Lesbók Morgunblaðsins - 06.02.1972, Blaðsíða 10

Eftir Gísla Jónsson, menntaskól akennara
7. hluti
að túlka píslarsöguna átakan-
lega á þann hátt, að æska nú-
tímans finnur sig þátttakandi í
þessari sögu.
Tjáningarform þeirra félaga
er afsprengi bítla-áranna. Það
þýðir, að textinn sækir efni sitt
í hugmyndaheim hins unga
manns á 7. tug 20. aldar, og
tónlistin hagnýtir sér tjáningar
form 19. og 20. aldar á svo
áhrifamikinn hátt, að engu
virðist ofaukið í leikmannseyr-
um mínum.
En einmitt vegna heiðarleika
þeirra höfundanna, þá er þessi
söngleikur gæddur einhverju
dularfullu seiðmagni, sem taiar
aiit til okkar tíma. Og margt í
leiknum mun eflaust eiga iangt
iif fyrir höndum.
Á sýningunni tók ég skýrt
eftir því, hve kvöldmáltíðaratr-
iðið er vel byggt upp af sterk-
um andstæðum. Postularnir
syngja þar gamansama
drykkjuvísu um það, hversu
gaman það er að vera postuli.
Það var alltaf þeirra æðsti
draumur. En á milli erindanna
gerast alvarlegir atburðir:
stofnun kvöldmáltíðarinnar,
spá Jesú fyrir þeim, sem munu
svíkja hann á þessari nóttu.
Átakanlegast er þó uppgjör
Jesú og Júdasar, sem gerir al-
varlegustu leikkröfur til flytj-
endanna. Þessi hárfína sveifla
milli hins skoplega og átakan-
iega ér svo vel gerð frá höf-
undanna hendi að hún leitar
seint ur huga ntanns.
Þes'ái söngleikur er mikiivæg
ur fyí ir alla þá, sem reyha að
brjöta til mergjar, hvernig
túlka ‘á fagnaðarérindið fyrir
ungu fólki nú á dögum. Þýí að
hérna íieyrum við, kvaða hug-
sjónir eru efst á baugi í huga
nútímabarnsins. En þessi ópera
gefur ekkert svar við spurn-
ingunni, hver Jesús var, annað
en það, að hann var mannsson
ur og kveikti kærleika í hjört
um mannanna. Og það liggur í
loftinu, að þetta sé kærleikur,
sem laut öðrum lögmálum en al
mennar leikreglur mannlegra
samskipta.
Þess vegna reyndu aiiir full-
trúar mannlegrar skynsemi að
losa sig við Jesúm Krist úr ná-
iægð sinni.
Er það þetta, sem höfundarn
ir vilja láta tala til okkar tíma?
Hvort held ég með Júdasi
eða Maríu Magdalenu?
6.
Siðan ég kom frá sýningunni,
hefir eitt iag ómað fyrir eyr-
um mér dag og nótt. Það er
þessi dásamiegi dýrðarsöngur
lýðsins — Jesú Kristur — súp-
erstjama. „Hósanna, hey-
sanna, sanna, sanna hó.“ Það
er eins og dýrðarsöngurinn öðl
ist nýtt líf við þessa ungæðis-
legu breytingu, sem gerð er á
hinum sigilda texta. Það er
eins og að aka nýjan og óþekkt
an veg, sjá nýtt og fagurt iands
lag, dást að því um stund, en
sjá svo sér til undrunar og
gleði, að þetta er mín eigin
sveit, þar sem ég þóttist þekkja
hverja þúfu.
Margir hneyksiast á þessari
meðferð ungra manna á heil-
ögu efni.
En ekki ég. Ég þakka fyrir
að sjá gamia texta verða nýja
í þessari athygiisverðu endur-
túlkun. 1
Skrífað í Kaupiíiánnahöfn, 3.
jan. 1972.
