Lesbók Morgunblaðsins - 19.03.1972, Side 6
t
1 grasi- og skógiváxinni Míð
BfltamTnit frá gamla námúbænum
Ketehum í Sagartannafjöllum
í Idaho í Bandaríkj'unum stend
ur tveggja hæða hús.
2. júlí 1961 kvað við skot-
hvellur á neðri hæð þessa húss
og segja má, að hann hafi end-
urómað um allan heim. Þar féll
fyrir eigin hendi rithöfundur-
inrt Ernest Hemingvvay, tæpra
62 ára að aldri.
Á efri hæðinni svaf þreytt
feona, löngum köl'.uð Miss
Mary, fjórða eiginkona rithöf-
undarins.
Emest Hemingway gerðist
sjálfboðaliði í fyrri heimsstyrj-
öMinni og ók sjúkrabifreið á
ítalíu. 8. júli 1918, skömmu fyr
ir 19. afmælisdag Hemingways
stóð nafn hans á listanum yf-
ir mikið særða Bandarikja-
menn á Ítalíu. Hann hafði orð-
ið fyrir sprengjubrotum, er
hann bar mikið særðan mann í
burtu úr eldlinunni og særzt
alvarlega á fæti. 1 tvo mánuði
Iá hann á hersjúkrahúsi
í Milano. Þar hjúkraði honum
amerisk hjúkrunarkona, Agnes
von Kurowski, einkar fríð
stúlka með glaðlega og blíðlega
andlitsdrætti eftir myndum að
dæma. Hemingway varð yf-
ir sig áistfanginn af henni og
er ekki vandi að imynda sér,
að hún hafi einnig fljótt orðið
hrifin af þessum töfrandi lag-
ilega unga manmi, sem lá í rúm-
inu og blístraði til að deyfa
kvalirnar, en það var ráð, sem
faðir hans hafði kennt honum,
unguim dreng.
Hemingway var vonbiðill
Agnesar, þegar hann steig á
land i Bandaríkjunum í janúar
1919, en hún sendi honum fijót-
Iega afsvar, og átti hann lengi
bágt með að fyrirgefa henni
það. En þegar hann skrifaði
„Vopnin kvödd“ um það bil 10
árum síðar, var honum engin
launung á, að hún var fyrir-
rnynd Katrínar í sögunni.
Eftir heimkomuna til Banda-
ríkjanna settist Ernest að í
Ohicago og gerðist blaðamaður
hjá vikublaði Toronto Star.
Hjá vinum sínum kynntisit hann
stúlku frá St. Louis, Hadley
Riohardson. Hún hafði undan-
farið stundað veika móður sína .
í St. Louis, en huigðist nú lyfta
sér upp i Chicago og efla þar
frama sinn sem píanóleikari.
Hadley var há, vel vaxin,
myndarleg stúlka með gull-
brúnt hár og glaðlegt og hlý-
fegt bros. Þau Ernest gengu í
hjónaband í september 1921 í
Horton’s Bay í Miehigan.
Ernest var þá 22 ára, en
Hadley 26 eða 8. Hveitibrauðs-
dögunum eyddu þau í sumar-
húsi Hemingwayfjö'skyldunn-
ar, Windemere, við Wallen-
vatn, en þar hafði Ernest átt
margar sólríkar stundir í æsku
sinni við landbúnaðarstörf og
ræfetun.
Rithöfundurinn Sherwood
Anderson kom þetta haust
heim frá Paris. Hann hrósaði
ölllum hlutum á meginlandinu,
þar væri ódýrt að l.ifa og mjög
frjótt og skemmtilegt fyrir rit-
höfund. Hann lét Hemingway
hafa nokkur meðmæ'abréf tii
vina sinna í Paris, og um miðj-
an desember lögðu ungu hjón-
in af stað til Evrópu, en
Ernest skyjdi verða blaðamað-
ur Toronto Star á meginland-
inu. Þau sigidu á gufuskipinu
„Leopoildinu“ og nutu ferðar-
innar í lúfeum mæli. Hadley /ar
Ungur imaður á uppleið. Hér voru gangstéttar-
Heiningway í París véifmgahúsin, kúltúr-
ásatnt syni sinunt. iiin, skáldin og vaxtar-
brodduriiui í listum:
París árið 1925.
Fjórar
eiginkonur
Heming-
ways
Anna María Þórisdóttir
tók saman — Fyrri hluti
eftirsótt sem pianól'eikari, og
Ernest tók þátt í hnefaleika-
keppni við atvinnumann frá
Sal't Lake City.
Meðcil meðmælabréfa Sher-
wood Andersons var eitt til
ameriska rithöfundarins Ger-
trud Stein, sem dvaldist í Paris
ásamt lagsfeonu sinni, Alice B.
