Lesbók Morgunblaðsins - 11.06.1983, Blaðsíða 3

people rely on the computer to
do things that they used to do
inside their heads, what happ-
ens to their heads?)
Time-verjar sjá fyllilega
nauðsyn þess að tölvan heimski
ekki manninn heldur geri hann
vitrari, en, eins og áður segir, þá
draga þeir ekki upp neina fram-.
tíðarmynd af afleiðingum þess
fyrra.
Ef það byrjar með þessari
tölvu að hún heimski, þá gæti
það verið upphaf keðjuverkunar.
Það koma fullkomnari tölvur og
þá um leið heimskari menn og
þá hefur ímyndunaraflið leyfi til
að gera ráð fyrir að endirinn
verði að maðurinn og vélin verði
eitt. Við þurfum ekki beinlínis
að heimskast til þess að þetta
verði, heldur að skynsemi okkar
haldi áfram að misþroskast,
eins og mörgum finnst nú þegar
votta fyrir. Stærðfræðileg hugs-
un, sem uppfinning vélanna
byggist á, er að hluta vélræn,
a+b=b+a etc., og hættan getur
legið í því að þetta skynsemis-
svið mannsins haldi áfram að
þroskast á kostnað annarrar
heilastarfsemi. Það mætti
kannski orða það svo, að við
hefðum mest að óttast „vélina“ í
höfði okkar. Það má ímynda sér
að tengslin milli þessa vélræna
skynsemissviðs mannsins og
tölvunnar og fullkomnari af-
komenda hennar, því enginn
skyldi efa, að þeir fæðast, verði
svo ríkjandi með manninum, að
hann hætti að lifa því vitundar-
lífi, sem greinir hann enn glöggt
frá vélinni, svo sem fagurfræði,
trú og heimspeki og ýmsar til-
finningar, eins og ást og góð-
leiki.
Við mennirnir viljum hafa
stjórn á einu og öðru, og leit-
umst við á mörgum sviðum að
halda jafnvægi í lífi okkar og
umhverfi ogláta ekki eitt vaxa á
kostnað annars. Líkast til væri
nú ráð að fara að hyggja meira
að skynsemisþroska okkar,
þannig að hann yrði ekki allur í
eina áttina, átt til vélarinnar.
Það er ekki trúlegt að við
finnum nokkurn tímann mann-
inn í sjálfum okkur í stærð-
fræðiformúlum og vélasmíð.
Hins vegar gætum við líkast til
týnt manninum svo rækilega í
þessu hvorutveggja þetta, að
vonlaust væri að leita hans
framar.
Ef sleppt er þvílíkum framtíð-
ar vangaveltum, sem margur
kallar eflauast óra eina um tölv-
una og hugsanlegar afleiðingar
afkomenda hennar á manngerð-
ina, þá er vissulega engin bráð
hætta á ferðum í sambandi við
þá tölvu, sem nú er að ryðjast
inn í mannheiminn. Hún er að
vísu hin mesta reiknimaskína en
hún fær ekki hugmyndir stærð-
fræðingsins og lifir ekki mann-
legu hugsanalífi, þótt hún vinni
ýmis mannleg verk, heldur er
hún dauður hlutur, þar til við
komum og ýtum á takka, gang-
setjum hana og tökum að vinna
á hana. Það verður ekki á okkar
tölvuöld, né næstu afkomenda
sem maðurinn og tölvan verða
eitt. Við þurfum að heimskast
mikið og tölvan að vitkast mikið
til að það verði, þótt í þessari vél
kunni að leynast vísir að fram-
angreindri þróun í óraframtíð.
Við mennirnir munum, ef við
ekki fyrirförum okkur, halda
áfram að fá hugmyndir og hug-
sjónir og berjast fyrir þeim og
áfram lifir ástin og hatrið í
brjóstum okkar, jafnvel með
gervihjarta og gleði og sorg og
misjafnt heilsufar og misjöfn öll
okkar kjör og misjafnt í allan
máta okkar hlutskipti og ekki
tekur tölvan frá okkur dauðann
og ekki tekur hún guð frá þeim
sem á hann trúa.
