Lesbók Morgunblaðsins - 01.04.1973, Blaðsíða 10

í síðustu Jóla-Lesbók birtist fyrri hluti
greinar, þar sem rætt var um undirtektir
prestanna í Skaftafellsþingi við boði
prófasts, sr. Jóns Steingrímssonar um að
ganga í Lærdómslistafélagið, er það
hafði verið stofnað í Kaupmannahöfn
1779. Hafa þegar birzt svör prestanna,
sem prófasti bárust austan yfir Skeiðar-
ársand. í þessari grein segir frá því
hverju þeir svöruðu, klerkarnir í Vestur-
Skaftafellssýslu. Síðan eru þeir kynntir
með fáum orðum.
Þetta er þrem árum fyrir Skaftárelda
- 1780.
Eftir Gísla Brynjólfsson
Æruverðugir og mjög vel
iærðir prestar í vestara parti
Skaftafellssýslu.
Til að spara mér sem yður
frekari fyrirhöfn, þá legg ég
hér inn Circulair-bréf, er ég
hefi látið ganga í austara parti
þessarar sýslu með tveim-
ur innlögðum documentum
hver ásamt minu tilboði
til þeirra eftir mér uppálagðri
befaiing þér skoðið og yfirveg-
ið. Því yður sem þeim og öðr-
um vorum löndum stendur það
fritt fyrir, sem þar fram býðst
hvað ég og hér með gjöri eft-
ir því sem hver yðar vitl og
getur. Uppáskrifið svo þetta
bréf hvað þér afráðið með degi
og dato og látið það reglulega
og skilvíslega berast yðar á
milli og svo sýðast sendið mór
það aftur alt snarlega sem
verður.
Prestsbakka 15. desember 1780.
Jón iSteingrímsson.
Lukku fái það nýja Lær-
dómslistafélag.
Félítill og fákunnandi getur
ei notið þeirrar æru að verða
þess limur.
Oddur Jónsson Felli
6. jan. 1781.
Þessu Loflega Lærdómslista-
félagi kann aungan veginn sig
að fá jungerað fátækur og fá-
kunnandi í harðindatýð.
Heiði d. 18. jan. 1781
Sigurður Jónsson.
Þeim Islensku orðulegu Lær-
dómslistafélagsherrum óska ég
Lukku og eblingar með þeirra
föðurlandsræktar hug og fyrir-
tektir. En þeiira yfirorðulegur
Limur get ég ekki orðið, ólýk-
legur lýka í allan máta fyrir
þeirra heiðurslim.
Mýrum d/16. marz 1781
Jón Jónsson.
Séð og rlesið Ásum d/30.
martii 1781.
Sigurður Högnason.
Frá Innkaupi til boðinna
bóka og Fjelags hefur sig af-
sakaðan.
Hólmaseli d. 3. apríl 1781.
Björn Jónsson.
Gjefi Guð, að hið nýja lær-
dómslista Félag meigi verða
hans dýrð til eblingar en vorri
Fóstur jörð til farsældarauka.
En sakir þess ég á næsta sumri
hafði þá æru að correspondera
með einum lim háttnefnds Fé-
lags kann ég ei gefa mitt vist
svar hér uppá fyrren frá hon
um fæ nákvæma undirréttingu
en smædd minna prests Inn-
tekta hrindir mér frá kaupi til-
boðinna bóka.
Kálfafelli d/25ta april 1781.
J. Hjailtalín.
SR. ODDUR Á FELLI
Eftirmaður sr. Jóns Stein-
grímssonar í Sólheimaþing-
um var sr. Oddur Jónsson frá
'Eyvindarhólum undir Eyja-
fjöllum, sonur Jóns Oddssonar
og seinni konu hans, Þórdísar
Guðmundsdóttur. Hann missti
föður sinn ungur, komst þó í
Skálholtsskóla, varð af-
burða góður skrifari. Eftir að
hann útskrifaðist, var hann
þénari og skrifari Eggerts
Ólafssonar og með honum á
ferðum hans 1752—57. Hann
iauk guðfræðiprófi í Kaup-
mannahöfn með 3. einkunn
1759. Síðan lagði hann stund á
fomfræði og skrifaði upp fom
rit. Eftir að hann kom út, var
hann fyrst við búskap í Rang-
árþingi við mikla fátækt. Þann
30. apríl 1778 voru honpm veitt
Sólheimaþing og vígður 44 ára
gamall af hr. Finni á 5. sunnu-
dag eftir páska. Biskup telur
sr. Odd lærðan mann og vand
aðan, enda fékk hann gott orð.
En ekki gekk honum vel að
samræma sinn mikla iærdóm
kunnáttu ungdómsins í Sól-
heimaþingum. Sr. Jón Stein-
grímsson segist hafa „hjartans
kvöl að heyra hvöminn börn-
in mín í Mýrdalnum umbreytt-
ust þá sr. Oddur fór að spyrja
þau, því að það var upp á all-
an annan móð. Ei er um að tala
hvað hann er veiUærður og fór
því allt þyngra og dýpra . . .“
Ekki er að efa, að sárt hef-
ur þessum háskólakandidat og
mikla lærdómsmanni, sr. Oddi,
sviðið fátæktin að ,geta ekki
lagt út eina 3 ríkisdali til að
geta orðið meðiimur i félagi
©
Prestbakki á Síðu.