1 stjórnarfrumvarpi til breyt
inga á stjórnarskránni 1909
var ekki beint tekið upp
ákvæði um kosningarétt og
kjörgengi kvenna, en hins veg-
ar var svo mælt sem stundum
fyrr, að hvort tveggja mætti
veita þeim með einföldum lög-
um, og skyldi þetta ná bæði til
giftra kvenna og ógiftra, svo
og hjúa, með þeim takmörkun-
um, sem vant var að setja fyr-
ir kosningarétti. Þetta var mið
að við 25 ára aldur til neðri
deildar og 40 ára til efri deild-
ar, og gilti hið sama aldurs-
mark um nýja kjósendur í
hópi karla þ.e. vinnumennina.
Þegar þetta frumvarp var
flutt, voru örlög sambandslaga
frumvarpsins (Uppkastsins
fræga) enn óráðin, og ekki bú-
ið að samþykkja vantraustið á
Hannes Hafstein. Hann hafði
því framsögu um frumvarpið
og sagði m.a.: „Það þótti rétt
að opna greiðan veg til þess að
fullnægja þeirri réttlætis-
kröfu að veita konum full póli-
tisk réttindi jafnt karlmönnum
svo fljótt sem unnt er.“ Hins
vegar taldi ráðherra undirbún
ingi kvenna undir slíkt starf
þannig farið, að varhugavert
væri að gera svo bráða breyt-.
ingu, að kasta öljum þeim hóp
ailt í einu inn á iandsmálavig-
völlinn, og því hefði þótt rétt-
ara, að alþingi ætti kost á því
að setja reglur um, að réttur-
inn veittist smám saman, t.d.
eftir aldursflokkum eða eftir
öðrum skilyrðum.
Björn Jónsson ritstjórí (þm.
Barð.) gagnrýndi þetta og
sagði það sannfæringu sína, að
mesti hégómi væri að láta kyn-
ferði valda stjórnmálaréttinda-
mun. Vitanlegt væri, að marg-
ir karlar væru ekki annarrar
handar menn á við sumar kon-
ur, hvorki að andiegu né líkam-
legu atgervi, nema síður væri.
En þetta væri eins og margt
annað apað eftir löggjöf ann-
arra þjóða. Hann dró mjög í
efá, að konur hefðu yfir-
leitt minni stjórnmálaþroska en
karlmenn.
Ráðherra kvað sér ekki
kappsmál að halda óbreyttum
ákvæðum frumvarpsins um
kosningarétt kvenna og kjör-
gengi. Ef þingið treysti sér til
að stíga sporið allt í einu,
skyldi hann ekki beitast á móti
þvi. Hins vegái’ benti hann á,
að karlmenn byggjust Við því
frá unga alöri, að þeim bæri
réttur og' ‘ ‘skylda til að
taka þátí í stjórnmálum
og gætu því búið sig undir það
á ýmsan hátt. Þarna gegndi
öðru máli um kvenfólkið, og
þvi taldi hann heppilegt, að
það fengi þennan rétt smátt og
smátt, eftir aldursflokkum, til
þess að geta búið sig undir
störfin, og fyrir þetta hefði
hann ekki viljað girða í stjórn
arskrárfrumvarpi.
Skúli Thoroddsen taldi hér
allt of skammt gengið og and-
mælti því, að konur væru marg
ar hverjar lítt búnar undir
hluttöku í landsmálum, svo að
æskilegt væri, að réttur-
inn yrði veittur smám saman.
Jón Ólafsson sagði: „Ég hef
alla tíð verið þeirrar skoðun-
ar, að hver vera í mannsmynd
ætti heimtingu á þessum mann-
lega rétti, og tel sjálfsagt, að
þessu verði breytt innan fárra
ára.“
Sjö manna nefnd, sem málið
fékk til meðferðar, taldi ekki
fært að ganga frá frumvarpi
um stjórnarskrárbreytingu,
meðan frumvarpið til sam-
bandslaga hefði ekki verið af-
greitt. Yrði þetta því að biða.
Nefndin flutti svo í samræmi
við það tillögu til þingsálykt-
unar, þar sém skorað var á
stjórnina að undirbúa og
leggja fyrir næsta þing frum-
varp til nýrrar stjórnarskrár.
