaður úti og öllum vanga-
veltum og skynsemi gefið frí.
Öll tilveran virtist hafa tekið
á sig nýja mynd í ferskum
framandi tilfinningum. Hann
sat með krosslagða fæturna á
sófanum hennar og horfði í
þessi yndislegu augu sem
ljómuðu af gleði og sakleysi.
Honum fannst það í rauninni
ótrúlegt að hann væri eitthvað
sem hún elskaði, ef til vill
meira en allt annað í þessari
veröld. Það var svo sannarlega
skrýtið að hugsa til þess. Tón-
listin sem hljómaði frá hátöl-
urunum var öll um ástina og
honum fannst eins og hver
einasta lína í textanum hefði
verið samin sérstaklega fyrir
þau. Hún tók um hendur hans
og hallaði sér upp að honum.
Hann óskaði þess að þau gætu
legið svona að eilífu og þyrftu
ekki að gera neitt annað. Þau
voru bara þarna tvö ein í
rauðri lýsingu og nutu ilmsins
af reykelsinu og hlýjunnar frá
hvort öðru. Herbergið var
mettað af tónum og reyk.
Andrúmslofti sem hentar ást-
inni vel. Sælan var ólýsanleg.
Augu þeirra beggja sindruðu
af hamingjuljóma. Án sektar,
ábyrgðar og ótta. En þess í
stað full gleði sem var sönn í
sakleysi sinu og vanþekkingu.
Gleði sem stoppar stutt í
um tæki sem flytur okkur
ljóslifandi myndir af fólki sem
er hin fullkomna ímynd þess
sem við eigum að vera. Og
hverjir hafa svo skapað þessa
ímynd? Hverjir eru það sem
banka upp á hjá okkur á
hverjum degi og selja okkur
eitt stykki hamingju í mjúkum
fókus sem leikin er í moll.
Skiptir það máli ef við erum
nógu vitlaus til að láta glepj-
ast? Ætti ekki að vera nóg að
skella bara hurðinni á nefið á
þessum hamingjusölum? Trú-
lega, en við viljum alltaf vera
að horfa á fjöll í fjarska og
halda því fram að þau séu blá.
Sjónhverfing eða veruleiki?
Skilin þar á milli gerast æ
óljósari með hverjum deginum
sem líður. Menn eru hættir að
greina á milli þess sem er og
þess sem er ekki. Myndir úr
sjónvarpi, kvikmyndum og
blöðum spila orðið svo stórt
hlutverk í lífi okkar að við
getum verið í vafa um hvort
atvik sem við minnumst frá í
gær hafi verið í sjónvarpinu,
síðdegisblaðinu eða við pulsu-
vagninn niður í miðbæ, þegar
við vorum að kaupa 1 matinn.
Og í svefninum dreymir okkur
myndir sem eru samansafn af
því sem við sjáum í okkar
daglega lífi og því sem við höf-
um numið frá hinum ýmsu
miðlum fjöldans.
Það fylgdi því viss vellíðan
að draga að sér tóbaksreykinn
úr pípunni og láta eiturefnin
draga úr spennunni. Þegar lík-
aminn var búinn að ánetjast
þessu efni gat hann ekki verið
án þess lengi í einu. Kannski
var ástin einmitt þannig.
Eitthvað sem maður ánetjast
og getur ekki verið án þó að
maður viti að það sé að éta
mann upp til agna. Ástin er
eigingjörn. Og það er þessi
eigingirni sem veldur mestum
sársauka. Að ætlast til að aðr-
ir gefi allt en þú ekkert er
nokkuð sem aldrei getur geng-
ið upp. Hvað ætli séu mörg
ódæðisverkin í heimssögunni
sem rekja má til hinnar hold-
legu ástar? Hundruð, þúsund-
ir, ef ekki milljónir atburða.
Hún vildi hann ekki og hann
lét það bitna á heiminum. Og
hvað skildi svo valda því að
maður og kona byrja að elska
hvort annað og heita hvort
öðru tryggð til æviloka. Var
það vegna þess að hann pass-
aði svo vel við lýsinguna á
draumaprinsinum í ástarsög-
unum sem hún las á heitum
sumarnóttum undir súðinni.
Eða var það vegna þess að hún
hló svo skemmtilega sem hann
féll fyrir henni. En hvað skildi
þá verða um draumaprinsinn
eftir síðasta orðið í hinni eld-
heitu ástarsögu og hvað skeð-
ur þegar henni finnst ekkert
fyndið lengur. Raunsæi er
nokkuð sem við getum ekki ýtt
til hliðar hvort sem mönnum
líkar betur eða verr. Það er
nokkuð sem við verðum að lifa
við og sætta okkur við.
Raunsæið er varanlegra en
Framhald á bls. 10.
5