Lesbók Morgunblaðsins - 08.10.1972, Blaðsíða 4

Sigrurður Kristjánsson alþing-
ismaður. „Hjá honum spiluðum
við lengi lomber."
Sigurður Grimsson. „Ég hafði
heyrt að glæsilegar giftar kon-
ur hefðu á honum mestu dá-
leika.“
Siffiirður Nordal. „Ég mundi
ekki mótmæla því að hann
væri Snorri endurborinn."
SÍÐUSTU ORÐ
SYNDUGS MANNS
Framhald af bls. 3
verið vegna þessarar kynning-
ar, að kunnur maður kom til
mín og sagði mér, að sér hefði
verið falið það af Magnúsi og
nokkrum öðrum að spyrja mig
um, hvort ég vildi verða rit-
stjóri að blaði, sem andstæðing
ar sáttmálans ætluðu sér að
stofna. Ég sagðist ekki geta
þetta því að ég væri fylgjandi
sáttmálanum, og féll þetta svo
niður. Ekkert lét Magnús mig
gjalda þessarar neitunar og
var jafn vingjarnlegur við mig
sem áður.
Jæja, þá kemur loks að fyrir
bærinu og má vel segja, að
þetta hafi að miklu leyti verið
óþarfur inngangur. Kemur þá
frásögnin: Eina nótt um vorið
1918, að mig minnir, dreymir
mig, að ég sitji í sæti Magnús-
ar við suðausturgluggann, og
verður mér litið norður eftir
Aðalstræti. Sé ég þá að maður
kemur norðan götuna, en nokk
uð var hann ólikur öðrum
mönnum, því að hann hélt á
höfðinu með báðum höndum
framréttum. Andlitið vissi að
mér og sá ég svo skýrlega alla
andlitsdrætti og forni höfuðs-
ins, það var höfuðfatslaust, að
enn gæti ég teiknað það, svo
glöggt stendur það enn fyrir
hugarsjónum minum.
Ég kenndi nokkurs ótta,
hrökk upp og leið mér hálfilla,
en hræddur var ég þó ekki,
enda logaði ljós í herberginu.
Ekki sofnaði ég fyrr en að
noklcrum tíma liðnum. Ekkert
kamaðist ég við andlitið og
var b.*ss fullviss, að manninum
nr,riif hg aldrei kynnzt.
Daginn eftir var ég með
seinna móti í matinn á Uppsöl-
um og þegar ég kom inn var
Magnús Arnbjarnarson að
ganga út og settist ég þá í sæti
hans, þvi að það var eftirsótt
af öllum vegna útsýnisins. Ég
hafði skamma stund setið, þeg-
ar mér varð litið út um glugg-
ann og sá ég þá mann koma
gangandi norðan Aðalstræti.
Þegar hann kom að hornglugg
anum leit hann upp og kenndi
ég þá samstundis að þar var
kominn draummaður minn, en
var nú með eðlilegum hætti.
Hann hélt svo áfram og stefndi
upp á Túngötu, en þar kom
maður á móti honum. Námu
þeir staðar og tóku tal saman.
Ég kallaði þá á Sigurð Lýðs-
son lögfræðing, sem snæddi að
jafnaði á Uppsölum, og bað
hann að líta út og vita hvort
hann þekkti manninn, sem nær
okkur var. Hann hélt það nú.
Þetta væri Sigurður Ólafsson
sýslumaður í Kaldaðamesi.
Ekki varð þetta svo lengra. Ég
fór dult með þessa sýn og liðu
svo tugir ára að ég sagði hana
engum nema mínum nánustu.
Hélt ég, að Jóni Sigurðssyni
frá Kaldaðarnesi mundi máske
sárna ef sagan bærist út eða
halda að hún boðaði föður sin-
um feigð. Löngu seinna sagði
ég Jóni söguna og þótti honum
hún allfurðuleg. — Aldrei hef-
ur neitt komið fyrir, sem ég
hef getað sett i samband við
þessa sýn. — Sigurður Ólafs-
son andaðist ekki fyrr en 9 ár-
um siðar, 12. des. 1927.
Og þá kem ég að síðustu sög-
unni.
