Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.1968, Blaðsíða 5

sílaður heim í Sbálholt, settist þar á
stéttir.a og bað um kaldan svaladrykk.
Var honum færð 5 eða 7 marka sýru-
kanna „hverja hann draklk af. Eftir
það sló að honurn kuldahro/lli, svo að
færa varð hann í sæng og þekj a föt-
utl,“ en 'G'kki er þess getið, að honum
hafi orðið mieint af, en Brynjólfur bisk-
up leysti hann fyrir ofdirfð.
Anr.ar 'kraftaklerkurinn á Ólafsvöll-
um var sr. Guðni Guðmundsson 1834-43.
Sr. Guðni þótti ekki mikill kennimað-
ur en Iþeim mun meiri búmaður enda
var h.uui sæmdur heiðurspeningnum:
„Ærulaun iðju og hygginda". Hann var
prestur í Miðdal í 17 ár áður en hann
kom á Skeiðin. Þar efnaðist vel, því
þótt brauðið væri rýrt var bújörðin
góð. Er hann sótti um Reynivelli í
K.'ós 1830 fékk hann eftirfarandi vitnis
burð hjá biókupi:
„Han er en brav Mand af god Kar-
akter, der í et og alt opförer sig vefl
og redelig, en duelig Akronom, udrnærk
et for pá egen Bakostning af have for
nogle Ár siden ladet anlægge en Træ-
bro melle-m stejle Klipper over en far-
lig Elv, Brúaráen, hvormeð Vejen er
gj-.-rt sikker ef alene for ham selv og
Eftiricommere í Kaldet til Annekskirk-
en, Títhlid, men og tillige for alle Rejs-
ende mellum der liggende Bygdelag."
f>ótt brúargerðin dygði sr. Guðna ekki
til að fá Reynivelli, sýnir hún vel hver
framtaksmaður hann var á verklega svið
inu og þetta samgöngumannvirki
þar sém stríðir straumar freyða
■stöllum af í þrönga gj á,
r. ur lengi halda á lo'fti nafni þessa
sunnkmzka kraftaklerks.
Sem dæmi um afl sr. Guðna var sagt,
að hann hefði tekið upp reiðhastinn
sinn Var því sízt furða að slíkur lyft-
ina.'meistari væri til aðstoðar fenginn
er madama Jórunn, ekkja sr. Gisla Þór-
arinssonar fluttist frá Odda suöur á
Álftarnes vorið 1811. Hún var þá orðin
380 pund að þyrngd, hafði að visu ráðs-
mann. sem gat komið henni á bak með
Framh. á bls. 13
Kristján Jónsson frá Stað:
Bátstapi
á Þorskafirði
Svar við grein Daníels Jónssonar
trá Hvallátrum
Arið 1964 skrifaði ég grein í bókina „Því gleymi ég aldrei“ III. bindi,
undir ofangreindri fyrirsögn. Þar er sagt frá dukknu-n Gísla Ólafsson
ar, 'Hvallátrum, sem þá var ráðsmaður á Stað á Reykjanesi, sem hann skrá-
setti aðeins 3—4 árum eftir s’lysið.
Ólafur Bergsveinsson í Hvallátrum og Snæbjörn x Hergilsey voru báðir
þjóðkuninir héraðshöfðingjar í Breiðafjarðareyjum á sinni tið. Þeir voru góðir
vinir og sóttu tíðum hvorn annan 'heim. Ég kom oft með afa mínum Snæ-
birni í Hvallátur og hlýddi þá á tala göm'lu mannaana. Mér er minnisstætt,
hive draumar voru þeim hugléikið umræðuef-ni. Báðir virtust þeir hafa yndi
af að rekja saman drauma og liðna atburði, og spá fram í tímann, út frá
þvi sem þá eða aðra ihafðx dreymt.
Snæbjörn ritaði sjálfur ævisögu sína. Saga Ó'lafs hefur enn ekki verið
skráð, og er það undaríegt svo hátt sem hann bar í umhverfi sínu og sam-
tíð. Mér er Ólafur ekki síður minnisstæður en Snæbjörn. Með grein minni
vildi ég leitast við að sýna hvernig hann brást við þeim þungu fregnum,
sem mættu honum er hann kom að Stað, að kvöldi þess 2. okt. 1925 og varð
vísari að sonur 'hans Gísli hafði ekki komið heim úr ferð sem hann hafði
farið að Grónesi í Gufudalssveit þá um morguninn.