Hitt er ekkert efamál að tölv-
an leggur undir sig skika af ver-
öld okkar en skika, sem við þurf-
um ekkert að sjá eftir og við
skulum þá muna það, að við er-
um að byggja okkar eigin heim
og það var alltaf meiningin að
losa sig við þessi verk, sem tölv-
an vinnur, því að þau tilheyra
gamla heiminum. Tölvan ætti að
geta reynzt okkur góður þræll,
ef við reynumst henni góðir hús-
bændur, þar sem hún er bæði
afkastamikil og vandvirk og
ekki þurfum við að burðast með
samvizkubit af þrælnum. Þá er
það, að auk þess að vinna hin
verstu verk er þrællinn sagður
geta verið skemmtilegur. Það er
nú aldeilis ekki til að skæla yfir
að eignast vélþræl, sem fækkar
mannlegum þrælum. Máski los-
ar okkur alveg við þrældóm og
auk þess gaman að honum.
Hvort maður hefði ekki þegið
svona þræl á togurunum ígamla
daga. Setið með hann niðri í lúk-
ar og stimplað inn á hann öll
verstu og erfiðustu verkin á
dekkinu, og farið svo upp í koju
og látið sig dreyma um, að mað-
urinn væri upp í hjá Marylin
Monroe, eða var það Diana
Durbin á mínum árum, ég man
þetta ekki lengur, enda langar
mig ekkert upp í til þeirra, þar
sem þær eru nú.
Þá hefur íslenzkt náttúrspekt
talað, sem henni líkaði í bili og
gefur nú Time-verjum orðið —
efnislega.]
Tölvan og
draumurinn
(Úr inngangi Roger Rosen-
blatt’s, New World Dawns)
— Hafið þið hjónin nokkurn
tímann séð nokkuð þessu líkt?
Hafið þið aldrei snert á Commo-
dores, Timex Sinclairs, Osborne
LS, TRS-80IIs., já eða Apple?
Þið virðist vera tortryggin eins
og þið væruð bóndahjón ofan úr
afdölum. Ég ætla nú samt að
selja ykkur eitt þessara tækja,
því að ég veit að ykkur vantar
það sárlega. Þið komizt ekki af
án þessarar litlu elsku í kassan-
um þeim arna, sem er komin hér
til að telja fyrir ykkur og halda
búreikninga, og geyma fyrir
ykkur allt sem þið viljið muna
og eitthvað getur kannski talað
fyrir ykkur, og hver veit nema
einn daginn kyssi þessi heimil-
isvinur fyrir þig konuna, hús-
bóndi góður. Nei, nei, þetta er
alls engin sneið til þín, frú, held-
ur er ég að telja fram það sem
þessi heimilisvinur getur gert
nú og gæti gert innan tíðar, ef
hann er beðinn. Já, og hugsið
um tímann, góðu hjón, sem
hann getur sparað ykkur. Þurf-
um við ekki öll á þeim tíma að
halda, sem við getum með ein-
hverju móti sparað?
— Þú getur ekki drepið tím-
ann, nema skaða eilífðina, sagði
Thoreau. Mikill Bandaríkjamað-
ur, Thoreau. Eigum við ekki orð-
tækin: Tíminn flýgur og tíminn
er peningar?
— Enn eitt tækið til að spara
tíma, segið þið, höfum við ekki
verið að finna upp tæki til þess
alla þessa öld og aldrei haft
minni tíma en nú. Mikið rétt.
Þetta fór ekki alveg eins og ætl-
að var, hvorki með tímann né
landið, við ætluðum nefnilega
líka að leggja undir okkur land-
ið með dálítið öðrum hætti en
raun varð á. Kerran hans Fords
átti bæði að spara okkur tíma og
sigra vegina, en við fórum nú að
búa á þeim. Járnbrautirnar áttu
að færa okkur í sveitasæluna og
þær byrjuðu að æða yfir landið
fyrir 150 árum, spúandi þykkum
kolamekki út í tært sveitaloftið,
hræddu skepnur í högunum og
þar fór sælan, en þær færðu
okkur lýðveldið.
Nú er ekkert eftir af sveita-
dýrðinni nema nokkrir skikar,
svonefndir þjóðgarðar. Flestir
Bandaríkjamenn eiga sér þó enn
sama drauminn um landið og
forfeðurnir: græn grös, blá vötn
og heiðan himin. En nú hafa
þeir bara ekki tíma lengur til að
láta sig dreyma þennan draum,
hvað þá að hann uppfyllist. Vél-
arnar hafa eytt fyrir þeim tím-
anum til að láta sig dreyma. En
það þýðir ekki að hugsa um það,
landið er okkur að eilífu týnt.
