Lesbók Morgunblaðsins - 25.01.1976, Blaðsíða 17

áreynsla við skákiðkun valdi
alvarlegum geðrænum truflun-
um. Paul Morphy, fyrsti ameríski
skákmeistarinn, sem bar sigurorð
af öllum evrópskum skákmeistur-
um, lauk ævi sinni geðbilaður.
Söm urðu einnig örlög skák-
snillinganna Wilhelms Steinitz
(fyrsta heimsmeistarans) og
Carlos Torres. Aljeehin, sem varð
heimsmeistari fjórum sinnum og
er ásamt Lasker og Capablanca
talinn mesti skákmaður I sögu
skáklislarinnar, hegðaði sér að
minnsta kosti stundum þannig, að
hann virtist hafa alvarlega misst
andlegt jafnvægi. Hefðu frétta-
miðlar á þeim tíma (1927—37)
verið haldnir þeim sótthita sem á
vorum dögum, væri orðspor hans
varla miklu skárra en Fischers.
Þegar á allt er litið, er það ekki
af óttablandinni eftirlátssemi
einungis, sem Alþjóðaskáksam-
bandið og hinn virðulegi forseti
þess, Euwe, hafa Iátið margt
óátalið hjá Fiseher.
Enginn getur neilað því, að
þessi Amerfkumaður hafi með
baráttu sinni skapað hinni
konunglegu fþrótt fyrri tíma al-
mennari vinsældir en nokkru
sinni hafa þekkzt utan Sovét-
rfkjanna. Skákmunaiðnaðurinn
hundraðfaldaði veltu sína á ári
heimsmeistarakeppninnar 1972.
Skákbækur voru gefnar út f
hrönnum. Blöð, sem áður höfðu
klám og glaípi sem sérgreinar,
leyfðu sér að ætla að lesendurnir
kvnnu undirstöðuatriðin í skák.
Sjónvarpsstöðvar sýndu skák eft-
ir skák með útskýringum — að
vísu ekki þýzkar sjónvarps-
stöðvar, þvf að þær voru þegar of
uppteknar af eigin patt-stöðu.
Allur hcimurinn fylgdist með
hinum sorglegu örlögum Rússans
„Fischer ! orrustu. Fyrir stórmeistara
er skák gífurleg áreynsla andlega
sem likamlega. Meðan á einni skák
stendur, geta þeir létzt um nær tvö
kiló. Samanburðurinn við afburða-
menn i iþróttum, knattspyrnumenn
eða hnefaleikakappa, er alls ekki
skáldleg samlíking, heldur túlkun á
veruleikanum, sem er miklu nær
sanni en hið algenga tal nú á timum
um „tölvu". Enginn skákmeistari
getur geymt upplýsingar eins og
tölva, og engin tölva getur sigrað
sæmilega frumlegan skákmeistara."
Boris Spasskij, sem hinn
ameríski áskorandi „jafnaði tið
jiirðu". Slfkar strfðs-Iíkingar not-
ar Fischer gjarna. Það er auðvelt
að grfpa til þeirra, og þær túlka
sennilega að nokkru levti hugar-
ástand hans, nieðan á glímunni
stendur.
En Robert Jamcs Fiseher væri
ekki það, sem hann er, ef hann
léti sér nægja að leggja einn ein-
stakling að velli og í reyndinni
cinn' af sfnum eigin mönnum,
sem lifir fvrir skákina eins og
hann.
Að mfnum dómi finnst mér
lítið athugavert við meginrök-
semdir Fischers. Af hverju, spyr
hann sjálfan sig og okkur, er
hægt að vinna sér inn meiri
peninga í heimi hér nteð hnefun-
urn og raddböndunum en með
heilanum? Af hverju uppskera
dægurlagasöngvarar, kvikmynda-
leikarar og boxarar í þungavigt
milljónir, á meðan stórmeistarar
í skák, sem hýstir eru í ódýrum
annars flokks hótclum, keppa um
sigurlaun, sem miðlungs knapar á
kappreiðum myndu afþakka?
„Sá dagur mun knnia, að ég
þéni eins mikið og Cassius Clav“
— þetta hefur hann oft sagt með
nákvæmlcga þessurn orðum. Meö
fimm milljóna tilboðinu frá
Manila var hann allnærri marki
sfnu. En fyrir keppnina milli
Clay og Foreman í Zaire voru
lagðar fram tíu milljónir. Var það
þess vegna sem Fischer dró sig til
baka? Eða var hann hræddur um
aö bíða ósigur fyrir Karpov?
