Lesbók Morgunblaðsins - 15.09.1968, Blaðsíða 4

V
örðufell
hið fagra fjall SkeiBa-
æanna — var horfið bak við kolavarta
atcúrafjóka — avo það var auðvitað að
þar efra viðraði öðruvísi heldur en í
sól.sltíninu hér niðri í Flóa. Og (þegar
kom upp á móts við sj'álistæðis-vörð-
una í Áishildarmýri dundi regnið yfir.
Það var mikið regn, eins og það getur
mest orðið í skúragangi á Suðurlandi í
sumarbitum. Það streymdi úr loftinu svo
örf. að manni fannst vegurinn hverfa
og Volvóinn renna gegnum gisið vatn,
sem niðaði og dundi yfir og undir og
allt ’im kring. En þetta úr'h.eílli stóð að-
eins skamma stund, svo skamma að hin
laneþyrstu grös fengu ekki teygað nema
lífið brot af því, sem þau befðu þurft
til uð svala þorsta sínum eftir hina
mörgu sólþurru daga í vor og sumar.
MiKið var þetta regn samt dýrmætt fyr
ir sprettuna. Hvert strá í túni, mýri
og móa stóð í þessu steypibaði stolt í
fögnuði síns unga lífs og strengdi þess
heit að vaxa eins hátt upp í himininn
og því væri unnt á sinni skömmu ævi.
Þetjar við komum aftur út eftir kaff-
ið hjá Kjartani á Ólafsvöllum höfðu
hin þungu, svörtu tjöld regrusins verið
dregin frá, svo að Vörðufell birtist aft-
ur djarft og bratt á grænu sviði flatn-
eskjunnar. Það er hreinasta nautn að
vaða vott grasið og sjá tæra vatnsdrop-
ana gJitra á hverju blaði í síðdegissól-
inni. Hér er allsstaðar gras hvert sem
liíið er og svo mun löngum hafa verið.
Þc gat til beggja vona brugðið með hey
skapinn. Mýrarnar spruttu illa í þurrka
SJ’mrnm, hinsvegar fóru engjarnar í kaf
í rosaiíð. Svo kom áveitan — Skeiða-
áveitan — árið 1924, sem „varð mikil
lyftistöng fyrir húskap Skeiðamanna, og
efruðust þeir er stundir liðu fram, en
áður voru Skeiðin heldur fátæk sveit.“
(Arb Ferðafél.) Og ekki hefur efnahag
urinn versnað síðan. Hér er sannarlega
búsældarlegt um að litast. Ber margt
vitiu þess. Sjálfsagt mætti nefna margar
tölur til að sanna heyskaparmagn jarð-
anna, afurðagetu gripanna, framleiðslu-
afköst búanna. En sleppum öllum köld
um, þurrum tölum. Þeirra þarf efeki með.
Það nægir að virða fyrir sér býlin í
Císli Brynjólfsson:
Á SKEIÐUM
þessari blómlegu svelt — þétt byggð,
víðn tvíbýli, aumstaðar þrfbýli, allisstað-
ar stórbýli a.m.k. á okkar mælifevarða.
Allar byggingar stórar og stæðilegar,
máiaðar og snyrtilegar. Hinir háu vot-
hevsturnar gnæfa yfir sléttuna eins og
risahrókar á taflborði, Möðugímöld fyrir
þúsundir heyhesta, fjós með mörgum tug
um bása. Þannig ber þau fyrir sjónir
peningshúsin á Skeiðunum og ekki gefa
íbóðarhúsm þeim eftir enda þótt þeim
verði hér ekfei nánar lýst.
Hvergi standa býlin á Skeiðunum jafn
þéft og í Ólafsvallalhverfinu. Það eru
leifai frá gamla tímanum: prestssetrið,
stórbýiið, með þess mörgu hjáleigum í
kring, sem presturinn hafði leigur af sér
til lífsuppeldis áður en hann tók laun-
in úr sameiginlegum sjóði landsmanna.