Taldi nefndin upp ýmislegt,
sem þar þyrfti að vera, og með-
al þess var að veita konum
kosningarétt og kjörgengi
til alþingis og rýmka um kosn-
ingaréttinn að öðru leyti.
Bjarni Jónsson frá Vogi (þm.
Dal.) tók sérstaklega fram, að
hann vildi, að kosningaréttur
og kjörgengi væri engum skil-
yrðum háð nema lögaldri og
andlegri heilbrigði. Þessi þings
ályktunartillaga var samþykkt
með 22 samhljóða atkvæðum og
stjórnarskrárfrumvarpið þar
með úr sögunni.
Eftir alþingi 1909 boðaði
stjórn Hins íslenzka kvenfé-
iags alla utanbæjarþingmenn
tii fundar við sig í því skyni
að heyra álit þeirra á kvenrétt
indamálinu. Á fundinn komu
14 þingmenn, en sumir voru
farnir úr bænum. Þeir, sem á
íundinn komu, hétu allir mál-
inu eindregnu fylgi á næsta
þingi, og sumir lofuðu jafnvel
að hreyía því heima i héráði
og afia því fyigis.
Fyrsti regluiegi sambands
fundur Kvenréttindafélags ls-
lands eftir að sambandið var
stofnað, var haldinn í Reykja-1-
vik 19.—30. júní 1910. Fundiníl
sóttu fulltrúar frá Reykjavik,
ísafirði, Blönduósi, og Sauðár-
króki. Félögin á Akureyri og
Seyðisfirði höfðu enn ekki
gengið í sambandið. Lög sam-
bandsins gerðu það að skil-
yrði, að sambandsfélögin
hefðu engin önnur mál á dag-
skrá en pólitískan kosningarétt
og kjörgengi kvenna ásamt
öðrum slíkum kvenréttindamál
um, enda ströng skilyrði um
slikt í lögum alþjóðasambands
ins, I.W.S.A., sem íslenzka sam
bandið gekk nú í. Þá var sam-
þykkt að reyna að fá konur í
sem flestum sýslum landsins til
að bera fram á þingmálafund-
um og fá þingmenn til að fylgja
þvi fram, að stjórnarskrár-
breyting yrði gerð á næsta al-
þingi og konum þá veitt kjör-
gengi og kosningaréttur með
sömu skiJyrðum og karlmönn-
um, ásamt fullu jafnrétti við þá
um gang að öllum æðri skól-
um og embættum. Ennfremur
var samþykkt að sækja til al-
þingis um ferðastyrk handa
einni konu á ársþing alþjóða-
sambandsins i Stokkhólmi 1911.
Kvennablaðið veit 1910 af
þremur konum í hreppsnefnd-
um og fjórum í sóknarnefnd-
um, og auk þess höfðu allmarg-
ar verið kosnar í fræðslu-
nefndir.
Þá gerðist það á alþingi
1909, að samþykkt voru iög
um háskóla á Islandi. Er þar
berum orðum fram tekið, að
hver sá, kona sem karl, er lok-
ið hefur stúdentsprófi við
hinn almenna menntaskóla, eða
annan lærðan skóla, hon-
um jafngildan, skuli eiga, rétt
á að gerast háskólaborgari;
Og svo hefst hið mikla kven-
réttindaár 1911. 1 upphafi 1.
tbl. Kvennablaðsins er hvatn-
ingarkvæði eftir Guðmund
Guðmundsson skólaskáld, sem
óþreytandi var að leggja blað-
inu lið. Kvæðið var tileinkað
Kvenréttindafélagi Islands, hét
Kvennaslagur og hófst á þessu
þysmikia erindi:
íslands konur, hef jist handa
heimtið yðar rétt!
Efst til f jalla, fremst til
stranda
fylkið ykkur saman þétt.
Fram í trú að fulium sigri, ■
fegri, betri tíð.
Sigurstál í viljans vigri
virtna látið frelsis-strið!
>■’. !
Þegar stjórnarskrármálið
kom til kastá alþingis þetta ár,
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
6. febrúar 1972