Toklas. Anderson bað ungfrú
Stein, að vera þessum „unga og
óvenjugáfaða" manni til aðstoð
ar. Hadley og Ernest urðu
góðkunningjar ungfrúnna
Stein og Toklas. Þeim leið vel
í ríkmannlegri og hlýlegri
vinnustofu þeirra, þar sem allL
ir veggir voru þaktir dýrmæt-
um málverkum og eldur bramn
á stórúm arni og þau drukku
te og heiimatilbúna ávaxta-
llkjöra. Alice Töklas sagði
Hemingway, að hún ælti að
halda uppi samræðum við
giftu konurnar, sem einungis
væru umbornar með þolinmæðd,
á meðan ritJhöfundiurinn talaði
við eigi'nimennina. Ungfrúnum
geðjaðist vel að ungu hjónun-
um, ekki síður eftir að þær
komu í te til þeirra í litlu, fá-
tæklegu íbúðina, þar sem svo
þröngt var, að hin þrekvaxna
ungfrú Stein varð að sitja á
rúminu, sem stóð á miðju gölfi.
Sökum starfs síhs varð Hem-
ingway oft að vera fjarvistum
frá París og konu sinni. 1 októ-
ber 1922 voru Grikkir hraktir
frá Litlu-Asiu af Kemal Pasha,
frelsara og einræðisherra
Tyrklands. Hemingway var
viðstaddur brottflutning krist-
inna Grikkja frá Þrakiu og
skrifaði um það greinar fyrir
blað sitt.
Þegar Ernest kom aftur til
Parisar, bættu þau Hadley sér
upp aðskilnaðinn. Hadley var
iðin við að skrifa tengdafor-
eldrum sinum. Þetta skrifar
hún um endurkomu Ernests:
„Ég vissi ekki, að neinn gæti
orðið svo glaður að fá annan
til baka.“ Hún var mjög stolt
yfir því, sem hann hafði feng-
ið áorkað á ritvellinum í þess-
ari ferð, en hann hafði orðið
að gjalda það dýru " verði.
Hann var alltaf veill í há'.si,
og nú varð hann að taka kín-
ín við hitasótt, og auik þess var
hann þakinn skordýrabiti og
óþrifum og varð að láta klippa
sig mjög stutt til að losna við
óværðina. „En nú er þessu öllu
lokið,“ skrifar Hadley, „Og við
erum saman aftur. Ég hef gert
heilmikið til að lagfæra íbúð-
ina, og hann er mjög hrifinn
af þvi. Hann færði mér festi
úr stórum, þungum Wang-perl-
um og aðra úr rafi með stórum
perlum og svörtum kórölium
og silfri, en hana átti einhver
konungborinn Rússi, sem nú
er þjónn í Konstantínópel . .
Eitt sinn var Ernest, á fundi
í Lausanne í Sviss. Þar sem
kamið var undir jól, gerði
hann Hadley orð og bað hana
að koma til sin og dveljast í
Sviss yfir jólin. Hadley brást
glöð við og fór að búa riiður
farangurinn og tók öll hand-
rit Ernests og setti í sérstaka
tösku, en hann hugðist vinna
að þeim í friinu. HadTey kom
til Sviss, en farangurinn ekki.
Að öllum likindum hefur hon-
um verið stolið. Þarna huríu
átján smásögur 0g þrjátíu ljóð
auk heilllar skáldsögu. Margoft
minntist Hemingway þessa
áfalls sem hins mesta í lífi sínu
til þessa. Hann kenndi Hadley
um þetta, og mörgum árum
seinna sagði hann við rithöf-
undinn Aaron Hotohner: „Það
sem konan mín grét yfir þessu,
ég hélt að hún myndi aldrei
hætta að gráta.“
Þau hjónih fóru í mörg ferða
lög í fríum sinum. Um jólin
vopu þau í Scihruns í Voranl-
berg í Austurríki, og þaðan
minnist Ernest ógleymanlegra
skíða- og gönguferða og
stjörmubjartra nátta. Á sumrin
fóru þau til Spánar og tóku
þátt i hátíðalhölduim í saimbandi
við nautaat í Pampfona, Valen-
cía og Madrid. En einna eftir-
minnilegust mun þei.m hafa orð-
ið gönguferð með vini sínum
að vorlagi yfir snæviþakið St.
Bernharðsskarðið og að koma
„út í vorblæinn ítaliumegin",
eins og segir í „Veizlu í far-
ángrinum".
Nú kom að því, að Hadley
varð barnshafandi. Þegar
Ernest varð það ljóst, fór
hann að morguniagi í heim-
sókn til Gertrud Stein. Hann
fékk morgunkaffi og sat og
spjallaði fram yfír hádegisverð,
sýndi engin merki um brottför
síðari hluta dagsins og þáði
boð ungfrú Stein um að borða
kvöldverð. Það var fyrst kl.