En þrátt fyrir þá breytingu, lögðuist
hiáleigurnar eikki niður sem sjálfstæð-
ar jarðir heldur hafa vaxið og dafnað,
orðið góðbýli, að vísu eklki landstór
en þó vel lífvænleg með góðri ræfet-
un og hagstæðum skilyrðum til fram-
leiðslu og markaðar.
í Ó1 a fs vall ahve rfi nu eru nú 6 jarðir
af 40 í sveitinni. Auk Ólafsvalla eru
það. Vesturfeot, Minni-Ólafsve'Ilir, Bjöms
kot, Norðurgarður og Andrésfjós, sem
sjálfsagt eru kennd við Andrés postula,
enda vax Ólafsvallakirkja honum helg-
u& í kaþólsku. Sem dæmi um gripa-
eign bændanna í iþessu hverfi má nefna
að þar munu nú vera ca. 160 mjólkandi
kýr. Aufe; þess vitanlega margt af geld-
neytum, hrossum og sauðtfé. Án þess að
fara út í sundurliðun á bústærðinni má
geta þess, að á Ólafsvöllum sj'álfum
munu vera 60 kýr mjólikandi. Hvort
mun þá lelkfei Kjartan á Ólafsvöllum
vera stærsti mjólfeurframleiðandi meðál
landseta ríkisins?
Ólafsvellir hafa jafnan verið mikil hey
skaparjörð. Grasleysi9sumarið 1881 fékfe
Helgi í Birtingarfholti slægjur hj'á sr.
Stefám. Stephensen, sem þá hélt Ólafs-
velli. Gaf prestur Helga leyfi til að
senda einn mann til að slá einn dajg í
svoköliuðum Krókum, sem eru mjög
grasgeínar engjar £ landi Ólafiavalla.
Þá var 1 Birtingaholti hinn nafnkunni
sláttumaður Helgi Eyjólfsson frá Vælu-
geiði í Flóa, seinna bóndi í Moshúsum
á Miðnesi í Hvalsneshverfi, faðir Kjart
ar.s sem þar bjó lengi.
Helgi Eyjólfsson fór til sláttar á Ól-
afsvaEaengjum fyrir nafna sinn ogþenn
an eina dag sló hann á 40 hesta. Fannst
presti nóg um og sendi Birtingaholts-
bóndanum þau boð, að ekfei hafði hann
lánað honum slægjur, ef hann hefði vit
að. að hann mundi senda árann sjálfan
í Ólafsvallaengjar. (ísl. sagnaþ. og
þjó’ðs.)
Þótt mangir prestar hafi setið á Ólafis
vcllum og það sjálfsagt ýmsir merkir
menn, sfeal hér aðeins tveggja getið —
þó ekki fyrir kennimennsku eða prest-
legar iðkanir heldur fyrir óvenjulega
líkamskrafta. Annar þeirra, sr. Jósef
I/oftsson, dóttursonur Odds biskups Ein
arssonar, hélt brauðið 1639-1683. Munu
ekki aðrir prestar hafa verið lengur á
Ólafsvöllum. í Æviskrám er sagt að sr.
JÓ3ef hafi verið „raddmaður ágætur,
fullhugi, orðlagður kraftamiaður, ogvar
það lengi kynlægt með sumum niðja
bans“
Espolín telur sr. Jósef hafa haft
„tveggia manna megn og þó gildra“,
hafi hann, er hann var í sfeóla, borið
steðjarn mikla í Skálhalti um smiðj-
una, að víau með hvíldum, en steðji
sá vóg tæplega 250 kr.
Til að sýna þrek sitt, gerði sr Jósef
það eitt sinn, að nauðsynjalausu, í
gaddveðri, að vaða Hvítá við Vörðu-
skrr. skamm't ofan við ferjustaðinn.
Studdist klerkur við járnfcall enda var
vatnsþunginn svo mikill, að hann hak-
aði þar sem dýpst var. Prestur gekfe
Andrésfjós.
Vesturkot.
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
15. sept. 1968