Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1979, Blaðsíða 5

leiöa okkur á réttar brautir. Við
höfum hins vegar séö aö ýmist leiðir
efling stjórnmálastarfs og ríkisvalds
til einræöis, kúgunar og illvirkja,
ellegar til upplausnar og stjórnleysis.
Allsstaðar hefur þessi efling leitt til
þess, aö hver og einn glatar skilningi
á og tilfinningu fyrir ábyrgö sinni og
hlutverki og hvergi hefur hún leitt til
þess ávinnings í veraldlegum gæö-
um og mannlegri hamingju, sem
menn höföu gert sér vonir um.
Þessar staöreyndir blasa nú hvar-
vetna viö. Stjórnmálamenn eru
meira að segja farnir aö vinna
kosningasigra á grundvelli þeirrar
stefnu aö draga úr valdi og afskipt-
um ríkisins.
Þó eru menn undarlega tví-
stígandi. Menn skilja, en skilja þó
ekki, vilja en vilja þó ekki. Annars
vegar eru menn orönir því svo vanir
aö einblína á pólitískar leiöir og á
ríkisvaldið, sem þann lykil, sem
öllum dyrum upp lýkur, aö mönnum
veitist öröugt aö koma auga á neitt
annaö. En gagnstæðrar tilhneigingar
gætir jafnframt, tilhneigingar til þess
aö telja, aö ríkisvaldið geti engu
heilbrigöu hlutverki þjónaö og sé að
öllu leyti af því illa, en stjórnmál séu
trúðleikir einir. í þessu efni gegnir þó
svipuöu máli og í þeim efnum, sem
við áöur höfum minnzt á. Ríkisvaldið
á sínu hlutverki aö gegna og stjórn-
mál eru nauðsyn. Hvernig til tekst er
undir okkur sjálfum komiö. Þaö
erum viö, sem veröum aö finna,
hvaöa hlutverki viö hver og einn
gegnum bezt og hvaöa ábyrgö viö
veröum aö taka á okkur sjálfa, og
hvaða hlutverki viö veröum aö gegna
í félagi og hvaöa ábyrgö viö þurfum
aö taka sameiginlega. Þaö er einnig
okkar aö komast aö raun um hvaöa
mál viö verðum aö fjalla um á enn
breiöari grundvelli en þjóöríkiö
myndar og hvaða ábyrgö verður að
flytjast yfir á slíkan vettvang.
Mér hefur lengi virzt, aö vandi
kirkjunnar hér á landi og í næstu
nágrannalöndum okkar, sé aö hluta
til þáttur þessa víötæka máls, af-
stööu okkar til ríkisins og hlutverks
þess. Er þaö ekkert undarlegt, aö
þrátt fyrir þau miklu ítök, sem kristin
trú á í hugum þjóöarinnar, skuli
staöa kirkjunnar hér á landi vera
eins veik og raun ber vitni? Er þaö
tilviljun, aö kirkjan viröist ná mestum
árangri í þeim löndum, þar sem hún
er annað hvort í beinni andstööu viö
ríkisvaldið eöa í lausustum tengslum
viö þaö? Er kirkjan undanþegin þeim
almennu lögmálum mannlegra stofn-
ana, sem segja okkur aö í kjölfar
ríkisrekstrar og mikilla ríkisafskipta
fylgi hægfara lömun og dauði?
Náin tengsl ríkis og kirkju hér á
landi og í öörum löndum Norður-
Evrópu byggöust á sérstökum sögu-
legum aöstæöum. Þau urðu til þegar
bæöi þjóöríkiö og mótmælenda-
kirkjan voru ungar og veikar stofn-
anir, sem gátu leitað styrks hvor hjá
annarri. En eru þessir tímar ekki
löngu liönir, þessar aöstæöur ekki
löngu horfnar. Er í rauninni von til
þess, aö kirkjan geti gegnt hlutverki
sínu, aö viö hver og einn viljum taka
á okkur þá ábyrgö, sem til þess þarf
að leysa þetta hlutverk af hendi, á
meðan viö lítum á kirkjuna sem hluta
ríkisins og finnst, aö ríkiö en ekki viö
beri ábyrgö á, hvernig henni vegnar?