Eg hef eins lilla trú á því öllu
eins og hinu, að hægt sé að segja,
að Fischer sé geðveikur í la-knis-
fræðilegum skilningi. Ilann veit
harla vel, hvað liann vill. IIin
fáránlega og fíflslega framkoma.
sem leyfir litla kurteisi, er
annars vegar sérvizka hins sjúk-
lega einræna manns og liins vegar
markviss aðferð: Hann veit það
nefnilega mætavel, að jafnvel
hinn snjallasti leikur á skák-
borðinu er miklu síður þess
Framhald á l»Is. 22
þjðösagan
Myndskreyting: Elías Sigurðsson
Syndapokarnir
Einu sinni var prestur mjög
vandlætingasamur. Hann
kenndi mönnum hart og
sagði tilheyrendum sínum
hræsnislaust til syndanna. í
sókninni bjó kona ein gömul.
Hún kom sjaldan sem aldrei
til kirkju og átaldi prestur
hana oft fyrir þa8 og kvað
hún mundi naumast fá inn-
göngu í himnaríki ef hún van-
rækti svo mjög kirkjuna.
Kerling hirti ei um þaS. LeiS
svo nokkur timi.
Einu sinni sýktist kerling.
Lætur hún þá sækja prest og
biður hann aS þjónusta sig
því hún segist vera mjög
angruS orSin af illgjörSum
mannanna. Prestur bregSur
viS skjótt og finnur sjúkling-
inn. Ætlar hann nú aS fara aS
telja um fyrir kerlingu því
hann sá aS hún var mjög
angruð. Kerling segir að hann
skuli fyrst heyra hvað sig
angri mest. Prestur játti því
og hlustar nú vandlega á
sögu syndarans. Kerling segir
þá: „Mig dreymdi fyrir
skömmu að ég þóttist koma
til himnaríkis. Þar barði ég aS
dyrum því mér var kalt og
vildi ég komast í húsaskjólið.
Þar kom maður til dyra og
hafði stóra lyklakippu í hend-
inni. Ég spurði hann að heiti.
Hann sagðist heita Pétur.
Kannaðist ég þá við manninn
og baS hann að lofa mér inn.
Pétur segir: „Nei, hér áttu
ekki að vera". „Æ, lof mér
inn", sagði ég, „mér er svo
ógnarlega kalt; lof mér rétt
inn fyrir hurðina." „Nei, það
er af og frá," segir Pétur. Ég
sá að þar var ógnar stór
skemma á hlaðinu og bað ég
þá Pétur að lofa mér þar inn.
ÞaS sagði hann ég skyldi fá
og lauk nú upp skemmunni.
Þá varð ég fegin og hljóp inn,
en Pétur stóð í dyrunum. En
þegar ég kom inn sá ég þar
ógnarlega stóra hlaða af pok-
um, stórum og smáum. Þeir
voru allir fullir af einhverju og
bundið fyrir opin. Þar voru
líka sjóvettiingar og þeir voru
líka fullir sumir, en ekki
nema í þumlunum á sumum.
Ég spurði Pétur hvað í þess-
um pokum væri. Hann segir
það sé syndir mannanna.
„Má ég ekki fá að sjá pokann
prestsins míns," segi ég,
„hann er vist ekki stór."
„Nokkuð svona," segir
Pétur, „skoðaðu, hann er
þarna," og um leið benti
hann mér á ógnarlega stóran
sekk. Þá gekk öldungis yfir
mig því það var langstærsti
sekkurinn. „Hvaða ósköp,"
segi ég, „en hvar er pokinn
minn þá? Hann held ég sé
ekkert smásmíði." „Ég læt
það vera," segir Pétur og
bendir mér á einn sjóvettling-
inn sem ofurlitið var i þumlin-
um. Nú gekk hreint yfir mig,
og fór út. Skellti þá Pétur
aftur skemmuhurðinni og
hrökk ég upp við það. Þetta
er nú það sem angrar mig,"
segir kerling, „og þvi lét ég
sækja yður að ég vildi segja
yður frá þessu."
Prestur fór nú ekki að finn-
ast til og hafði sig á burt hið
skjótasta.
(J.Á.)