Síðustu tvö árin sem Sigurður
Kristjánsson alþm. lifði spiluð-
um við að jafnaði lomber hjá
honum einu sinni í viku. Var
þá heilsu hans tekið mjög að
hnigna, einkum síðara árið. Við
vorum nokkuð margir sem spii
uðum hjá honum og eru sumir
látnir, en eftirtaldir þrír menn
spiluðu oftast og eru þeir allir
enn lifandi eins og vottorð það
sem þeir hafa gefið mér sýnir.
Þessir menn eru: Jón Guð-
mundsson, fyrrv. kaupmaður
frá Ingólfsfirði, Jón Kristjáns-
son, forstjóri í Reykjavik og
Unndór Jónsson, endurskoð-
andi í Reykjavík.
Snemma á árinu 1966 (Sig-
urður dó 1968) urðum við þess
varir, að spatitían (spaðaás-
inn) var óvenjulega oft á pass-
anum. Taldist okkur svo til, að
þegar hún var ekki á hendi, þá
myndi hún vera 4—6 sinnum
oftar en hún ætti að vera þar.
Voru sumir svo vissir um þetta,
að þeir köstuðu kóngum og
trompum til þess að geta keypt
upp og varð þeim furðu oft að
trú sinni. Hélt þessu svo áíram
þau tvö ár, sem Sigurður átti
ólifað.
Þegar Sigurður dó færðist
spilamennskan til mín og hélt
þessu enn áfram og vorum við
allir mjög undrandi. — Loks
kom svo, að ég hringdi til séra
Sveins Víkings, sem þá var rit-
stjóri Morguns og ég held líka
formaður SálarrannsöKnarre-
lags Islands. Sagði ég honum
frá þessu. Þótti honum þetta
mjög furðulegt og varð að sam-
komulagi, að hann kæmi og at-
hugaði þetta og hefði helzt með
sér miðil eða skyggnan mann
ef þess væri kostur. — En
skömmu eftir þetta hnignaði
svo heilsu séra Sveins, að af
þessu varð aldrei.
Þessu hélt svo áfram hjá mér
á annað ár, en þá hættum við
að athuga þetta.
Vottorðið, sem spilamenn-
irnir gáfu mér, er svohljóð-
andi:
„Við undirritaðir vottum
það að framanskráð frásögn
Magnúsar Magnússonar er í
öllu sannleikanum samkvaam.
Reykjavík, í ágúst 1972.
Jón Guðmundsson,
Jón Kristjánsson,
Unndór Jónsson."
Alveg var sama, hvort spil-
að var á gömul spil eða ný og
engu skipti það heldur, þótt
ekki spiluðu alltaf sömu menn-
imir.
Sennilega verður þetta
aldrei skýrt, en við höfum
stundum spjallað um það í
gamni, að gamall látinn spila-
félagi væri hér að verki. Hans
mesta yndi í lífinu var að spila
lomber og hann hafði mikið dá
læti á spatitíunni. En honum
hætti stundum til þess að rjála
við stokkinn og var furðu fim-
ur að koma spatitíunni þar fyr-
ir í stokknum, sem honum var
mestur hagur að. Hef ég sagt
nánar frá þessu i „Syndugur
maður segir frá.“
Skal nú þessum sögum lokið,
sem margir munu telja bábilj-
ur einar, en þeir sömu skulu
minnast þess, að það er harla
margt á himni og jörðu, sem
heimspekina dreymir ei um. Og
benda má á, að sum fyrirbrigð
in, sem rannsökuð hafa verið
um langt skeið í Rhineháskól-
anum í Bandaríkjunum, eru
ekki mjög ólík þessu.
Af því ég minnist á Upp-
sali, þennan gamla og góða veit
ingastað, ætla ég að minnast
með örfáum orðum nokkurra
manna, sem þar komu að stað-
aldri.
Páll Eggert snæddi þar all-
lengi. Enginn mátti sitja við
sama borð og hann nema ég og
veit ég ekki hvað þvi olli, en
nokkuð vorum við þá orðnir
kunnugir og farið hafði vel á
með okkur. Hann setti alls stað
ar svip á umhverfið, svo sér-
kennilegur og mikilúðlegur
var hann. Hann át helmingi
hraðar en ég og þó snöggtum
meira, sagði fátt og stóð þegar
upp, er hann hafði snætt,
kvaddi mig og fór. Varla kom
það fyrir að hann ræddi við
nokkurn mann. Ég hefi getið
hans nokkuð í minningum mín-
um og læt því þetta nægja.