En heimur er meira en grasi
gróið land, blá vötn og heiður
himinn. Heimilisvinurinn, sem
ég ætla að selja ykkur, hann
opnar ný og ókunn svæði. Jörð-
in, landið, var aldrei, hvort eð
var, okkar eiginlegi vettvangur.
Það var aldrei nema draumur.
— Hugsjónaríkasta þjóðin
finnur upp flestar vélarnar,
sagði D.H. Lawrence. Mikill
Bandaríkjamaður í sér, D.H.
Lawrence. Evrópumenn hafa í
200 ár þótzt yfir okkur hafnir og
skemmt sér við að velja okkur
nöfn, en það skiptir okkur engu
máli. Við vitum bezt sjálfir,
Bandaríkjamenn, hver okkar
hlutur er. Nú lifum við í hug-
sjóninni um svæðið óendanlega,
himingeiminn. Þeirri hugsjón
megum við ekki glata. Far vel
jörð, halló geimur. Tunglið og
stjörnurnar bíða heimsóknar
okkar brosandi og bukkandi sig.
Hvernig hefurðu það, herra Júp-
iter? Heimilisvinurinn hérna í
kassanum, færir okkur ekki
landið á ný heldur geiminn og
hann færir okkur aukið frelsi og
jafnrétti og hann getur látið vél-
arnar, sem tóku tímann frá
okkur, taka til að spara okkur
tíma með því að hugsa um þær
fyrir okkur. Þá fáum við nógan
tíma til að láta okkur dreyma,
drauminn, sem aldrei rætist um
grösin græn, vatnið blátt og
himininn heiðan. Og í þeim
draumi finnum við sjálf okkur á
ný. (Bjartsýnn maður, Rosen-
blatt.)
Jæja, hjónakorn, ætlið þið
ekki að slást í hóp 4ja milljóna
Bandaríkjamanna, sem nú eiga
sér þennan nýja einkavin á
heimilum sínum eða skrifstof-
um. Sólin rís í vestri og það eld-
ar af nýjum heimi. Sjáið þið
ekki að barmann af dagsroðan-
um leggur hér inn í eldhúsið.
Alheimskreditkort hefur ver-
ið útgefið og uppáskrifað (en
það er eftir að innleysa það).
Tölvan gengur
í hús þitt
(Úr grein Otto Friedrich: The
Computer moves in)
Tölvumenn segja, að brátt
verði skynsamlegra að spyrja:
„Hvað getur tölvan ekki gert?
en: „Hvað getur tölvan gert?“
Það er orðið svo margt sem tölv-
an getur, ef við erum með góða
tölvu og kunnum á hana. Miklu
fleira verður það þó innan tíðar.
Sumar almenningstölvur, þótt
litlar séu, sem nú eru að koma á
markaðinn, geta sent fyrir þig
bréf með hraða ljóssins, sjúk-
dómsgreint hundinn og eitthvað
sjálfan þig, samið fyrir þig
tryggingaráætlun, leiðbeint þér
um arðvænlega fjárfestingu,
skilgreint eitt og annað fyrir
þig, sem veldur þér heilabrotum
og meira að segia framkvæmt
fyrir þig ýmsar flóknar athafn-
ir.
Prestur nokkur, séra Ron
Jaenisch í Sunnyvale í Kali-
forníu, útbjó hjónavígslupró-
gramm fyrir tölvuna sína. (For-
rit er ágætt orð en einhvern veg-
inn finnst manni prógramm eðli-
legra. Það sakar að minnsta
kosti ekki að eiga tvö orð.) —
Tölvan vann sér það létt að gefa
saman hjón með pomp og pragt
og öllum seremoníum kirkjunn-
ar.
Fyrir nokkrum mánuðum
sýndu saman í Las Vegas eitt
þúsund tölvufyrirtæki stór og
smá. Fyrirtækin sýndu þarna
apparöt sín af ýmsum stærðum
og gerðum og einstaka hluta
þeirra, sem kallast einu nafni
hardvare á amerískunni [og verið
þýtt vélbúnaður sem er ágætt
orð, en við getum einnig talað
um tölvuhluta, sbr. vélahluta.
Softvare kalla Bandaríkjamenn
Framhald á bls. 16.
Á ári hverju kýs fréttaritið Time mann ársins. Á síðastliðnu ári var þó enginn maður valinn, heldur VÉL ÁRSINS,
sumsé The Personal Computer eins og vélin heitir á ensku og greinarhöfundur kýs að nefna almenningstölvu.
Myndin er eftir bandaríska listamanninn Segal.
3