Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1975, Blaðsíða 14

Sigurður
Guðjónsson
HVÍTA-
SUNNA
A
SKAGA
ÉG VAR kátur f spori og léttur
í skapi er ég skokkaði f bæinn
laugardaginn 17. maf. Það var
stillt veður, blankalogn og ekki
skýdrag áhimni. Vaknandi vor
yfir veröidinni. Ferð minni var
heitið uppá Akranes með hinni
nýju Akraborg. En mér brá
illilega f brún þegar ég kom á
hafnarhakkann. Þar var ekkert
skip og varla mannrola á ferli.
Eg hafði sannarlega búizt við
múg og margmenni er hlakkaði
til að lyfta anda sínum til
himins í glæsilcgum
fermingarvei/.lum áSkaga. Ég
tvísté dálitla stund ráðalaus og
ruglaður á bryggjunni. Þegar
ég áttaði mig vék ég mér að
nokkrum hafnarverkamönnum
er þarna stóðu og spurði nervus
og hikandi:
„Er Akraborgin farin?“
„Já, karlinn. Það er búið að
umturna allri áætluninni í dag.
Framkvæmdastjóranum dettur
oft ýmislegt skemmtilegt í hug
til hagræðis farþegum. En það
vcrður ferð klukkan fimm.“
Eg leit við hjá kunningjum
mfnum á Norðurstíg og ræddi
hverfulleik allrar tilveru þar
til klukkan varð fimm. Þá var
ég kominn um borð en varð nú
að borga tvö hundruð krónum
meira f fargjald en þegar ég fór
sfðast á Akranes. Það er
verðbólgan.
Eg hafði merkilegan
sessunaut í farþegasalnum. Það
var ungur myndlistarmaður úr
Reykjavík sem byrjaður er að
prfla upp á tind veraldar-
frægðarinnar. Hann sagði mér
margar og spcnnandi sögur af
ferðum sfnum um fallegar
borgir og glæsileg listasöfn,
stóra sýningarsali og mikla
andansmenn er hann hafði
drukkið með í heimsreisum
sínum. Allt þetta ræddi hann
með svo skfnandi ásjónu og
listrænum tilþrifum I fasi og
látbragði að hinir farþegarnir
urðu hátfðlegir f framan og
þegar þeir gengu framhjá
okkur hneigðu þeir höfuðið í
þögulli lotningu. En
listamaðurinn heilsaði með
uppréttri hendi. Ég var talsvert
upp með mér að vera í fylgd
svona forframaðs snillings.
Listamaðurinn dró upp
hvftvínsflösku úr pússi sínu og
hugðist gæða sér á þvf. En þá
rak hann sig á óvænta hindrun.
Ilann hafði gleymt að taka
tappatogara með í förina og
vissi nú ekki sitt rjúkandi ráð í
vonlausri viðureign sinni við
bannsettan tappann. En þá kom
ég honum til hjálpar og dró
hróðugur úr hrjóstvasa mfnum
voldugaog forkunnarvandaða
lyklakippu með mörgum og
allavega löguðum lyklum.
Fyrir þessu galdraverkfæri
varð þrjózkan og hofmóðska
tappans að láta f minni pokann.
Við gæddum okkur síðan á
veigunum það sem eftir var
ferðarinnar og ræddum um
kúnstarinnar krókóttu stigu, ég
sem auðmjúkur og fákunnandi
lærisveinn en listamaðurinn
sem einn rammaukinn fræðari
og meistari.
A Skaga var sól og hægur
blær er við stigum þar á land.
Kúnstlerinn hafði með sér stól
einn merkilegan er taka mátti
saman í Iftinn stranga með
einu handtaki en breyta f
dýrlegt hásæti með öðru. A leið
okkar uppí bæinn gerði hann
öðruhverju stuttan stranz,
scttist á sinn trón, staupaði sig
á hvítvíni og tók f nefið. Varð
vegfarendum starsýnt á þcssa
óvæntu glæsimcnnsku og var
snillingurinn umkringdur
börnum og gamalmennum er
góndu f skilningsvana andakt á
listæna atburði þessa furðulega
heimshornamanns og undran
stórri á hans haglega
samansetta og skrautlega
hásæti. Eg drakk hinsvcgar
standandi uppá endann og
vakti þarafleiðandi enga
athygli. Við héldum að húsi
einu afgömlu í miðbænum. Þar
bjuggu systur tvær og mátti
ekki á milli sjá hvor betur
fagnaði töframanni þessum en
fólk þusti útí allar gáttir og
glugga á nærliggjandi húsum.
Mér var og sæmilega tekið og
naut ég þar návistar og
samferðar hins tigna manns.
Ég dvaldist þarna stutta stund
en hélt svo til Hjálmars og Sig-
rúnar. Þar var fullt hús af
gestum. Hjá þeim eru alitaf
gestir. Hversvegna? Af því
fólki þykir einfaldlega meira
gaman að sækja þau heim
en eyða tíma sfnum annars-
staðar. Og í þessu húsi eru allir
ávallt boðnir og velkomnir. Og
sá scm kemur þar einu sinni
mun koma þar aftur og enn
afiur. Þar ér alltaf á borðum
eitthvað ljúffengt og gómsætt
og fær hver maður eins mikið
og hann getur í sig látið mcðan
tii er. t þetta sinn var t.d. á
boöstólum tólf ára gamalt
íslenzkt brennivfn og tólf ára
gamall hákarl norðan af
Siglunesi. En það eru ekki
þessar krásir, þó góðar séu, sem
menn sækjast eftir í þessu
merkiiega húsi. Það er fyrst og
fremst viðmót húsráðenda er
dregur fólk að hvaðanæva.
