Lesbók Morgunblaðsins - 06.07.1975, Blaðsíða 8

Lindner býr og starfar I New York.
Líf stórborgarinnar er myndefni
hans.
Þegar þýzki málarinn Kichard
Lindner kemur út úr íbúö sinni
við Central Park í New York
stekkur dyravörðurinn i blokk-
inni þjónustureiðubúinn út ágötu
og flautar á leigubil. Riehard
Lindner er kominn á græna
grein; hann hefur „komizt áfram
í heiminum“, eins og sagt er. Söfn
og safnarar kaupa myndir hans af
ferlegum smámeyjum, bústnum
hlébarðakvendum og leðurklædd-
um valkyrjum á allt að því 15—16
millj. króna. Þó heyrir Lindner
ekki til hinni dekruðu og heppnu
kynslóð bandariskra popplista-
manna. Hann hefur ekki haft að
segja af áhyggjuleysi þessara
ungstirna, sem settu listheiminn
á annan endann fyrir nokkrum
árum með skræpulegum auglýs-
ingamyndum sinum. Richard
Lindner er einfari, og hann er
orðinn 73 ára gamall. Nú orðið
eiga flest helztu söfn einhverjar
myndir eftir hann. Og þau sem
engar eiga munu verða að bíða
enn um sinn.
Hin stóru listasöfn hafa þó ekki
ætið keppt eftir myndum Lindn-
ers. Ekki eru nema tíu ár frá því,
að þeim voru valin lýsingarorð á
borð við „afbrigðilegar", „úrkynj-
aðar“ og „öfugsnúnar". Og það
eru aðeins fáein ár frá þvi að
áhorfendur tóku að flykkjast um
myndir hans á sýningum, myndir,
þar sem málarinn „sýnir með list-
rænum hætti e.k. ofbeldisfullt
framtiðarskáldsagna-kynlíf", eins
og þýzka vikuritið „Spiegel" orð-
aði það. 1 sumar eð leið var yfir-
gripsmesta sýning verka hans til
þessa send til Evrópu og sýnd í
helztu listaborgum álfunnar.
Lindner átti fyrst fylgi að fagna
í New York. Hann er Gyðingur og
flúði þaðan undan nazistum árið
1941. 1 tuttugu ár eftir komuna til
New York hrelldi hann Banda-
ríkjamenn með áleitnum mynd-
um af hrukkulausum gúmmikerl-
ingum, vélménnum að hálfu en
dúkkulísum að hálfu, er vitnuðu
um yfirburði konunnar, og hé-
gómlegum spjátrungum með tóm-
leg rjómasmetti er lýstu veikleika
karlmannsins. Á þessum árum
hrelldi Iist Lindners góða og
gegna Bandaríkjamenn ákaflega.
Þeir hefðu þó ef til vill getað
sparað sér þær hrellingar, ef þeir
hefðu látið svo litið að opna
augun og veita athygli hinum
sjónrænu freistingum, ljósaskilt-
um og auglýsingum á strætum
höfuðborgarinnar allt í kring um
þá. Listamaðurinn hafði nefni-
lega mikið af myndefni sínu beint
úr daglegu lífi milljónaborgarinn-
ar.
En Lindner veitti þessum hlut-
um fljótlega eftirtekt. Og hann
vissi hvar hann átti að bera niður.
Á daginn ranglaði hann iðjulaus
um hina risastóru verzlun
„Macys", en á kvöldin hélt hann
út á Times Square, litaðist um og
fletti klámritum og teiknimynda-
©
B—
XV
ICHARD
Hann er þýzkur
að uppruna en býr
í New York og hefur
öðlast heimsfrægð
sem sérstæður
málari. Hann
túlkar frumskóg
stórborgarinnar
á persónulegan
hátt. Eftir Axel Hacht
blöðum í sjoppum hverfisins, eða
hann stóð á götuhornum og fylgd-
ist með því, hvernig skækjur af
báðum kynjum mældu gangstétt-
irnar og skimuðu eftir sveita-
mönnum. Lindner hefur alltaf
verið haldinn mikilli forvitni.
Sjálfur hefur hann sagt: „Ég er
enginn venjulegur maður. Ég lifi
hér lífi gluggagægis."
Manhattan, hinn ólgandi mið-
depill New York, er hverfi, sem
iðar af lífi jafnt nætur sem daga.