Þeir Þorkell Clemenz, vél-
fræðingur, Halldór Jónasson,
sem kallaður var af sumum
„Eiðaskalli" og Felix Guð-
mundsson, síðar kirkjugarðs-
vörður, komu oft á Uppsali og
sátu alltaf við sama borð. Þeir
voru allir málglaðir menn og
skorti aldrei umræðuefni. Einu
sinni heyrði ég Þorkel segja
þeim, að hann hefði lesið það
í þýzku tímariti, að heitt vatn
væri ákaflega hollur drykkur,
meðal annars af þvl, að það
leysti upp bundinn spiritus í
KRamanum. Eftlr þessa frá-
sögn tóku þremenningarnir
upp mikla drykkju í heitu
vatni og sá ég þá iðulega
drekka 3—4 glös af því. Ég
sagði einu sinni við Brynleif
Tobíasson, sem var heitur góð-
templari, eins og hinir voru
líka, hvort það væri ekki brot
á stúkuheitinu að drekka
svona mikið af heitu vatni
fyrst það leysti bundinn spiri-
tus úr viðjum. Brynleifur svar-
aði: „Þú veizt það, Magnús
minn, að ég er aristokrat og
drekk aldrei heitt vatn, ég
drekk súkkulaði." Annað svar
fékk ég ekki.
Jens Waage og kona hans,
Efemía Indriðadóttir Waage,
drukku oft síðdegiskaffi á
Uppsölum. Efemía var ein af
glæsilegustu konum bæjarins,
eins og þær voru fleiri Indriða
dætumar. Úr hverjum drætti í
svip og andliti Jens Waage
skein göfugmennskan. Aldrei
heyrði ég nokkum mann álasa
Jens Waage, en marga lofa
hann.
Af ungum mönnum, sem
þama komu stundum, held ég
að Sigurður Grímsson, sem þá
var í Menntaskólanum, hafi
vakið mesta eftirtekt. Hann
var fríður sýnum, glæsilegur
gog gáfulegur, betur búinn
en skólapiltar voru almennt og
alltaf var kátt á hjalla í kring-
um hann. Mér fannst mikið til
um Sigurð, ekki þó einkum af
þvi sem hér er talið, heldur því
að hann var handgenginn Ein
ari Benediktssyni, en þá dáði
ég hann mest allra skálda. Og
svo var annað. Ég hafði heyrt
að glæsilegar giftar konur
hefðu á Sigurði hina mestu dá
leika, og það gæti jafnvel kom-
ið fyrir, að þær gleymdu því í
návist hans, að þær væru gift-
ar.
Ásgrímur málari snæddi á
Uppsölum að jafnaði. Hann sat
alltaf einn við borð. Aldrei
heyrði ég hann yrða á nokk-
urn mann og engan á hann, og
veit ég því ekki hvernig mál-
rómur hans var, þótt við
snæddum á sama stað í tvo vet
ur. Hann stóð að jafnaði þegar •
upp er hann hafði matazt og
gekk út. Aldrei sá ég nokkur
svipbrigði á andliti hans, allt-
af sama kyrrðin og hæversk-
an.
Ölafur Friðriksson kom oft
og jafnan I fylgd með einhverj-
um. Hann talaði manna mest
og stundum með miklum handa
slætti og svipbrigðum, enda
var maðurinn flaummælskur.
Stundum lenti þeim saman Elí-
asi Stefánssyni útgerðarmanni,
sem var fastur vistmaður á
Uppsölum, og Ólafi. Hrutu þá
stundum allöhefluð orð út úr
báðum og þó einkum Eliasi.
Hann hrökk ekkert við Ólafi,
enda gersamlega ómenntaður
og af sumum jafnvel ekki tal-
inn greindur, enda þótt hann
yrði á fyrri styrjaldarárunum
einn af auðugustu mönnum Is-
lands. Ólafur var hins vegar
fjölmenntaður og skarpgreind-
ur og geysilega harður kapp-
ræðumaður. Ólafur var á sínu
bezta skeiði líklega mesti áróð-
ursmaður sem Island hefur átt.
Hann var hjartáhlýr maður,
mátti ekkert aumt sjá og allra
manna örlátastur á fé.
Framh. á bls. 12
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
8. október 1972