10 um kvöldið, að hann sagði
henni fréttirnar, feiminn og
uppburðarlítilil. Þegar Ger-
trud Stein óskaði honum til
hamingjú, bandaði hann hend-
inni óþolimmóður og sagði: „Ég
er of ungur til að vera faðir.“
10. október 1923 fæddi Had-
ley hraustan og myndarlegan
son. Hann hlaut nafnið John
Hadley Nicanor Hemingway,
en var oftast kallaður Bumby.
Gertrud Stein var guömóðir
við skírnina, og þær ungfrúrn
ar kepptúst við að sauma og
prjóna gjalfir handa barninu
og igáfu foreldrunum vélmein.t-
ar en fremúr öhentugar ráð-
leggingar.
1 boði hjá kunningjum sínum
í París, hittu Ernest og Hadley
í fyrsta sinn Pfeiffersyisturnar,
Pauline og Virginíu, frá Ark-
ansas. Þær voru báðar smá-
vaxnar og útlimagrannar og
minntu á veikbyggða spör-
fugla, stuttkWpptár og „með
topp“. Paúline vann við Paris-
arútgáifu bimaritsins „Vogue“,
en vini hennar grunaði, að
raunveruleg ástæða fyrir dvöi
hennar i Parts væri að leita sér
að Hæfum eiginmanni. Vel
klædd og mjög vel að sér um
allar tízkunýjungar horfði
hún full meðaumkunar á ein-
föid, slitin föt Hadley. Þegar
þær systur ■yfingiáfu samkvæm-
ið, klæddist Pau'line fallegri
loðkápu. Ernest sagði, að sér
hefði falllð miklu bebur við
Virginíu. „Mér þætti gaman að
bjóða henni út i kápu systur
sinnar,“ sagði hann.
Fljóttega komu þær systur í
heimsókn til Hadley og Bumby
í litlu fátæklegu ibúðina. Á eft
i>' sagði Pauline við vinkonu
sína, að sér hefði bru.gðið þeg-
ar hún sá, hvaða lifsskilyrði
Hemingway bauð konu sinni
og barni i nafni listarinnar.
Húsbóndann sjállfan sá hún
inn um dyragætt, þar sem
hann lá uppi í rúmi og las,
ógreiddur og órakaður. Henni
fannst hann fremur ruddaleg-
ur bæði í hegðun og útliti ,og
gat ekki skilið, að Hadley gæti
þolað slíkt líf á þvilikum stað
og með þvDikum manni.
En fljótlega breyttist skoð-
un Pauline á honum, og hún
tók nú að venja komiur sínar til
Hemingwayhjónanna og gerð-
ist mikil vinkona Hadley. I>es-
emberdag einn mætti virikona
Pauline henni á götu í París,
þar sem hún var að kikna und-
ir þungri byrði, sem reyndist
vera skíði og skíðaútbúnaður.
Pauline útskýrði h'læjandi, að
hún væri að fara til Austurrík
is, þar sem hún ætflaði að dvelj-
ast með Hemingwayhjónunum
um jólin. Hún hefði aldrei stig-
ið á skíði, en Ernest hefði !of-
að að kenna séir. Henni vat- þó
hjartanlega sama, þegar hláku
gerði og ekkert varð úr skiða-
iðkunum, henni vat- nóg
að vera í návist Ernests, sem
hún var nú orðin alvar'.figa ást-
fanigin af. Þessu ástandi lýsir
Ernest á þann veg í „Veizlu í
farángrinum“: „Úng ógift kona
kemur sér um stundarsakir í
mjúkinn við gifta konu
únga og gerist trúnaðarviniur
hennar, flytur inn á gafil hjá
bónda og húsfreyju í boði
þeirra og fer síðan hugsunar-
laust í mesta» sakleysi, og
sví'fst þó einskis, að búa sig
undir að giftast bóndamum . . .
Bóndi hefur hjá sér tvær lag-
legar stúllkur að verkalokum.
önnur er ný og ókunn, og ef
illa fer þá elskar hann báðar
. . . Það er lifað dag af degi
og því unað, sem unað er . . .
Síðán uppihefst lygi með
léiða .'. .“
Þegar Pauline frétti, að
Ernest ætlaði í viðskiptaerind
um til New York, gerðist hún
svo djörf að segja, að ekkert
vildi hún fremur en fara með
homum. Ekiki varð það þó, en
þau hittust í Paris fyrir brott-
för hans, og er hann kom aftur
frá New York, sleppti hann
ekki aðeins einni heidur þrem-
ur lesturn til Ausburríkis, þar
sem Hadley beið hans með
Bumby.
Hér fer á eftir lýsing Hem-
inigways í „Veizlu í farángr-
imum“ á komu sinni ti! Vorarl-
berg: „Þegar ég kom auga á
konu mína aftur hvar hún
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
19. marz 1972