Ljósm. PáH Jónsson.
Tll
LUKKU
UG
EBLINGAR
hinna ungu og áhugasömu
menntamanna í Kaupmanna-
höfn, sem svo mjög báru fyrir
brjósti hag og framför sinnar
fósturjarðar og aukna mennt-
un 'fól'ksins. — Kona sr. Odds
var prestsekkja frá Kálfholti,
Guðfinna Þorsteinsdóttir. Þau
.voru barnlaus. Sr. Oddur and-
aðist á Felli 8. jan. 1814.
SR. SIGURÐUR Á HEIÐI
Sr. Sigurður á Heiði var
tengdasonur sr. Jóns Stein-
grímssonar, fyrri maður Sig-
ríðar elztu dóttur hans. Sr.
Sigurður var Jónsson prests-
sonur frá Þykkvabæjar-
klaustri. Hann var föðurbróð-
ir Steingirims biskups. Hann út
skrifaðist úr Skálholtsskóia
1768, var síðan heima 5 næstu
árin unz 'hann vígðist til aðstoð
ar 'hinum blinda presti í Reyn-
isþingum sr. Daða Guðmunds-
syni. Var hann sá fjórði í þvl
capellanii og má gera ráð fyr-
ir, að ekki hafi þeir alliir verið
of haldnir hjá sr. Daða, sem
ekki þótti útlátasamur, enda af
litlu að miðla. Sr. Sigurður
varð ekki gamall. Hann and-
aðist á Heiði 13. ágúst 1786 að-
eins 38 ára að aldri. Meðal
bama þeirra Sigríðar og sr.
Sigurðar var sr. Sigurður í
Guttormshaga, sem var fað-
ir sr. Jóns á Prestsbákka á
Síðu. Þess er fórst í Skaítá hjá
Ásgarðshálsum viku fyrir jól
1883.
SR. JÓN Á MÝRUM
Sr. Jón á Mýrum ber engu
sérstöku við þegar hann af-
þakkar boðið og ósk-
ar Lærdómslis;tafélags-herr-
unum „lukku og eblingar".
Ekki mun hann hafa skort fé
í hið lága áirgjald, þvi að hann
var 'hinn mesti dugnaðar- og
framtaksmaður, framsýnn og
drífandi í öliu, sem að bú-
skapnum laut. Hann smíðaði
báta til nota við selveiði, en
það hafði ekki áður tíðkazt í
Álftaveri. Hann rak mikið og
gott bú á hinu hlunnindaríka
prestssetri og þótt hann yrði
aldrei auðmaður komst hann
vel af, þrátt fyrir mikinn kostn
að við menntun sona sinna.
En sr. Jón var ekki aðeins
forstands- og framfaramaður í
verklegum efnum. Hann
var mætur klerkur, góður
raddmaður og fórust öll prests-
verk vel úr hendi. Ágæt-
ur bamafræðari, vel lærð-
ur, góður skrifari og ættfróður,
skáld gott einkum á latínu.
Kona sr. Jóns var Helga
Steingrímsdóttir, systir sr. Jóns
á Prestsbakka. Hún var hið
mesta valkvendi, „nafnfræg af
flestum dyggðum, sem konu
máttu prýða, sérdeilis hjarta-
gæzku og góðgerðasemi og með
liðun við alla aumingja."
Þau hjón höfðu mikið bama-
lán. Að Vísu misstu þau þrjá
drengi unga, Jón og Halldór,
sem dóu á sóttarsæng og Gísla,
mikinn éfnisdreng, sem varð úti
í fjúkbyl, innan við fermingu.
Upp komust 'fjórir synir og dæt
ur þrjár. Synimir lærðu allir
og kenndi faðir þeirra þeim
undir skóla.
Elztur var Jón, prestur Með-
allendinga í 15 ár, bjó lengst
af á Hnausum og kenndur við
þann bæ jafnan, varð úti fimm-
tugur að aldri.
Næstur var Steingrímur
biskup, sem ekki þarf að
kynna.
Þriðji í iröðinni af börnum sr.
Jóns á Mýrum var Halldór
prestur á Mosfelli í Grímsnesi.
Yngstuir var Stefán stúdent,
sigldi til Kaupmannahafnar en
dó 'þar við nám, 27 ára, efnis-
maður. Þetta voru bræðumir,
sem upp kornust.
Systurnar þrjár voru:
Ragnbildur kona sr. Jóns í
Klausturhólum í Grímsnesi.
Sigríður kona sr. Sigurðar í
Guttormshaga í Holtum.
Guðrún seinni kona Eiríks
hreppstjóra í Ási í Holtum.
Þeirra sonur var sr. Jón
á Stóra-Núpi.
Sira Jón andaðist að heimili
sinu, Holti undir Eyjafjöllum
daginn eftir 73. afmælis-
dag sinn 20. april 1813, rúmu
ári síðar en maddama Helga,
hin ágæta kona hans.
SR. BJÖRN Á HÓLMASELI
Sjálfsagt hefur sr. Jóni
Steingrímssyni ekki komið svo