Þarna merkir enginn að hann
sé gestur. Öllum finnst sem
þeir séu heima hjá sér. Og
enginn er feiminn þó hann
hitti fyrir f jölda ókunnugs fólks
því andrúmsloftið er þrungið
svo innilegum vinarhug og
SigurSur Guðjónsson.
höfðingsskap að hver maður
gleymir þeirri blekkingu að
óttast þá sem þeir ekki þekkja.
Hér er fólk aðcins
manneskjur sem er það
eiginlegt að blanda geði saman
og gleðjast hver með annarri.
Nafn og heimilisfang skipta
ekki máli. Og þarna er rætt af
miklu fjöri og ólmum ákafa um
flest á himni og jörð. Það er
deilt hart um fslenzka
hreppapólitfk, erlend
stórveldaátök, spjallað um
listarinnar krókóttu vegu,
þjarkað um trúarinnar
órannsakanlegu stign pælt í
heimspekinnar óskiljanlegu
brautum: hlustað á tónlist,
sagðar hrollvckjandi
draugasögur, skeflilegar
Iffsháskasögur, fjörefnaríkar
ástalífssögur, uppteiknaðar
kostulegar mannlýsingar og
spaugilegar fígúrur, sagðar
skrýtlur, rissaðar sfgildar
dæmisögur og mælt f fleygum
spakmælum. Og þar hafa menn
orðið lostnir heilögum anda og
þar hefur djöfullinn sjálfur
Ieikið lausum hala að sögn
endurfædds
hvftasunnutrúarmanns. Eg
þekki ekkert hús sem er
magnað jafn ólgnandi Iffi,
skapandi krafti og hressandi
gusti. Ég veit heldur ekki um
neitt hús sem er gætt þvílíkri
rómantískri dulúð, lýrfskri
íhygli og innhverfri
viðkvæmni. Þetta hús bæði
andar, hugsar og finnur til. Það
er mest lifandi hús sem ég hef í
komið um dagana.
Mér var tekið einsog
erlendum þjöðhöfðingja,
leiddur til stofu og setl á borð
fyrir mig allskyns krásir og
dýrar veigar. Sfðan var spjallað
um heima og geima unz dagur
var á lofti. Þá gengu menn til
náða. Hér var tíminn ekki
klukka. Næsta dag var sama
blfðan og heiðrfkjan. Þaö var
sannkallað hvftasunnuveður.
Tvær messur voru f kirkjunni
þar scm saklausir unglingar
voru innvfgðir í kristinna
manna samfélag. Flestir
bæjarbúar flykktust f drottins
hús til að höndla Jesú og baða
sig f blóði hins blessaða lambs.
En mig þyrsti í æsilcgri
ævintýri. Prestinn þekkti ég
frá fornu fari er hann reyndi
með þrotlausri þolinmæði að
innprcnta mér kristilegan
þenkimáta og móralskan skikk.
Hvern árangur erfiði hans bar
á mitt seyrða innræti og
kunningjar mínir og þcir sem
þekkja til skrifa minna geta
um vitnað. Organistinn var
minn maostro í þrjú ár og ég
hafði fylgzt með meðhöndlan
hans og direktsjón á kórnum
hvaraf ég fylltist stórri undran
á hans táknum og
stórmerkjum. Sálmalögin voru
mér hins vegar of gamalkunn
til að ég hefði lyst á að
endurnýja þann kunningsskap.
Og loks þekkti ég musterið
sjálft eins og mína löngu
fingur, jafnvel þess leyndustu
afkimaog helgustu dóma. Mér
lék því hugur á að Icita uppi
nýstárlegri tfðindi er rifja upp
rykfallnar minningar um
guðsorð og sálmasöng. Ég
skundaði beina leið í
Akurgerði til að heilsa uppá
listamanninn mikia. Dyrnar
voru uppspenntar á gátt svo ég
gekk beina Ieið innf eldliús og
kastaði kveðju á kvinnu er þar
sat á stól og leit á mig með
fyrirlitningarblandinni
meðaumkun þcgar ég spurði
um ástand og horfur málarans.
„Hann er f bælinu," hreytti
konan út úr sér og bætti svo við
í lakónskum tón: „Svona eru
þeir miklir helvftis aumingjar
þessir listamenn og
rithöfundar.“
Ég mótmælti hástöfum og
rauk upp í hæstu hæðir
heilagrar vandlætingar yfir
mannanna foragt og
skilningslcysi á skáldum sfnum
og snillingum. En þegar ég var
kominn ásuðupunkt heyrðist
kallaö vcikri cn
örvæntingarfullri röddu ofan
af loftinu: „Odda, Odda!
Komdu með koppinn!"
Mig setti samstundis hljóðan
og sperti eyrun. Eftir dálitla
stund gutlaði uppf eyrumér
hljóð ér líktist hljóði því er
vatn bunar f fötu en svo svifu
niður um stigagatið sárar
stunur og djúp andvörp. Þá
flýtti ég mér að leiða athyglina
frá listamönnum og spekingum