Á þessum staö og á þessari stund
er okkur hollt aö minnast þess, að sú
kirkjubygging, sem hér hefur risiö aö
nýju og sá staður, sem hér er í
endurreisn, er árangur framtaks og
starfs margra manna, erlendra jafnt
sem innlendra. Jil þessa fólks stönd-
um viö, allir íslendingar, í mikilli
þakkarskuld. Fyrir allmörgum árum
síðan, sagði danskur maður, mikill
vinur lands okkar og þjóöar, mér
sögu af fyrstu heimsókn sinni hingað
í Skálholt eftir aö þessi kirkja var
risin. Hann haföi átt þátt í bygging-
unni, gefiö fé til altaristöflunnar og
nú vildi hann sjá verksummerkin.
Hann tók sér leigubíl á flugvellinum
og ók beint til Skálholts seint um
kvöld í glaöa tunglsljósi. Á leiöinni
tóku þeir tal saman, hann og bifreiö-
arstjórinn, sem sþuröist fyrir um,
hvernig á þessu óvenjulega feröalagi
stæöi. Þegar þeir komu aftur til
Reykjavíkur að lokinni förinni til
Skálholts, spuröi Daninn, eins og lög
gera ráð fyrir, hvaö hann ætti aö
greiöa fyrir feröina. „Ekki neitt“,
sagöi bifreiðarstjórinn. „Þaö er sá
litli þakklætisvottur, sem ég get
auösýnt fyrir það þjóöþrifaverk, sem
þér, erlendur maöur, hafiö unniö
landi okkar og þjóö“.
Ég kem þá aftur, í lok þessa máls,
aö því, sem ég vék aö í upphafi. Ég
sé fyrir mér mannfjöldann á víðum
sléttum Póllands, mannfjöldann í leit
aö uppsprettunni, og ég skildi og
fann, hve þráin eftir vatnslindunum
var sterk og gleöin djúp og rík,
þegar uppsprettan var fundin. I einni
af prédikunum sínum sækir faöir
minn samlíkingu til æskustööva
sinna. Hann kemst svo aö oröi:
„Fyrir Mýrum, útnoröan viö hann
Faxaflóa, er sumsstaöar mikiö útfiri.
Oft hefi ég staðið þar á söndunum
um fjöru. Þá sjást þar sums staðar
smálón, alldjúp, en mjög gruggug,
vegna leirsins og leöjunnar, sem í
botninum er. Örmjóir álar í sandin-
um liggja aö þeim. Stundum þorna
álarnir upp, svo aö bandið slitnar,
sem tengir lóniö viö úthafiö. Hugsum
oss, aö lónið heföi meövitund, en
vissi eigi af, hvernig þaö heföi losnað
viö meginuppsprettuna, hiö mikla
úthaf. Hversu ólíkur er forarpollur
þess tærum sjó úthafsins. Og þó er
vatnið hiö sama. Lónið kynni aö
skelfast út af ástandi sínu, unz aftur
félli aö og þaö kæmist í samfélag viö
upphaf sitt.
Viö hvern þann, sem finnst hann
vera aö gefast upp í baráttunni viö
sitt lægra eðli, langar mig aö segja
þetta: Þú ert sem örlítið lón á
útfirissöndum guös gæzlu og
vísdóms. Þú hefur aldrei losnaö frá
meginuppsprettunni."
(Ræöa á Skálholtshátíð 22. júlí
1979).
ORÐ
FERÐ
MEÐ
LANDKYNN-
INGU h/f
-samstöfuleikur-
Hugsi ég oröiö náttfall,
kemur heiöin til mín
um hálflukt augu, —
vot þreyta engjadagsins,
náöug þreyta
á nasbitnum skóm.
Hugsi ég oröið segl,
kemur hafið til mín
hvert á land sem er
og greiöir mér löörung sinn,
beiskan sjóvettling,
biður mig vel aö lifa.
Hugsi ég oröið flugvél,
koma hjólbörur fööur míns
hljóölega tístandi,
morgunró í fangi þeirra, —
en eldar og auðn
við sjónhring.
Ekin Skeiödalaleiö
noröur Leiödalaskeiö
bak viö Leiöskeiöadal
á Dalskeiöaleiö.
fram á Skeiöleiöadal
suöur Dalleiöaskeiö.
Þar, á Víghólastíg,
urðu Stíghólavíg
undir Stígvígahól
viö Hólvígastíg, —
en á Vígstígahól,
uröu Hólstígavíg.
Gist viö Melkvíasel
upp’ á Selkvíamel
innst í Selmelakví
viö Kvímelasel,
rétt hjá Melseljakví
undir Kvíseljamel.
Heim meö Stélfaxavél.
— Þar er Vélfaxastél
tengt viö vélstéljafax
af Faxstéljavél. —
Hvílíkt stélvélafax!
Hvílíkt faxvélastél!