Það varð nú heimkynni Lindners.
Þar fann hann þau ljósbrigði og
þá litadýrð, sem hann festi seinna
á léreftið, þar rakst hann á kven-
fólk girt í lífstykki rétt eins og
rúllupylsur, með ofmáluð andlit
Gluggi á bakhliðinni. Málverk frá 1971.
er líktust helgrímum og hinar
bústnu ungmeyjar, sem birtast í
myndum hans; og þar stóð hann á
gangstéttarbrúnunum á tyllidög-
um og virti fyrir sér skrúðgöngur,
dansflokka og trumbustúlkur.
Lindner drakk öll þessi áhrif í
sig eins og svampur. Enn situr
hann jafnvel á kjaftastóli á gang-
stéttinni og skoðar götulífið. Eins
og áður sækir hann fyrirmyndir
sinar i hringiðu bifreiða og gang-
andi fólks, gulir leigubílar þjóta
yfir malbikið, tveggja hæða
strætisvagnar með auglýsingar
fyrir poppkorn og gosdrykki á
hliðunum, skjannabjört ljósa-
skilti, sem lofa „Hamborgara
Franks“ upp i hástert og saman-
reknir lögregluþjónar, sem
sveifla kylfum í leðurólum.
Þetta var og er enn heimur
Lindners. Þarna situr hann eða
reikar um slagæðar hverfisins og
hripar niður á blað það, sem
vekur sérstaka eftirtekt hans.
Sjálfur segir hann: „Ég er enginn
málari i sigildum skilningi. Ég
geri ekki frumdrætti." Samt sem
áður skrifar hann hjá sér litasam-
setningar og hugsanlegar fyrir-
myndir, er hann umskapar síðar í
vinnustofu sinni. Þegar hann var
kennari við Pratt-stofnunina i
New York þreyttist hann aldrei á
því að leggja nemendum sínum
þessa lífsreglu: „Teiknið ekki, lít-
ið heldur í kringum ykkur.“
Þegar hann setti þeim fyrir að
gera mynd af fyrirsætu, krafðist
hann þess, að þeir skrifuðu fyrst
hjá sér þau áhrif, sem þeir yrðu
fyrir. Þá fyrst, er þvi var lokið
máttu þeir taka til við myndina.
Lindner fór ekki að mála fyrr
en tiltölulega seint. 1 æsku hans
ríkti stefnuleysi og pólitísk
ringulreið og hvort tveggja mót-
aði líf hans. Hann fæddist í Ham-
borg árið 1901 og var sonur stór-
kaupmanns þar í borg. „Á þeim
tímum var ekki um annað að velja
en verða annaðhvort listamaður
eða glæpamaður," segir hann. Ari
eftir að Lindner fæddist fluttist
fjölskyldan búferlum til Niirn-
berg.
Snemma komu í ljós sá áhugi og
þær hneigðir, sem síðar ein-
kenndu verk hans. Þegar i barna-
skóla komst hann yfir „Sögu kyn-
lífsins" eftir Eward Fuchs. Og
þótt hann væri naumast læs
brauzt hann í gégnum heimspeki-
ritið „Svo mælti Zaraþústra" eftir
kvenhatarann Friedrich
Nietzsche. Þegar Lindner hafði
lokið menntaskólanámi sendu for-
eldrar hans hann i tónlistarskól-
ann í Núrnberg.
Hann söðlaði þó bráðlega um og
innritaði sig í listaskóla borg-
arinnar en fór síðan í Iistaaka-
demíuna í MUnchen. Þar i höfuð-
borg Bayaralands lærði Lindner
að drekka bjór og reykja pipu.
Hann varð þó ávallt sveitamaður
meðal borgarbúa og skildi fæst af
þvi, sem fram fór i kringum hann.
Jafnvel fall Wittelsbacherætt-
arinnar virtist honum tiltölulega
lítilvægt mál og konungur Bæjara
kom honum fyrir sjónir, sem
„maður er rak mjólkurbú og hafði
yndi af því að koma i listaskól-
ann“.
Það var þarna i Miinchen á
þriðja tug aldarinnar að Lindner
uppgötvaði gluggagæginn í sér.
Hann sótti fjölleikahús og kaba-
retta, fór í sirkus og lék á píanó í
kvikmyndahúsum. A tjaldinu
fyrir ofan hann liðu hjá myndir á