Ég vildi sýna hvernig þessi alduiihnigni maður stóðst þá raun með sömu
reisn og 'hetjuskap, sem einkennt hafði a'llt hans líf. Þá vildi einnig sýna
fram á, hvernig draumur sá er Ólafur sagði Snæbirni nokkru eftir slys
þetta, um „Lundinn fagra“, og Snæbjörn hefur skrásett í ævisögu sinni
átti eftir að fara á annan veg en Snæbjörn grunaði.
iÞann 21. apríl sl. ritar Daníel Jónsson frá Hvallátrum grein í Les-bók
Morgunblaðsins, þar s-em hann segir frá þessum atburðum á annan veg, og
kveðst þar með leiðrétta missagnir hjá mér. Hekmldarmenn sí<na, að hinni
nýju frásögn kveður hann vera menn þá er með Ólafi voru, svo og heim-
ilisfólkið í 'Hvallátrum.
Þar sem Damíel kveður svo fast að orði, að hann sé að leiðrétta missagn-
ir hjá mér og þá jafnframt Snæbirni í Hergilsey, verður ekki hjá því kom-
izt að birta á ný frásagnir okkar beggja, svo þeir sem þetta mál snertir geti
sjálfir reynt að gera sér grein fyrir hvorri heimildinni sé betur treystandi.
Frásögn Daníels er í stuttu máli á þessa leið: Að kvöldi sama dags og
Gísli fór áðurgreinda f-erð, kom Ólafur faðir hans að Stað. Hafði hann þá
orð á því við menn sína að fara að Grónesi og vita vissu sina um ferðir
Gís'la. Hann hvarf þó frá því, sökum náttmyrkurs og óhagstæðs veðurs.
Einnig hafi verið vitað mál, að ef eitthvað hefði komið fyrir Gísla, þá hefði
það gerzt strax um morguninn, og því engar lík-ur til þess að ho-num yrði
komið til hjálpar. Voru þeir því á Stað um nóttina.
Snemma næsta morgun sendi Ólafur menn sína inn að Hal'lsteinsnesi og
áttu þeir að ganga fram í Djúpadal og smala fé hans, reka það tii Hall-
steinsness og taka þar í bát. Sjálfur fór Ólafur að Laugalandi við annan
mann. Þar hugðist hann fá bát og sigla til Gróness. Úr þessari ferð varð
þó ekki, því honum þótti báturinn ekki nógu vel útbúinn, og sendi hann þá
annan þann er með honum var landleiðina kringum fjörðinn að Grónesi.
iÞegar menn Ólafs 'höfðu lokið við að smala fénu í Djúpalæk héldu þeir
aftur að Hallsteinsnesi og gistu þar um nóttina. Snemma næsta morgun
héldu þeir að Stað og fundu þá bát Gísla s-kammt frá lendingunni.
Konráð á Miöjanesi kom á móti þeim niöur að sjónum, er þeir lentu. Fór
hann þá heim og sagði Óiafi tíðindin, en Látramenn leituðu meðfram sjón-
um og fun-du þá nokkurn farvið úr bátnum. Síðar þennan sama dag var
safnað mönnum og leitað sem unnt var. Undir kvöld þessa sama dags sigldu
Látramenn heim.
í grein minni sagði ég svo frá þessum atburðum: Gísli lagði af stað í
ferð sina snemma morguns þess 2. okt. 1925, og gerði ráð fyrir að vera kom-
ínn heim aftur að afliðn-u hádegi. Þegar leið að dagmálum gekk yfir hvöss
útsynningshryðja, og tók þá upp mikinn sjó á Þorskafirði. Um hádegi var
komið gott veður.
Þegar Gísli kom ekki til baka á þeim tíma, sem gert var ráð fyrir, fóru
presthjónin á Stað, sr. Jón Þorvaldsson og Ólína Snæbjarnardóttir að ótt-
ast um hann. Ég var þá sendur með sjónauka inn í Skútunaust, en þaðan
sást vel til Gróness. Enginn bátur var 'þar sjáanlegur, en gat þö leynst bak
við hólma og sker.
Þegar liðið var fram yfir miðjan dag, snérist kvíði Staðarfólksins í hrein-
an ótta. Presthjónin ákváðu þá að senda röskan og dugmikinn mann land-
leiðina til Gróness, þar sem enginn bátur var tiltækur, og ganga úr skugga
um hvort GLsli hefði þangað komið.
Að kvöldi þessa dags kom Ólafur Bergsveinsson að Stað. Myrkur var þá
geingið yfir, og 'leit meðfram sjó vonla-us. Laust eftir miðnætt-i kom svo
sendimann til baka með þær fréttir að til Gróness hefði Gísli ekki komið.
Framh. á bls. 15
15. mpt. ÍMS
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5